Depopulacja i demograficzne następstwa tego procesu w makroregionie wschodnim Polski w drugiej dekadzie XXI wieku

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-3180.33.03

Słowa kluczowe:

depopulacja, proces starzenia się populacji, makroregion wschodni, województwa lubelskie, podkarpackie i podlaskie

Abstrakt

Makroregion wschodni, tworzony przez województwa lubelskie, podkarpackie i podlaskie, doświadcza corocznego ubytku rzeczywistego populacji od 1999 r. Jest to obszar mało atrakcyjny osiedleńczo (wspomniane jednostki administracyjne od ponad dwóch dekad odznaczają się ujemnym saldem migracji, a w lubelskim i podlaskim obserwowany jest również ubytek naturalny ludności). Makroregion ten cechuje się znacznym wewnątrzregionalnym zróżnicowaniem, zarówno pod względem natężenia ubytku ludności, jak i zaawansowania starości demograficznej.

Podstawowy cel opracowania stanowiła analiza natężenia procesu depopulacji w województwach, powiatach i gminach makroregionu wschodniego, w tym identyfikacja tych jednostek administracyjnych, które w drugiej dekadzie bieżącego stulecia doświadczały corocznego ubytku ludności. Celem dodatkowym była ocena zaawansowania starości demograficznej i postępu tego procesu w gminach depopulacyjnych. W badaniu zastosowano indeksy dynamiki, wskaźniki natężenia oraz wskaźniki struktury. Podstawę analiz stanowiły dane statystyczne GUS.

Uzyskane wyniki wykazały, że w drugiej dekadzie XXI w. najmniej korzystną sytuacją demograficzną charakteryzowały się gminy (głównie wiejskie) położone w obrębie województw lubelskiego i podlaskiego doświadczające długotrwałej depopulacji.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Abramowska-Kmon A., 2011, O nowych miarach zaawansowania procesu starzenia się ludności, „Studia Demograficzne”, 159(1): 3–22.
Google Scholar

Bański J., 2008, Problemy demograficzne obszarów wiejskich, „Studia i Raporty IUNG – PIB”, 12: 93–102, https://doi.org/10.26114/sir.iung.2008.12.08
Google Scholar

Bański J., Wesołowska M., Łoboda K., 2020, Wsie zanikające – identyfikacja i analiza wybranych cech społeczno-ekonomicznych, „Przegląd Geograficzny”, 92(2): 175–189, https://doi.org/10.7163/PrzG.2020.2.1
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2020.2.1

Celińska-Janowicz D., Miszczuk A., Płoszaj A., Smętkowski M., 2010, Aktualne problemy demograficzne regionu Polski wschodniej, Raporty i Analizy EuroReg, 5, Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych EUROREG, Warszawa.
Google Scholar

Cienkosz E., 2020, Demograficzny aspekt kurczenia się polskich miast, „Urban Development Issues”, 67: 45–56, https://doi.org/10.2478/udi-2020-0033
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/udi-2020-0033

Długosz Z., 1998, Próba określenia zmian starości demograficznej Polski w ujęciu przestrzennym, „Wiadomości Statystyczne”, 43(3): 15–27.
Google Scholar

Eberhardt P., 1989, Regiony wyludniające się w Polsce, „Prace Geograficzne”, 148, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Wrocław.
Google Scholar

Eberhardt P., 2011, Problematyka demograficzna tzw. ściany wschodniej Rzeczypospolitej Polskiej, „Roczniki Nauk Społecznych”, 3(39): 271–291.
Google Scholar

Flaga M., Łoboda K., 2011, Sytuacja demograficzna Polesia Lubelskiego jako skutek i przyczyna marginalizacji regionu, „Barometr Regionalny”, 3(25): 67–78.
Google Scholar

Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej 2021–2027 (projekt), załącznik do uchwały nr 5/2022 Rady Ministrów z dnia 5 stycznia 2022 r., Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, https://www.polskawschodnia.gov.pl/media/106549/Projekt_programu_do_KE.pdf (dostęp: 18.06.2022).
Google Scholar

Gawryszewski A., 1989, Wiejskie obszary wyludniające się, 1961–1985, [w:] P. Korcelli, A. Gawryszewski (red.), Współczesne przemiany regionalnych systemów osadniczych w Polsce, „Prace Geograficzne”, 152, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Wrocław: 91–106.
Google Scholar

Główny Urząd Geodezji i Kartografii (GUGiK), http://www.gugik.gov.pl/pzgik/dane-bez-oplat/dane-z-panstwowego-rejestru-granic-i-powierzchni-jednostek-podzialow-terytorialnych-kraju-prg (dostęp: 30.05.2022).
Google Scholar

