Delimitacja strefy wpływów demograficznych na przykładzie byłych miast wojewódzkich w Polsce

Wioletta Szymańska

doi:10.18778/1733-3180.23.01

Autor

Wioletta Szymańska Wydział Matematyczno-Przyrodniczy, Instytut Geografii i Studiów Regionalnych, Zakład Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Turystyki, ul. Partyzantów 27, 76-200 Słupsk

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-3180.23.01

Słowa kluczowe:

demografia, miasto, suburbanizacja, funkcja administracyjna, delimitacja, Polska

Abstrakt

W artykule dokonano delimitacji stref bezpośredniego wpływu demograficznego (SWD) miasta ‐ rdzenia na obszary otaczające. Zaproponowaną metodę delimitacji zaprezentowano na przykładzie byłych miast wojewódzkich, które obecnie doświadczają dużych strat ludnościowych. Istnieje naukowa dyskusja, czy wpływ na te negatywne zmiany ma utrata znaczącej funkcji administracyjnej stolicy województwa. Określenie zasięgu strefy oddziaływania miasta jako ośrodka ponadlokalnego może zweryfikować tezę o niekorzystnych zmianach demograficznych, gdy analizie poddane zostaną całe zespoły miejskie. Procesy suburbanizacji, które nadal pozostają bardzo silne w polskiej rzeczywistości powinny determinować analizy ludnościowe ponad granicami administracyjnymi gmin. Delimitacji tych stref dokonano w oparciu o dwa wskaźniki rekomendowane przez Ministerstwo Rozwoju do wyznaczania obszarów funkcjonalnych 1) dojazdy do pracy oraz 2) zameldowania w gminach otaczających dla osób pochodzących z miasta - rdzenia. Efektem jest zaliczenie do SWD 220 gmin, w tym gmin miejskich – 8, gmin miejsko-wiejskich – 35 oraz gmin wiejskich – 177.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Bański J., 2008, Strefa podmiejska – już nie miasto, jeszcze nie wieś, [w:] A. Jezierska-Thole, L. Kozłowski (red.), Gospodarka przestrzenna w strefie kontinuum miejsko-wiejskiego w Polsce, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń: 29–44.
Google Scholar

Beesley K.B. (red.), 2010, The Rural-Urban Fringe in Canada: Conflict and Controversy, Rural Development Institute Brandon University, www.books.google.pl (dostęp: 25.02.2017).
Google Scholar

Berry B.J.L., 1967, Functional Economic Areas and Consolidated Urban Regions of the US, Final Report of the Social Sciences Research Council Study of Metropolitan Area Classification, Social Sciences Research Council, New York.
Google Scholar

Bruyelle P., 1976, Delimitation et structure des principal es zones urbaines de la Région du Nord, „Hommes et Terres du Nord”, 1: 49–96.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3406/htn.1976.1519

Bul R., Walaszek M., 2015, Dojazdy do pracy i szkół jako podstawowe kryterium delimitacji obszarów funkcjonalnych, „Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna”, 29: 119–138.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/rrpr.2015.29.09

Dojazdy do pracy w Polsce – wyniki NSP 2011, 2014, GUS, Warszawa, http://stat.gov.pl/spisy-powszechne/nsp-2011/nsp-2011-wyniki/dojazdy-do-pracy-w-polsce-wyniki-nsp-2011,9,1.html (dostęp: 10.02.2017).
Google Scholar

Dziewoński K., 1961, Elementy teorii regionu ekonomicznego, „Przegląd Geograficzny”, 33 (4): 593–613.
Google Scholar

Dziewoński K., 1971, Hipoteza przekształceń sieci osadniczej w Polsce do roku 2000, [w:] Polska 2000. Prognozy rozwoju sieci osadniczej, Ossolineum, Wrocław–Warszawa: 97–107.
Google Scholar

Dziewoński K., 1987, Strefa podmiejska – próba ujęcia teoretycznego, „Przegląd Geograficzny”, 59 (1–2): 55–64.
Google Scholar

Eberhardt P., Gontarski Z., Siemiński J., 1973, Koncepcje delimitacji aglomeracji miejskich w Polsce, „Biuletyn KPZK PAN”, 79: 29–41.
Google Scholar

Falkowski J., 2009, Przekształcenia funkcjonalno-przestrzenne obszarów wiejskich w strefach podmiejskich obszarów metropolitalnych Polski, „Studia Obszarów Wiejskich”, 18: 49–69.
Google Scholar

