Zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego gmin w układach obwarzankowych w województwie wielkopolskim – analiza porównawcza

Dawid Kozubek

doi:10.18778/1733-3180.34.05

Autor

Dawid Kozubek Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej https://orcid.org/0000-0003-1270-3240

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-3180.34.05

Słowa kluczowe:

poziom rozwoju społeczno-gospodarczego, gminy obwarzankowe, miasta, województwo wielkopolskie

Abstrakt

Głównym celem artykułu jest określenie zróżnicowania poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego gmin w układach obwarzankowych. Zakres przestrzenny pracy dotyczy województwa wielkopolskiego, zakres czasowy obejmuje natomiast lata 2011 i 2021. Postępowanie badawcze służące realizacji głównego celu pracy składa się z trzech etapów. W pierwszym etapie dokonano charakterystyki społeczno-gospodarczej gmin obwarzankowych w województwie wielkopolskim. W drugim etapie pracy wskazano różnice i podobieństwa w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego między tymi gminami a miastami będącymi siedzibami tych gmin w zakresie przyjętych do badania kategorii: (1) ludność, (2) gospodarka, (3) infrastruktura społeczna, (4) infrastruktura techniczna i mieszkalnictwo oraz (5) kapitał ludzki i społeczny. W tym celu posłużono się wskaźnikiem syntetycznym Perkala (Ws), który obliczono oddzielnie dla zbioru gmin wiejskich i miejskich w badanym województwie, co umożliwiło przedstawienie pozycji analizowanych jednostek na tle gmin danego rodzaju. W ostatnim, trzecim etapie sformułowano wnioski końcowe na podstawie przedstawionej w pracy analizy porównawczej i podjęto dyskusję na temat rozpatrywanego zagadnienia. Przeprowadzone badania wskazują, że podstawowe różnice między gminami obwarzankowymi a miastami obejmują: (a) większą rozpiętość wewnętrzną wskaźnika syntetycznego Perkala (Ws) w zakresie przyjętych kategorii rozwojowych w gminach obwarzankowych niż w miastach; (b) większy wzrost ogólnej wartości wskaźnika syntetycznego Perkala (Ws) w gminach obwarzankowych niż w miastach; (c) większe zmiany pozycji na skali poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego w gminach obwarzankowych niż w miastach; (d) przeciętne skorelowanie ogólnego rozwoju społeczno-gospodarczego z kategorią kapitał ludzki w gminach obwarzankowych, a słabe w przypadku miast; (e) słabą współzależność między ogólnym rozwojem społeczno-gospodarczym a kategorią gospodarka w gminach obwarzankowych, a przeciętną w przypadku miast, a także (f) relatywnie wyższy poziom rozwoju gmin obwarzankowych niż miast w kategorii ludność, a niższy w pozostałych kategoriach. Z kolei podstawowe podobieństwa między gminami obwarzankowymi a miastami obejmują: (a) zbliżoną rozpiętość ogólnej wartości wskaźnika syntetycznego Perkala (Ws); (b) tendencję do wzrostu ogólnej wartości wskaźnika syntetycznego Perkala (Ws); (c) tendencję do zmiany pozycji na skali poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego; (d) przeciętne skorelowanie ogólnego rozwoju społeczno-gospodarczego z kategoriami infrastruktura techniczna i mieszkalnictwo oraz ludność, a także (e) słabą współzależność między ogólnym rozwojem społeczno-gospodarczym a kategorią infrastruktura społeczna.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Bąk A., 2018, Analiza porównawcza wybranych metod porządkowania liniowego, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, 508: 19–28.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15611/pn.2018.508.02

Chojnicki Z., 1999, Podstawy metodologiczne i teoretyczne geografii, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Google Scholar

Chojnicki Z., Czyż T., 1973, Metody taksonomii numerycznej w regionalizacji geograficznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Google Scholar

Churski P., 2013, Zmienność rozkładu przestrzennego obszarów wzrostu i obszarów stagnacji gospodarczej w Polsce – uwarunkowania i konsekwencje, „Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii NaukK”, 153: 112–128.
Google Scholar

Creamer D., 1943, Shift of manufakturing industries. Industrial location and national resources U.S. National Resources Planning Bard, Washington.
Google Scholar

Czyż T., 2016, Metoda wskaźnikowa w geografii społeczno-ekonomicznej, „Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna”, 36: 9–19.
Google Scholar

Domański R., 2004, Geografia ekonomiczna. Ujęcie dynamiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Dyba W., 2011, Analiza zróżnicowań wewnątrzregionalnych województwa wielkopolskiego. Ekspertyza na potrzeby aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań.
Google Scholar