Główny Urząd Statystyczny (GUS), 2021a, Klasyfikacja NUTS w Polsce, https://stat.gov.pl/statystyka-regionalna/jednostki-terytorialne/klasyfikacja-nuts/klasyfikacja-nuts-w-polsce/ (dostęp: 30.01.2022).
Google Scholar

Główny Urząd Statystyczny (GUS), 2021b, Rewizja klasyfikacji NUTS 2016, https://stat.gov.pl/statystyka-regionalna/jednostki-terytorialne/klasyfikacja-nuts/rewizja-klasyfikacji-nuts-2016/ (dostęp: 30.01.2022).
Google Scholar

Główny Urząd Statystyczny (GUS), 2021c, Trwanie życia w 2020 roku, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/trwanie-zycia/trwanie-zycia-w-2020-roku,2,15.html (dostęp: 20.03.2022).
Google Scholar

Główny Urząd Statystyczny – Bank Danych Lokalnych (GUS BDL), https://bdl.stat.gov.pl/bdl/start (dostęp: 30.05.2022).
Google Scholar

Heffner K., 1990, Przebieg procesów depopulacyjnych na Opolszczyźnie, [w]: K. Heffner (red.), Procesy wyludniania się wsi w regionie opolskim, Instytut Śląski, Opole: 7–50.
Google Scholar

Heffner K., Latocha A., 2021, Depopulacja i zanikające wsie w strukturze obszarów wiejskich pogranicza polsko-czeskiego, „Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna”, 55: 67–89, https://doi.org/10.14746/rrpr.2021.55.06
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/rrpr.2021.55.06

Holzer J.Z., 2003, Demografia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Google Scholar

Hrynkiewicz J., 2020, Depopulacja wyzwaniem polityki ludnościowej, [w:] J. Hrynkiewicz, G. Ślusarz (red.), Depopulacja. Uwarunkowania i konsekwencje, „Biblioteka Wiadomości Statystycznych”, 68, Główny Urząd Statystyczny, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa: 19–37.
Google Scholar

Hrynkiewicz J., Potrykowska A. (red.), 2017a, Sytuacja demograficzna Podlasia jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa.
Google Scholar

Hrynkiewicz J., Potrykowska A. (red.), 2017b, Sytuacja demograficzna województwa lubelskiego jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa.
Google Scholar

Hrynkiewicz J., Potrykowska A. (red.), 2017c, Sytuacja demograficzna Podkarpacia jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa.
Google Scholar

Hut P., 2021, Współczesne migracje międzynarodowe, [w:] Sytuacja demograficzna Polski. Raport 2020–2021, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa: 198–227.
Google Scholar

Jakubowski A., Bronisz U., 2017, Demograficzne obszary problemowe w województwie lubelskim, [w:] J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna województwa lubelskiego jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa: 118–133.
Google Scholar

Jelonek A., 1988, Obszary problemowe w zakresie zagrożeń demograficznych w Polsce, [w:] Problemy geografii osadnictwa i ludności, Seria Geografia, 42: 67–77.
Google Scholar

Jończy R., 2014, Problem nierejestrowanej emigracji definitywnej (emigracji zawieszonej) w badaniu procesów społeczno-gospodarczych na obszarach wiejskich, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, 360: 11–18.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15611/pn.2014.360.01

Kantor-Pietraga I., 2014, Systematyka procesu depopulacji miast na obszarze Polski od XIX do XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar

Kowaleski J.T., Majdzińska A., 2012, Miary i skale zaawansowania starości demograficznej, [w:] A. Rossa (red.), Wprowadzenie do gerontometrii, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 7–34.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7525-788-5.02

Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2030 (KSRR 2030), 2019, https://www.gov.pl/web/fundusze-regiony/krajowa-strategia-rozwoju-regionalnego (dostęp: 7.06.2022).
Google Scholar

Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej do 2023 roku. Ekonomia Solidarności Społecznej, 2019, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Departament Ekonomii Społecznej i Solidarnej, Warszawa, https://www.ekonomiaspoleczna.gov.pl/download/files/EKONOMIA_SPOLECZNA/KPRES.pdf (dostęp: 17.06.2022).
Google Scholar

KSRR 2030 (załącznik 1). Zaktualizowana imienna lista 139 miast średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze, https://www.gov.pl/web/fundusze-regiony/krajowa-strategia-rozwoju-regionalnego (dostęp: 7.06.2022).
Google Scholar

KSRR 2030 (załącznik 2). Zaktualizowana lista gmin zagrożonych trwałą marginalizacją, programowanie 2021–2027, https://www.gov.pl/web/fundusze-regiony/krajowa-strategia-rozwoju-regionalnego (dostęp: 7.06.2022).
Google Scholar