Fox K.A., Kumar T.K., 1965, The functional economic area: Delineation and implications for economic analysis and policy, „Papers of Regional Science Association”, 15: 57–85.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/BF01947866

Friedmann J., Miller J., 1965, The urban field, „Journal of the American Institute of Planners”, 31: 312–320.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/01944366508978185

Gerard R., 1958, Commuting and the labour market area, „Journal of Regional Science”, 1: 124–130.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-9787.1958.tb01367.x

Gonda-Soroczyńska E., 2009, Last decade Wroclaw suburban zone transformations, „Infrastructure and Ecology of Rural Areas”, 4: 149–165.
Google Scholar

Gontarski Z., 1973, W sprawie delimitacji i typologii wielkomiejskich układów osadniczych (obszarów metropolitalnych), „Biuletyn KPZK PAN”, 79: 11–28.
Google Scholar

Gorzelak G., Smętkowski M., 2005, Metropolia i jej region w gospodarce informacyjnej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar

Hall P.G., 1984, World Cities, 3rd edition, Weidenfeld and Nicolson, London.
Google Scholar

Harris R., Lewis R., 2001, The Geography of North American Cities and Suburbs, 1900–1950: A New Synthesis, „Journal of Urban History”, 27 (3): 262–292.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/009614420102700302

Hay D., Hall P., 1977, Urban Regionalization of Great Britain 1971, European Urban Systems Working Paper 1.1, IASA, Department of Geography of the University of Reading, Reading (UK).
Google Scholar

Heffner K., Rauziński R., 2003, Region migracyjny (wybrane aspekty demograficzne, społeczne i gospodarcze na przykładzie Śląska Opolskiego), Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej, Opole.
Google Scholar

Hollow M. 2011, Suburban Ideals on England’s Interwar Council Estates, „Journal of the Garden History Society”, 39 (2): 203–217, https://www.academia.edu/1593132/Suburban_Ideals_on_England_s_Interwar_Council_Estates (dostęp: 25.02.2017).
Google Scholar

Hołowiecka B., Szymańska D., 2008, The changes in the functional urban region in the new socio-economic conditions in Poland. The case of Toruń, „Bulletin of Geography. Socio-Economic Series”, 9: 63–78.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/v10089-008-0006-6

Hudzik I., 2005, Strefa podmiejska – zarys problemu, „Zarządzanie Publiczne. Zeszyty Naukowe Instytutu Spraw Publicznych UJ”, 1: 147–158.
Google Scholar

Huff D.L., 1963, Defining and estimating a trade area, „Journal of Marketing”, 28: 34–38.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/002224296402800307

Huff D.L., 1973, The delineation of a national system of planning regions on the basis of urban spheres of inflence, „Regional Studies”, 7: 323–329.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/09595237300185321

Iwanicka-Lyra E., 1969, Delimitacja aglomeracji wielkomiejskich w Polsce, „Prace Geograficzne”, 76.
Google Scholar

Jelonek A., 1985, O problemach demograficznych strefy podmiejskiej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica”, 5: 327–336.
Google Scholar

Kaczmarek T., Mikuła Ł., 2011, Spójność terytorialno-administracyjna aglomeracji poznańskiej, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Google Scholar

Komorowski J.W., 2012, Miasta wojewódzkie a miasta postwojewódzkie w Polsce – zróżnicowanie i zmiany poziomu gospodarczego w pierwszej dekadzie XXI wieku, „Studia Miejskie”, 8: 9–25.
Google Scholar

Korcelli P., 1976, Aglomeracje miejskie w systemach osadniczych, „Przegląd Geograficzny”, 48 (4): 589–598.
Google Scholar

Korcelli P., 1981, Regiony miejskie w systemie osadniczym Polski, „Prace Geograficzne”, 140: 189–212.
Google Scholar

Korcelli P., 2011, Obszary metropolitalne a funkcjonalne obszary miejskie, [w]: S. Kaczmarek (red.), Miasto. Księga jubileuszowa w 70. rocznicę urodzin Profesora Stanisława Liszewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 43–50.
Google Scholar

Korcelli P., Degórski M., Drzazga D., Komornicki T., Markowski T., Szlachta J., Węcławowicz G., Zaleski J., Zaucha J., 2010, Ekspercki Projekt Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do roku 2033, „Studia KPZK PAN”, 128.
Google Scholar

Korcelli-Olejniczak E., 2012, Region metropolitalny – pojęcie, struktura przestrzenna, dynamika, „Prace Geograficzne”, 235, Warszawa.
Google Scholar

