Duch, który cierpi. O roli cierpienia i rytuału w przeżywaniu kryzysów na przykładzie szkoły waldorfskiej

Maja Dobiasz-Krysiak

doi:10.18778/2450-4491.12.08

Autor

Maja Dobiasz-Krysiak https://orcid.org/0000-0002-9534-6463

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.12.08

Słowa kluczowe:

cierpienie, kryzys, rytuał, sztuka, szkoła waldorfska, Rudolf Steiner

Abstrakt

Tekst poświęcony jest roli rytuału i sztuki w pokonywaniu jednostkowego cierpienia i społecznych kryzysów. Choć niepopularny we współczesnej kulturze analgetyków, nastawionej na uzyskiwanie szybkich efektów, proces rytualny (jak pokazują za Turnerem Maria Mendel i Tomasz Szkudlarek), jest w swej istocie tożsamy z doświadczeniem kryzysu. Przechodzenie rytuałów ma więc potencjał transgresji, przekraczania sytuacji trudnych dla jednostek oraz społeczeństw. Omawiam to na przykładach przemian narracji porodowych oraz sposobów radzenia sobie z traumą przez Martina Millera, syna słynnej psychoterapeutki Alice Miller.

Inną cechą współczesnej kultury jest odrzucenie sacrum, co pokazuję na przykładzie usuwania teozoficznych wątków z biografii Marii Montessori i marginalizowania szkół waldorfskich Rudolfa Steinera, które wyrastają z kryzysu zachodniej racjonalności. Odtwarzane i zapośredniczone przez sztukę rytuały, wykorzystywane są w szkołach waldorfskich w celach wychowawczych i rozwojowych i zgodnie powyższymi teoriami mogą mieć potencjał pokonywania kryzysów związanych z dojrzewaniem.

Biogram autora

Maja Dobiasz-Krysiak

Dobiasz-Krysiak Maja – doktor, antropolożka i animatorka kultury, edukatorka kulturowa. Przez wiele lat związana była z Centrum Edukacji Obywatelskiej. Ekspertka w Mazowieckim Programie Edukacji Kulturalnej. Jej zainteresowania naukowe oscylują wokół badania kultury alternatywnej, edukacji społecznej i animacji kultury oraz kultury w czasach kryzysu. Autorka artykułów naukowych, tekstów popularyzatorskich i edukacyjnych oraz monografii Antropozoficzna cywilizacja uzdrowienia. Mit, utopia, rzeczywistość (2014).

Bibliografia

Cantril H. (1963) The Psychology of Social Movements, New York, John Wiley & Sons, Inc.
Google Scholar

Kołakowski L. (2005) Obecność mitu, Warszawa, Prószyński i S-ka.
Google Scholar

Kozielecki J. (2002) Transgresja i kultura, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Google Scholar

McLaren P. (1999) Schooling as a ritual performance. Toward a Political Economy of Educational Symbols and Gestures, Boston, Rowman & Littlefield Publishers.
Google Scholar

Liga Nowego Wychowania (1931), „Przegląd Pedagogiczny”, nr 21.
Google Scholar

Miller A. (2007) Dramat udanego dziecka, tłum. N. Szymańska, Poznań, Media Rodzina.
Google Scholar

Miller M. (2015) Prawdziwy „dramat udanego dziecka”, tłum. K. Kumpf, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Nalaskowski A. (2002) Przestrzenie i miejsca szkoły, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Otto R. (1993) Świętość. Elementy irracjonalne w pojęciu bóstwa i ich stosunek do elementów racjonalnych, tłum. B. Kupis, Wrocław, Wydawnictwo Thesaurus Press.
Google Scholar

Pallasmaa J. (2012) Oczy skóry. Architektura i zmysły, tłum., M. Choptiany, Kraków, Wydawnictwo Instytut Architektury.
Google Scholar

Prokopiuk J. (2003) Szkice antropozoficzne. Chrześcijańska droga poznania świata duchowego, Białystok, Wydawnictwo Studio Astropsychologii.
Google Scholar