Dyba W., Stryjakiewicz T., 2012, Zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego gmin województwa wielkopolskiego w świetle realizacji polityki intraregionalnej, „Biuletyn Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM. Seria Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna”, 19.
Google Scholar

Gibas P., 2016a, Analiza tempa rozwoju tzw. gmin obwarzankowych na tle pozostałych gmin w Polsce, [w:] K. Heffner, B. Klemens (red.), Obszary wiejskie – wiejska przestrzeń i ludność, aktywność społeczna i przedsiębiorczość, „Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk”, 167: 60–69.
Google Scholar

Gibas P., 2016b, Zmiany poziomu rozwoju „obwarzankowych” małych miast i gmin miejsko-wiejskich w Polsce – analiza porównawcza, „Studia Ekonomiczne”, 279: 304–311.
Google Scholar

Góralski P., Lazarek M., 2009, Czynniki kształtujące konkurencyjność regionów, „Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego”, 1(50): 307–315.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.22630/PEFIM.2009.1.50.23

Jadach-Sepioło A., Legutko-Kobus P., 2021, Suburbanizacja – ujęcie teoretyczne i specyfika w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, „Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk”, 203: 11–28.
Google Scholar

Jańczuk L., 2020, Współpraca gmin obwarzankowych na płaszczyźnie gospodarczej. Zarys problemu, [w:] J. Olchowski, T. Stępniewski (red.), Dylematy wyboru modelu rozwojowego państw Europy Wschodniej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowej”, 18(4): 247–259.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2020.4.11

Jerczyński M., 1977, Funkcje i typy funkcjonalne polskich miast. Zagadnienia dominacji funkcjonalnej, „Statystyka Polski”, 85: 20–53.
Google Scholar

Józefowicz K., Smolińska K., 2019, Poziom rozwoju społeczno-gospodarczego w powiatach województwa wielkopolskiego, „Turystyka i Rozwój Regionalny”, 11: 37–49.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.22630/TIRR.2019.11.4

Kaczmarek T., 2016, Gminny podział administracyjny w świetle 25 lat funkcjonowania samorządu terytorialnego w Polsce, „Przegląd Politologiczny”, 1: 63–80.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/pp.2016.21.1.5

Kajdanek K., 2012, Suburbanizacja po polsku, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków.
Google Scholar

Kamosiński S., 2015, Gminy obwarzankowe w Polsce na przykładzie Kujaw i Pomorza, [w:] Z. Bukowski, S. Kamosiński (red.), Samorząd terytorialny: wybory, partycypacja społeczna, gospodarka lokalna, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz: 245–270.
Google Scholar

Klaassen L.H., Paelinck J.H.P., 1979, The Future of Large Towns, „Environment and Planning A: Economy and Space”, 11(10): 1095–1104.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1068/a111095

Konecka-Szydłowska B., 2003, Rozwój społeczno-gospodarczy Nowego Tomyśla w okresie transformacji systemowej, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Google Scholar

Konecka-Szydłowska B., 2012, Zróżnicowanie małych miast województwa wielkopolskiego ze względu na poziom rozwoju społeczno-gospodarczego, „Studia Miejskie”, 8: 133–144.
Google Scholar

Konecka-Szydłowska B., Kulczyńska K., 2012, Różnorodność w jedności. Przykład miast powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego, „Studia Miejskie”, 5: 129–143.
Google Scholar

Kozubek D., 2023, Poziom rozwoju społeczno-gospodarczego gmin obwarzankowych na tle pozostałych gmin wiejskich w województwie wielkopolskim, „Samorząd Terytorialny”, 5: 63–78.
Google Scholar

Kudełko J., 2004, Poziom rozwoju społeczno-gospodarczego województw Polski, „Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie”, 651: 75–90.
Google Scholar

Lackowska M.M., 2015, Współpraca jednostek samorządu terytorialnego: wymiar ekonomiczny i polityczny, Streszczenie popularno-naukowe grantu NCN nr 221504.
Google Scholar

Malina A., 2004, Ocena stopnia zróżnicowania rozwoju regionalnego Polski w latach 1998–2000, „Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie”, 666: 5–21.
Google Scholar

Malina A., 2005, Determinanty rozwoju regionalnego Polski, „Wiadomości Statystyczne”, 10: 68–78.
Google Scholar

Malina A., 2020, Analiza przestrzennego zróżnicowania poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego Polski w latach 2005–2017, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy”, 61: 138–155.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15584/nsawg.2020.1.10