Krysiński D., 2013, Wszystko co złe to reforma. O utracie statusu miasta wojewódzkiego w dyskursie kaliszan, „Przegląd Socjologiczny”, 4: 25–42.
Google Scholar

Kryteria delimitacji Miejskich Obszarów Funkcjonalnych ośrodków wojewódzkich, 2013, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, luty 2013.
Google Scholar

Kurniewicz A., Swaniewicz P., 2016, Ból fantomowy czy realna strata? Wpływ utraty statusu stolicy województwa na rozwój gospodarczy i miejsce w hierarchii sytemu osadniczego, „Prace i Studia Geograficzne”, 61 (2): 25–50.
Google Scholar

Lier K.,1965, Region metropolitalny Warszawy – próba delimitacji, „Biuletyn KPZK PAN”, 35.
Google Scholar

Liszewski S., 1985, Użytkowanie ziemi jako kryterium strefy podmiejskiej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica”, 5: 75–90.
Google Scholar

Liszewski S., 1987, Strefa podmiejska jako przedmiot badań geograficznych. Próba syntezy, „Przegląd Geograficzny”, 59 (1–2): 65–79.
Google Scholar

Ludność w wieku produkcyjnym w 2011 r., Bank Danych Lokalnych, GUS, Warszawa, www.stat.gov.pl (dostęp: 10.02.2017).
Google Scholar

Ludność według faktycznego miejsca zamieszkania w 2015 r., Bank Danych Lokalnych, GUS, Warszawa, www.stat.gov.pl (dostęp: 09.02.2017).
Google Scholar

Maik W., 1997, Podstawy geografii miast, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń.
Google Scholar

McKenzie R.D., 1933, The Metropolitan Community, McGraw-Hill, New York.
Google Scholar

Michalski T., 2014, Problemy w opracowaniu wskaźników dla monitoringu przestrzennego sytuacji społecznej w Polsce, „Biuletyn KPZK PAN”, 255: 80–94.
Google Scholar

Muller P.O., 1997, The suburban transformation of the globalizing American city, „Annals AAPSS”, 551: 44–58.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0002716297551001004

Mumford L., 1989, The City in History, MJF Books, New York.
Google Scholar

Mydel R., 2006, Od urbanizacji do reurbanizacji. Zmodyfikowany model falowego rozwoju obszarów metropolitalnych, [w:] B. Górz (red.), Urbanizacja i społeczeństwo, Instytut Geografii, Akademia Pedagogiczna w Krakowie, Kraków: 55–66.
Google Scholar

Obrębalski M., 2016, Problemy delimitacji Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego – studium przypadku Jeleniej Góry, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 432: 138–154.
Google Scholar

Parysek J.J., 2014, Dobowa aktywność mieszkańców Poznania, „Studia Miejskie”, 12: 9–34.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.25167/sm.2374

Parysek J.J., Mierzejewska L., 2016, Spatial structure of a city and the mobility of its residents: functional and planning aspects, „Bulletin of Geography. Socio-Economic Series”, 34: 91–102.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/bog-2016-0037

Potocki J., Babczuk A., 2017, Wybrane aspekty marginalizacji dawnych miast wojewódzkich, http://docplayer.pl/16695259-Wybrane-aspekty-marginalizacji-dawnych-miast-wojewodzkich.html (dostęp: 12.02.2017).
Google Scholar

Potrykowska A., 1989, Funkcjonalne regiony miejskie w krajowym systemie osadniczym, „Prace Geograficzne”, 152: 55–75.
Google Scholar

Przybylska L., Michalski T., Wendt J.A., Dutkowski M., Sypion-Dutkowska N., Tarkowski M., Pacuk M., Połom M., 2016, Gdynia w Unii Europejskiej. Spójność społeczna i terytorialna, Uniwersytet Gdański, Wydawnictwo Bernardinum, Gdańsk–Pelplin.
Google Scholar

Raport wprowadzający na potrzeby przeglądu OECD krajowej polityki miejskiej w Polsce: część 1, 2010, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
Google Scholar

Słodczyk J., 2001, Przestrzeń miasta i jej przeobrażenia, Uniwersytet Opolski, Opole.
Google Scholar

Smailes A.E., 1975, The Definition and Measurement of Urbanization, [w:] R. Jones (red.), Esseys on World Urbanization, George Philip and Son Limited, London: 1–19.
Google Scholar