Majdzińska A., 2018, Obszary depopulacyjne w Polsce w latach 2002–2014, „Studia Demograficzne”, 173(1): 23–54, https://doi.org/10.33119/SD.2018.1.2
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.33119/SD.2018.1.2

Majdzińska A., 2022, Obszary depopulacyjne w makroregionie centralnym i ich analiza pod kątem zaawansowania starości demograficznej w drugiej dekadzie XXI w., „Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna”, 59.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/rrpr.2022.59.13

Maksimowicz A., 1990, Przemiany struktury ludności według wieku, [w:] M. Okólski (red.), Teoria przejścia demograficznego, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa: 266–289.
Google Scholar

Markowski K., 2020, Przyczyny i konsekwencje depopulacji na Lubelszczyźnie, [w:] J. Hrynkiewicz, G. Ślusarz (red.), Depopulacja. Uwarunkowania i konsekwencje, „Biblioteka Wiadomości Statystycznych”, 68, Główny Urząd Statystyczny, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa: 119–138.
Google Scholar

Miazga M., 1990, Wyludnianie się wsi lubelskiej. Uwarunkowania, następstwa, środki zaradcze, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
Google Scholar

Miszczuk A., 2017, Sytuacja demograficzna województwa lubelskiego (debata panelowa), [w:] J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna województwa lubelskiego jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa: 298–299.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.21858/msr.20.10

Pięcek B., 2007, Wiejskie obszary wyludniania w Polsce, „Wiadomości Statystyczne”, 12: 34–44.
Google Scholar

Plan rozwoju przedsiębiorczości w oparciu o inteligentne specjalizacje województwa podlaskiego 2021–2027+, 2021, Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego, Białystok, https://strategia.wrotapodlasia.pl/pl/ris/plan-rozwoju-przedsiebiorczosci-w-oparciu-o-inteligentne-specjalizacje-wojewodztwa-podlaskiego-na-lata-20212027-zostal-przyjety.html (dostęp: 15.06.2022).
Google Scholar

Podkarpacki Program Rozwoju Ekonomii Społecznej 2021–2024, 2021, załącznik nr 1 uchwały nr 323/6452/21 Zarządu Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie z dnia 19 października 2021 roku, https://es.rops.rzeszow.pl/wp-content/uplo-ads/2021/10/Podkarpacki-Program-Rozwoju-Ekonomii-Spolecznej-2021-2024-kon-sultacje-spoleczne.pdf (dostęp: 15.06.2022).
Google Scholar

Regionalna Strategia Innowacji Województwa Lubelskiego do 2030 roku, 2021, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie, Lublin, https://www.lubelskie.pl/file/2021/03/REGIONALNA-STRATEGIA-INNOWACJI-WOJEW%C3%93DZTWA-LUBELSKIEGO-wersja-ostateczna-dost%C4%99pna-cyfrowo-marzec-2021.pdf (dostęp: 15.06.2022).
Google Scholar

Regionalna Strategia Innowacji Województwa Podkarpackiego na lata 2021–2030, 2021, Zarząd Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie, Rzeszów, https://rsi.podkarpackie.pl/wp-content/uploads/2021/08/Regionalna-Strategia-Innowacji-WP-na-lata-2021-2030-Projekt-1-2.pdf (dostęp: 15.06.2022).
Google Scholar

Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego, https://rpo.lubelskie.pl/dowiedz-sie-wiecej-o-programie/fundusze-europejskie-2021-2027/ (dostęp: 15.06.2022).
Google Scholar

Rosset E., 1959, Proces starzenia się ludności. Studium demograficzne, Polskie Wydawnictwa Gospodarcze, Warszawa.
Google Scholar

Rosset E., 1967, Ludzie starzy. Studium demograficzne, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Google Scholar

Rosset E., 1971, Człowiek stary a społeczeństwo, „Studia Demograficzne”, 25: 5–50.
Google Scholar

Rozwój regionalny Polski – raport analityczny 2021, 2022, Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2030, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, https://www.gov.pl/attachment/dbe4e00d-9a2b-43a4-ad06-d2d7eabcfb47 (dostęp: 6.06.2022).
Google Scholar

Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego do 2030 roku, 2021, załącznik do uchwały CCXXIX/4186/2021 Zarządu Województwa Lubelskiego z dnia 2 lutego 2021 r., Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie, Lublin, https://strategia.lubelskie.pl/srwl/2030/srwl.2030.pdf (dostęp: 15.06.2022).
Google Scholar

Strategia Rozwoju Województwa – Podkarpackie 2030, 2020, Samorząd Województwa Podkarpackiego, Rzeszów, https://www.podkarpackie.pl/index.php/region/strategia (dostęp: 15.06.2022).
Google Scholar

Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego 2030, 2020, załącznik do uchwały nr XVIII/213/2020 Sejmiku Województwa Podlaskiego z dnia 27 kwietnia 2020 r., Departament Rozwoju Regionalnego UMWP, Białystok, https://strategia.wrotapodlasia.pl/pl/strategia_rozwoju_wojewdztwa_podlaskiego_2030/ (dostęp: 15.06.2022).
Google Scholar

Szukalski P., 2015, Demograficzno-społeczne konsekwencje depopulacji w województwie łódzkim, [w:] Problemy społeczne. Polityka społeczna w regionie łódzkim, 15, Regionalne Centrum Polityki Społecznej w Łodzi, Łódź.
Google Scholar

Szukalski P., 2019a, Depopulacja – wybrane konsekwencje dla lokalnej polityki społecznej, „Polityka Społeczna”, 10: 10–15.
Google Scholar

Szukalski P., 2019b, Depopulacja: dlaczego o niej nie mówimy? „Demografia i Gerontologia Społeczna – Biuletyn Informacyjny”, 6: 1–7, https://dspace.uni.lodz.pl/handle/11089/30977 (dostęp: 8.02.2022).
Google Scholar

Szukalski P., 2019c, Depopulacja w Polsce w 2019 r., „Demografia i Gerontologia Społeczna – Biuletyn Informacyjny”, 10: 1–5, https://dspace.uni.lodz.pl/handle/11089/31951 (dostęp: 8.02.2022).
Google Scholar

Szukalski P., 2020, Depopulacja w Polsce – kilka refleksji, [w]: J. Hrynkiewicz, G. Ślusarz (red.), Depopulacja. Uwarunkowania i konsekwencje, „Biblioteka Wiadomości Statystycznych”, 68, Główny Urząd Statystyczny, Rządowa Rada Ludnościowa: 167–170.
Google Scholar

Śleszyński P., 2016, Współczesne i prognozowane uwarunkowania demograficzno-migracyjne w rozwoju miejskiego systemu osadniczego Polski, „Konwersatorium Wiedzy oMieście”, 29(1): 97–106, https://doi.org/10.18778/2543-9421.01.11
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2543-9421.01.11

Śleszyński P., 2021a, Migracje wewnętrzne, [w:] Sytuacja demograficzna Polski. Raport 2020–2021, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa: 159–197.
Google Scholar

Śleszyński P., 2021b, Wpływ pandemii COVID-19 na strukturę przestrzenną i dynamikę w czasie zgonów w Polsce w 2020 roku, ekspertyza wykonana dla Komitetu Nauk Demograficznych PAN, wrzesień 2021, maszynopis.
Google Scholar

Śleszyński P., Bański J., Degórski M., Komornicki T., 2017, Delimitacja obszarów strategicznej interwencji państwa: obszarów wzrostu i obszarów problemowych, „Prace Geograficzne”, 260, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
Google Scholar

Śleszyński P., Bański J., Degórski M., Komornicki T., Mazur M., Stępniak M., 2019, Aktualizacja delimitacji obszarów problemowych na 2018 rok, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa, https://www.gov.pl/attachment/d5105cc5-e8d0-49e5-a074-e729d0935123 (dostęp: 7.06.2022).
Google Scholar

Ślusarz G., 2017, Podkarpacie wobec wyzwań demograficznych, [w:] J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna Podkarpacia jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa: 26–39.
Google Scholar

Wesołowska M., 2016, Depopulacja wsi – szansa czy zagrożenie dla przestrzeni wiejskiej?, „Studia KPZK”, 167: 250–273.
Google Scholar

Wesołowska M., Jakubowski A., 2018, Konsekwencje procesów ludnościowych na obszarach wiejskich województw Polski Wschodniej w ujęciu przestrzennym, „Studia Regionalne i Lokalne”, 3(73): 118–146, https://doi.org/10.7366/1509499537306
Google Scholar

Wołyniec Ł., 2019, Małe miasta pod naporem współczesności. Ujęcie demograficzne, [w:] M. Zemło (red.), „Acta Collegii Suprasliensis”, 26, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok: 213–236.
Google Scholar

Zagożdżon A., 1988, Kilka uwag o obszarach problemowych, [w:] Gospodarka przestrzenna, region, lokalność, „Biuletyn KPZK”, 138: 137–147.
Google Scholar

https://www.gov.pl/web/rodzina (dostęp: 15.06.2022).
Google Scholar

https://www.gov.pl/web/zdrowie (dostęp: 15.06.2022).
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2022-12-07

Jak cytować

Majdzińska, A. (2022). Depopulacja i demograficzne następstwa tego procesu w makroregionie wschodnim Polski w drugiej dekadzie XXI wieku. Space – Society – Economy, (33), 65–96. https://doi.org/10.18778/1733-3180.33.03

Numer

Dział

Articles