Wykorzystanie wywiadów kognitywnych w projektowaniu kwestionariusza wywiadu na przykładzie badania uczenia się osób dorosłych

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.17.1.09

Słowa kluczowe:

wywiady kognitywne, uczenie się dorosłych, pilotaż pogłębiony

Abstrakt

Artykuł przedstawia analizę wywiadów kognitywnych, które stanowiły pierwszy etap pilotażu kwestionariusza wywiadu w ramach badania „Uczenie się dorosłych Polaków”. Dostępne wyniki badań międzynarodowych wskazują na relatywnie niski poziom uczestnictwa osób dorosłych w edukacji w Polsce, a zarazem różnice w wartości wskaźników w poszczególnych badaniach. Na podstawie przeglądu literatury wnioskować można, że rozbieżności te wynikają z różnic w operacjonalizacji, sposobie agregacji kategorii, jak również innych czynników. Założono, że wykorzystanie wywiadów kognitywnych, w tym technik thinking aloud i verbal probing, umożliwi dotarcie do sposobów interpretacji pojęć i rozumienia pytań przez respondentów, a także pozwoli badaczom na identyfikację zagadnień o wysokim poziomie drażliwości. Na podstawie wyników obserwacji prowadzonej w trakcie wywiadów oraz analizy zgromadzonego materiału empirycznego omówiono rozbieżne od pierwotnie założonych przez badaczy sposoby konceptualizacji terminów przez badanych, a także kwestie wywołujące dyskomfort respondentów. Zaprezentowano zaproponowane modyfikacje kwestionariusza wywiadu, których celem jest redukcja ryzyka uzyskania wyników nietrafnych, obarczonych wysokim ryzykiem błędu pomiaru oraz troska o dobrostan respondentów związany z sytuacją badania. Przedstawiono również wnioski dotyczące zastosowania techniki wywiadów kognitywnych jako elementu pilotażu badań sondażowych oraz konkluzje o charakterze metodologicznym dotyczące techniki wywiadów kognitywnych.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogramy autorów

Paulina Adamczyk - Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Katedra Socjologii Polityki i Moralności

Paulina Adamczyk, doktorantka w Katedrze Socjologii Polityki i Moralności na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego. Zainteresowana jest problematyką badawczą obejmującą zdrowie psychiczne, ze szczególną koncentracją na dzieciach i młodzieży oraz na tematach związanych z samobójstwem i autodestrukcją.

Marika Markowska - Instytut Badań Edukacyjnych

Marika Markowska, badacz z wykształcenia, zawodu i zamiłowania. Absolwentka Uniwersytetu Gdańskiego, magister socjologii na specjalności procedury badawcze i analiza danych. Aktualnie pracownik Instytutu Badań Edukacyjnych, badacz społeczny specjalizujący się w metodach jakościowych. Do jej zainteresowań naukowych należą: socjologia kultury, socjologia muzyki, tożsamość jednostki, metodologia badań społecznych.

Marta Petelewicz - Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Katedra Socjologii Struktur i Zmian Społecznych

Marta Petelewicz, doktor nauk społecznych, socjolożka, pracowniczka naukowo-dydaktyczna Katedry Socjologii Struktur i Zmian Społecznych Uniwersytetu Łódzkiego. Ekspertka do spraw badań w Instytucie Badań Edukacyjnych. Główne zainteresowania naukowe obejmują metodologię badań społecznych, strukturę społeczną, jakość życia oraz uczenie się dorosłych.

Katarzyna Piotrowska - Akademia Leona Koźmińskiego

Katarzyna Piotrowska, doktor psychologii, pracownik naukowo-dydaktyczny Katedry Metod Ilościowych i Zastosowań Informatyki Akademii Leona Koźmińskiego. Prowadzi zajęcia ze statystyki oraz metodologii badań społecznych. Specjalista ds. badań i analiz w Instytucie Badań Edukacyjnych.

Joanna Stankowska - Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Organizacji i Zarządzania w Przemyśle „Orgmasz”

Joanna Stankowska, absolwentka socjologii i filologii polskiej na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Badaniami ilościowymi i jakościowymi zajmuje się od prawie 10 lat. Obecnie angażuje się w projekty związane z rynkiem pracy i uczeniem się osób dorosłych.

Bibliografia

Baka Aphrodite, Figgou Lia, Triga Vasiliki (2012) Neither agree, nor disagree: a critical analysis of the middle answer category in Voting Advice Applications. „International Journal of Electronic Governance, vol. 5, no. 3−4, s. 244−261.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1504/IJEG.2012.051306

Ciccolo Gia i in. (2020) Improving Understanding of Screening Questions for Social Risk and Social Need Among Emergency Department Patients. „The western journal of emergency medicine”, vol. 21, no. 5, s. 1170–1174.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5811/westjem.2020.5.46536

Desjardins Richard (2014) Participation in Adult Education Opportunities: Evidence from PIAAC and Policy Trends in Selected Countries. Background Paper for the Education for All Global Monitoring Report 2015. UNESCO [dostęp 10 czerwca 2020 r.]. Dostępny w Internecie: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000232396
Google Scholar

Eurostat (2016) Classification of learning activities (CLA) manual - 2016 Edition, European Union, Luxemburg [dostęp 12 maja 2020 r.]. Dostępny w Internecie: https://ec.europa.eu/eurostat/documents/3859598/7659750/KS-GQ-15-011-EN-N.pdf
Google Scholar

Goglio Valentina, Elena Claudia Meroni (2014) Adult Participation in Lifelong Learning: Technical Briefing. European Commission, Joint Research Centre, Econometrics and Applied Statistics Deputy Director-General Office. Luxembourg: Publications Office.
Google Scholar