Smart M.W., 1974, Labour market areas: Uses and definition, „Progress in Planning”, 2: 238–353.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/0305-9006(74)90008-7

Sokołowski D., 2011, Centralność większych miast Polski. Rola czynnika administracyjnego i globalizacji, Rozprawy Naukowe IGiRR Uniwersytetu Wrocławskiego, 20: 11–23.
Google Scholar

Sporck J., Van der Haegen H., Pattyn M., 1985, L’organisation spatial de L’espace urbain, „Biulletin Trimestriel du Crédit Communal de Belgique”, 39.
Google Scholar

Springer F., 2016, Miasto Archipelag: Polska mniejszych miast, Karakter, Kraków.
Google Scholar

Staszewska S., 2013, Urbanizacja przestrzenna strefy podmiejskiej polskiego miasta, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Google Scholar

Staszewska S., 2016, Kryteria i problemy delimitacji obszarów wiejskich strefy podmiejskiej, „Studia KPZK PAN”, 167: 45–59.
Google Scholar

Suliborski A., 1985, Delimitacja strefy podmiejskiej Łodzi. Analiza pojęć i założeń metodologicznych, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica”, 5: 213–229.
Google Scholar

Szymańska D., 2007, Urbanizacja na świecie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Szymańska W., 2015, The role of the administrative functions in the development of the city in Poland (by example of degraded towns), [w:] W. Szymańska (red.), Regional Development and Public Administration in the Context of General Tendencies of XXI century, Publishing House ADNDU, Słupsk–Kharkiv: 5–18.
Google Scholar

Śleszyński P., 2012, Struktura przestrzenna dojazdów pracowniczych w Polsce w 2006 r., [w:] P. Rosik, R. Wiśniewski (red.), Dostępność i mobilność w przestrzeni, IGiPZ PAN, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa: 23–33.
Google Scholar

Śleszyński P., 2013a, Delimitacja Miejskich Obszarów Funkcjonalnych stolic województw, „Przegląd Geograficzny”, 85 (2): 173–197.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2013.2.2

Śleszyński P., 2013b, Warszawa jako ośrodek dojazdów pracowniczych, „Studia Regionalne i Lokalne”, 1 (15): 5–25.
Google Scholar

Tarkowski M., 2005, Dzienny system miejski jako metropolitalny obszar statystyczny – propozycja delimitacji, „Biuletyn KPZK PAN”, 221: 95–104.
Google Scholar

Walkiewicz D., 2006, Przemiany struktury funkcjonalnej miast wojewódzkich w latach 1975–1995, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Węcławowicz G., Bański J., Degórski M., Komornicki T., Korcelli P., Śleszyński P., 2006, Spatial organization of Poland at the beginning of the 21st century, Polish Academy of Sciences, Stanisław Leszczycki Institute of Geography and Spatial Organization, Monographies, 6.
Google Scholar

Wilk W., 2004, The effect of changes in administrative division on the economic position of the largest cities in Poland, „Miscelanea Geographica – Regional Studies on Development”, 11: 241–247.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/mgrsd-2004-0027

Wiśniewski R., 2012, Codzienne dojazdy do pracy – metodyczne aspekty badania wielkości i struktury dojazdów na przykładzie Białegostoku, „Studia Regionalne i Lokalne”, 3: 50–64.
Google Scholar

Woźniak M., 2012, Zróżnicowanie standardu zabudowy w warszawskiej strefie podmiejskiej, [w:] J.W. Kwiatkowski (red.), Obraz współczesnej metropolii a metropolie przeszłości – między przełomem a kontynuacją, Wydawnictwo UW, Warszawa: 120–131.
Google Scholar

Wyniki badań bieżących, dział III: Migracje ludności, tab. 2g: Migracje wewnętrzne ludności na pobyt stały według gmin poprzedniego i obecnego miejsca zamieszkania, Baza Demografia, 2017, http://demografia.stat.gov.pl/bazademografia/Tables.aspx (dostęp: 09.02.2017).
Google Scholar

Yadav C.S. (red.), 2007, Perspectives in Urban Geography, volume 9: Rural – Urban Fringe, „Concept’s International Series in Geography”, 3 (9).
Google Scholar

Zborowski A., 2005, Przemiany struktury społeczno-przestrzennej regionu miejskiego w okresie realnego socjalizmu w transformacji ustrojowej (na przykładzie Krakowa), Wydawnictwo IGiGP UJ, Kraków.
Google Scholar