Prokopiuk J. (red.) (1992) Wychowanie bez lęku. Pedagogika Steinerowska, Warszawa, Wydawnictwo Społeczne Towarzystwo Oświatowe.
Google Scholar

Sobczak J. (1998) „Nowe wychowanie” w polskiej pedagogice okresu Drugiej Rzeczypospolitej (1918–1939), Bydgoszcz, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy.
Google Scholar

Steiner R. (2004) Zagadnienie wychowania jako zagadnienie społeczne. Duchowe, kulturowo-historyczne i społeczne podłoża pedagogiki Szkoły Waldorfskiej, tłum. E. Łyczewska, Gdynia, Wydawnictwo Genesis.
Google Scholar

Steiner R. (2005) Duchowe podstawy sztuki wychowania. Wykłady oksfordzkie, tłum. E. Łyczewska, Gdynia, Wydawnictwo Genesis.
Google Scholar

Szwed S. (2014) Mundra, Wołowiec, Wydawnictwo Czarne.
Google Scholar

Tarkowska E. (1993a) Próby – Chaos kulturowy w: Kulturowy wymiar przemian społecznych,
Google Scholar

A. Jawłowska, M. Kempny, E. Tarkowska (red.), Warszawa, Polska Akademia Nauk, s. 31–38.
Google Scholar

Tarkowska E. (1993b) Temporalny wymiar przemian zachodzących w Polsce w: Kulturowy wymiar przemian społecznych, A. Jawłowska, M. Kempny, E. Tarkowska (red.), Warszawa, Polska Akademia Nauk, s. 87–100.
Google Scholar

Trzcińska I., Świerzowska A., Tomeczek J. (2019) Z dziejów polskiej teozofii w: Polskie tradycje ezoteryczne 1980–1939. Teozofia i antropozofia, Tom I, Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Google Scholar

Turner V. (2010) Proces rytualny. Struktura i antystruktura, tłum. E. Dżurak, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Hess K. M., George Arundale, http://www.tradycjaezoteryczna.ug.edu.pl/node/845 16.01.2020 [dostęp: 8.07.2020].
Google Scholar

Kreowanie magii w Szkole Waldorfskiej. Grota Gnoma. Jezioro Wróżek. #OkiemMAtki-Słowianki, https://youtu.be/R-lZgcj4AzI [dostęp: 18.06.2020].
Google Scholar

Maria Montessori, https://theosophy.wiki/en/Maria_Montessori#Involvement_with_Theosophists [dostęp: 7.07.2020].
Google Scholar

Mendel M., Szkudlarek T. ( 2013), Kryzys jako dyskurs i narracja. Konteksty edukacyjne, w: „Forum Oświatowe, 3 (50), s. 13–34, http://forumoswiatowe.pl/index.php/czasopismo/article/view/163 [dostęp: 19.06.2020].
Google Scholar

Organizacja pracy świetlicy, http://www.waldorfska.org/swietlica/ [dostęp: 18.06.2020].
Google Scholar

Rewolucja Szkoła 1918–1939, https://u-jazdowski.pl/kino/repertuar/rewolucja-szkola-1918-1939 [dostęp: 7.07.2020].
Google Scholar

Szkolna rewolucja 1918–1939, https://www.planeteplus.pl/dokument-szkolnarewolucja-1918-1939_47128 [dostęp: 7.07.2020].
Google Scholar

Święto Marcinowe, http://www.waldorfskaszkola.pl/aktualnosci/wpis/82/Swieto-Marcinowe [dostęp: 17.06.2020].
Google Scholar

Święty Marcin, http://www.szkolawaldorfska.pl/aktualno%C5%9Bci [dostęp: 17.06.2020].
Google Scholar

Who is afraid of Alice Miller?, https://www.whosafraidofalicemiller.com/en#protagonisten [dostęp: 10.06.2020].
Google Scholar

Wilson C. (1985) Montessori was a Theosophist, „History of Education Society Bulletin”, vol. 36, s. 52–54, http://www.kelpin.nl/fred/download/montessori/english/theosophist.pdf [dostęp: 7.07.2020].
Google Scholar