Groves Robert M. i in. (2004) Survey Methodology. Hoboken, NJ: John Wiley and Sons.
Google Scholar

Grzeszkiewicz-Radulska Katarzyna (2012) Metody badań pilotażowych. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, vol. 42, s. 113−141.
Google Scholar

Jabkowski Piotr (2015) Reprezentatywność badań reprezentatywnych. Analiza wybranych problemów metodologicznych oraz praktycznych w paradygmacie całkowitego błędu pomiaru. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Seria Socjologia nr 77.
Google Scholar

Kubiak Anna, Przybyłowska Ilona, Rostocki Włodzimierz Andrzej (1992) Społeczna przestrzeń wywiadu kwestionariuszowego [w:] Zygmunt Gostkowski, red., Analizy i próby technik badawczych w socjologii. Problemy humanizacji procesu badawczego, t. 9. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, s. 69−101.
Google Scholar

Lavrakas Paul J. (ed.) (2008) Encyclopedia of survey research methods. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4135/9781412963947

Liani Serena, Martire Fabrizio, Pitrone Maria C. (2015) Cognitive Interviewing to Pretest Attitude Questions. „Italian Sociological Review”, vol. 5, no. 2, s. 237−250.
Google Scholar

Lutyńska Krystyna (2000) Problemy drażliwe w badaniach socjologicznych w Polsce. „ ASK. Społeczeństwo. Badania. Metody”, nr 9, s. 51−63.
Google Scholar

Matsumoto David Ricky, Juang Linda (2007) Psychologia międzykulturowa. Przełożyła Agnieszka Nowak. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Nadler Joel, Weston Rebecca, Voyles Elora (2015) Stuck in the Middle: The Use and Interpretation of Mid-Points in Items on Questionnaires. „The Journal of General Psychology”, vol. 142, no. 2, s. 71−89.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/00221309.2014.994590

Nowak Stefan (1973) Pojęcie postawy w teoriach i stosowanych badaniach społecznych [w:] Stefan Nowak, red., Teorie postaw. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 17−88.
Google Scholar

Priede Camilla, Farrall Stephen (2010) Comparing results from different styles of cognitive interviewing: ‘verbal probing’ vs. ‘thinking aloud’. „International Journal of Social Research Methodology”, vol. 14, no. 4, s. 271−287.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/13645579.2010.523187

Rubenson Kjell (2019) Assessing the status of lifelong learning: Issues with composite indexes and surveys on participation. „International Review of Education / Internationale Zeitschrift für Erziehungswissenschaft”, vol. 65, no. 1, s. 295−317.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s11159-019-09768-3

Ryan Katherine, Gannon-Slater Nora, Culbertson Michael J. (2012) Improving Survey Methods With Cognitive Interviews in Small- and Medium-Scale Evaluations. „American Journal of Evaluation”, vol. 33, no. 3, s. 414−430.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1098214012441499

Sopromadze Natia, Moorosi Pontso (2016) Do we see through their eyes? Testing a bilingual questionnaire in education research using cognitive interviews. „Journal International Journal of Research & Method in Education”, no. 40, s. 524−540 [dostęp 15 czerwca 2020 r.]. Dostępny w Internecie: http://dx.doi.org/10.1080/1743727X.2016.1181163
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/1743727X.2016.1181163

Stec Katarzyna i in. (2018) Bilans Kapitału Ludzkiego 2017. Rozwój kompetencji – uczenie się osób dorosłych i podmioty oferujące usługi rozwojowe. Badanie przeprowadzone na zlecenie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości [dostęp 20 czerwca 2020 r.]. Dostępny w Internecie: https://www.parp.gov.pl/storage/publications/pdf/Rozwoj-kompetencji----uczenie-sie-osob-doroslych_200129.pdf
Google Scholar

Sztabiński Franciszek (2011) Ocena jakości danych w badaniach surveyowych. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Google Scholar

Tourangeau Roger (1984) Cognitive Sciences and Survey Methods [w:] Thomas. B. Jabine i in., eds., Building a Bridge Between Disciplines: Report of the Advanced Research Seminar on Cognitive Aspects of Survey Methodology. Washington, DC: National Academy Press, s. 73−100.
Google Scholar

Tourangeau Roger, Bradburn Norman M. (2010) The psychology of survey response [w:] James D. Wright, Peter V. Marsden, eds., Handbook of survey research. West Yorkshire: Emerald Group, s. 315−346.
Google Scholar

Van Someren Maarten W., Bernard Yvonne. F., Sanberg Jacobijn A. C. (1994) The think aloud method. A practical guide to modeling cognitive processes. London: Academic Press.
Google Scholar

Willis Gordon B. (2005) Cognitive Interviewing. A Tool for Improving Questionnaire Design. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
Google Scholar

Willis Gordon B. (2015) Analysis of cognitive interview in questionnaire design. NY: Oxford University Press.
Google Scholar

Willis Gordon B. (2018) Cognitive Interviewing in Survey Design: State of the Science and Future Directions [ w:] David L. Vannette, Jon A. Krosnick, eds., The Palgrave Handbook of Survey Research. London: Palgrave Macmillan, s. 103−107.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-54395-6_14

Worek Barbara (2019) Uczące się społeczeństwo. O aktywności edukacyjnej dorosłych Polaków. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2021-02-28

Jak cytować

Adamczyk, P., Markowska, M., Petelewicz, M., Piotrowska, K., & Stankowska, J. (2021). Wykorzystanie wywiadów kognitywnych w projektowaniu kwestionariusza wywiadu na przykładzie badania uczenia się osób dorosłych. Przegląd Socjologii Jakościowej, 17(1), 136–158. https://doi.org/10.18778/1733-8069.17.1.09