Malkowski A., 2007, Wielowymiarowa analiza przestrzennego zróżnicowania rozwoju społeczno-gospodarczego województw w latach 1999–2004, „Folia Universitatis Agricultate Stetinensis. Oeconomica”, 256(48): 205–213.
Google Scholar

Męczyński M., Konecka-Szydłowska B., Gadziński J., 2010, Poziom rozwoju społeczno-gospodarczego i klasyfikacja małych miast w Wielkopolsce, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
Google Scholar

Michoń D., 2017, Zróżnicowanie rozwoju społeczno-gospodarczego województw ze względu na realizację celów polityki spójności, „Wiadomości Statystyczne”, 12(679): 80–94.
Google Scholar

Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji (MAiC), 2013a, Ocena sytuacji samorządów lokalnych, Warszawa.
Google Scholar

Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji (MAiC), 2013b, Polskie Obwarzanki, Warszawa.
Google Scholar

Parysek J.J. (red.), 1995, Rozwój lokalny: zagospodarowanie przestrzenne i nisze atrakcyjności gospodarczej, „Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk”, 104.
Google Scholar

Parysek J.J., 1997, Podstawy gospodarki lokalnej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań.
Google Scholar

Parysek J.J., 2018, Rozwój społeczno-gospodarczy oraz czynniki i uwarunkowania rozwoju, [w:] P. Churski (red.), Teoretyczne i aplikacyjne wyzwania współczesnej geografii społeczno-ekonomicznej, „Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk”, 183: 37–56.
Google Scholar

Perkal J., 1953, O wskaźnikach antropologicznych, „Przegląd Antropologiczny”, 19: 209–219.
Google Scholar

Potkański T. (red.), 2016, Współpraca jednostek samorządu terytorialnego narzędziem wsparcia polskiej polityki rozwoju, Związek Miast Polskich, Poznań.
Google Scholar

Rogacki H., 1988, Czynniki koncentracji przemysłu w Polsce, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań.
Google Scholar

Runge J., 2007, Metody badań w geografii społeczno-ekonomicznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar

Skubiak B., 2015, Współpraca międzygminna narzędziem rozwiązywania problemów w świadczeniu usług publicznych, [w:] A. Cudowska-Sojko (red.), Współczesne wyzwania rozwoju gospodarczego: polityka i kreacja potencjału, cz. 2, Struktura gospodarki, rynek pracy, środowisko i jakość życia, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok: 355–363.
Google Scholar

Smith D., 1972, Geography and Social Indicators, „South African Geographical Journal”, 54(1): 43–57.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/03736245.1972.10559497

Sobala-Gwosdz A., 2004, The change in the rural standard of living during the transformation period in the Podkarpackie Province, Poland, [w:] M. Paszkowski (red.), Effectiveness geographical space quality of life, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Kraków, 114: 93–106.
Google Scholar

Strahl D. (red.), 2006, Metody oceny rozwoju regionalnego, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław.
Google Scholar

Swianiewicz P., 2014, Ocena podziału terytorialnego państwa z uwzględnieniem efektywności funkcjonowania urzędów organów jednostek samorządu terytorialnego – wnioski i rekomendacje (Ekspertyza), Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, Warszawa.
Google Scholar

Szymańska D., Biegańska J., 2011, Obszary podmiejskie dużych miast w Polsce w świetle migracji stałych, [w:] M. Soja, A. Zborowski (red.), Człowiek w przestrzeni zurbanizowanej, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków: 83–98.
Google Scholar

Webb J.W., 1964, Ruch naturalny i migracyjny jako składnik przemian ludnościowych, „Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej”, 1: 134–138.
Google Scholar

Wibig J., 2013, O współczynniku korelacji liniowej raz jeszcze, [w:] K. Jarzyna (red.), Zastosowanie metod statystycznych w geografii, Instytut Geografii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce: 47–61.
Google Scholar

Wojtasiewicz L., 1997, Czynniki rozwoju lokalnego -– nowe ujęcie metodologiczne, [w:] W. Maik (red.), Problematyka rozwoju lokalnego w warunkach transformacji systemowej, „Biuletyn Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk”, 177: 7–18.
Google Scholar

Wolanin M., Kęsy M., 2021, Zarządzanie strategiczne zasobami edukacyjnymi gminach obwarzankowych, [w:] R. Moniuszko, M. Kęsy (red.), Problemy i uwarunkowania zarządzania edukacją, Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Gospodarki, Bydgoszcz: 107–131.
Google Scholar