Znaczenie przekładu specjalistycznych terminów anglojęzycznych dla rozwoju edukacji włączającej w Polsce

Aneta M. Kochanowicz

doi:10.18778/1733-8069.19.3.10

Autor

Aneta M. Kochanowicz Akademia WSB https://orcid.org/0000-0003-4075-1653

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.19.3.10

Słowa kluczowe:

edukacja włączająca, edukacja wysokiej jakości dla wszystkich, nowa terminologia, tłumaczenie terminów i pojęć, transfer wiedzy, akronimy

Abstrakt

Celem artykułu jest próba ukazania znaczenia przekładu specjalistycznych terminów anglojęzycznych na język polski dla rozwoju edukacji włączającej w naszym kraju. Nowe terminy i pojęcia pojawiają się w światowych badaniach nad zjawiskiem niepełnosprawności wraz z nowatorskimi koncepcjami, aktualizacją klasyfikacji międzynarodowych, pionierskimi produktami i technologiami oraz koniecznością dostosowania systemu edukacji do europejskich regulacji prawnych. W publikacji zastosowano metodę jakościowej analizy danych zastanych znajdujących się w publikacjach dostępnych w repozytoriach cyfrowych. Kwerenda była skoncentrowana na problematyce pojawiania się nowej terminologii w kontekście implementowania założeń edukacji włączającej. Autorka stwierdza, że przyswajanie języka specjalistycznego nie tylko kształtuje kompetencje językowe, ale również merytoryczne u nauczycieli przedszkoli i szkół ogólnodostępnych. Specjalistyczna biegłość językowa, transfer najnowszej wiedzy, przełamanie barier językowych oddziałują na świadomość społeczną i udoskonalanie praktyki edukacyjnej. Istnieje realne ryzyko, że bez wprowadzania polskiego przekładu wiele terminów i pojęć nie pojawi się w przestrzeni językowej ze względu na publikowanie przez polskich naukowców często wyłącznie w języku angielskim, zgodnie z trendem umiędzynarodowienia polskiej nauki.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Aneta M. Kochanowicz - Akademia WSB

Doktor nauk społecznych w dyscyplinie pedagogika, nauczycielka dyplomowana, oligofrenopedagog, logopedka (specjalistka AAC i AT). Adiunktka w Katedrze Pedagogiki Akademii WSB. Autorka książki Dziecko w śpiączce. Sens życia, sens troski. Polska reprezentantka w akcji Horyzont 2020 COST Action: CA19104 – Advancing Social inclusion through Technology and EmPowerment (Assistive Technology, Intellectual Disability, Autism, Empowerment). Współautorka oprogramowania eyeLearn (komercjalizacja wiedzy B+R) w ramach projektu „Wspomaganie rozwoju dzieci niepełnosprawnych z wykorzystaniem innowacyjnych metod terapeutycznych”. Partycypuje w działaniach PTP, PTS (Sekcja Socjologii Niepełnosprawności), europejskiego stowarzyszenia AAATE oraz międzynarodowego ISAAC.

Bibliografia

Adamek Agata (2022), Nie o taką oświatę mi chodzi, https://www.solidarnosc.org.pl/oswiata/index.php?option=com_content&view=article&id=992:nie-o-tak%C4%85-o%C5%9Bwiat%C4%99-mi-chodzi&catid=162&Itemid=797&lang=pl (dostęp: 20.02.2022).
Google Scholar

Ainscow Mel (2005), Developing inclusive education systems: What are the levers for change, „Journal of Educational Change”, vol. 6(2), s. 109–124.
Google Scholar

Ainscow Mel (2013), From special education to effective schools for all: a review of the progress so far, [w:] Lani Florian (red.), The Sage Handbook of Special Education (Forthcoming), London: Sage Publications Ltd., s. 146–159.
Google Scholar

Alcina Amparo (red.) (2011), Teaching and Learning Terminology: New Strategies and Methods, Amsterdam: John Benjamins.
Google Scholar

Andrzejewska Magdalena, Stolińska Anna, Błasiak Władysław, Pęczkowski Paweł, Rosiek Roman, Rożek Bożena, Sajka Mirosława, Wcisło Dariusz (2015), Eye-tracking verification of the strategy used to analyse algorithms expressed in a flowchart and pseudocode, „Interactive Learning Environments”, vol. 24(8), s. 1981–1995.
Google Scholar

Ball Matthew (2020), The Metaverse: What It Is, Where to Find it, and Who Will Build It, https://www.matthewball.vc/all/themetaverse (dostęp: 15.05.2023).
Google Scholar

Beetz Michael, Engel Uwe, Hoyer Nina, Kähler Lorenz, Langer Hagen, Schultheis Holger, Straube Sirko (2023), Trustworthiness and Well-Being: The Ethical, Legal, and Social Challenge of Robotic Assistance, [w:] Uwe Engel (red.), Robots in Care and Everyday Life. Future, Ethics, Social Acceptance, Cham: Springer, s. 1–26.
Google Scholar

Benigno Vicenza, Caruso Giovanni, Ravicchio Fabrizio, Repetto Manuela, Trentin Guglielmo (2014), Do BYOD (Bring Your Own Device) technologies support inclusive virtual classrooms?, 7th International Conference of Education, Research and Innovation, 17th–19th November, IATED Academy, Seville, s. 6239–6248.
Google Scholar

Bernacki Włodzimierz (2022), Rozmowa forum: Sloty prowadzą do uśredniania wyników (wywiad przeprowadził: Piotr Kieraciński), „Forum Akademickie”, t. 12, s. 20–23.
Google Scholar

Bešić Edvina (2020), Intersectionality: A pathway towards inclusive education?, „Prospects”, vol. 49, s. 111–122.
Google Scholar

Bhattacharya Usree, Pradana A. Wisnu, Wei Xing, Tarquinio Daniel, Datta Olivia, Anderson Kaleigh, Cruz-Díaz Nicole (2022), Medical communication and advocacy through eye-tracking AAC: Implications for applied linguistics, „EuroAmerican Journal of Applied Linguistics and Languages”, vol. 9(1), s. 71–90.
Google Scholar

Błeszyński J. Jacek, Lubińska-Kościółek Elżbieta, Zielińska Jolanta (2019), Zastosowanie techniki eye trackingu w diagnozie dzieci ze spectrum autyzmu, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Google Scholar

Błeszyński J. Jacek, Rumińska Aleksandra, Hamerlińska Agnieszka, Stefańska-Klar Renata, Warszawa Agnieszka (2022), The experience of the COVID-19 pandemic by persons with ASD: Social aspects, „PLOS ONE”, vol. 17(6), e0267123.
Google Scholar

Boslaugh Sarah (2007), Secondary analysis for public health: A practical guide, New York: Cambridge University Press.
Google Scholar

Bourdieu Pierre (1991), Language and symbolic power, Cambridge: Harvard University Press.
Google Scholar

Boyle Christopher, Allen Kelly-Ann (2023), Understanding the Issues in Inclusive Education: Working Towards Equitable and Accessible Education for All Students, [w:] Christopher Boyle, Kelly-Ann Allen (red.), Research for Inclusive Quality Education. Sustainable Development Goals Series, Singapore: Springer, s. 1–9.
Google Scholar

Brescia-Zapata Marta, Krejtz Krzysztof, Orero Pilar, Duchowski T. Andrew, Hughes J. Chris (2022), VR 360 Subtitles: Designing a Test Suite with Eye-Tracking Technology, „Journal of Audiovisual Translation”, vol. 5(2), s. 233–258.
Google Scholar

Budziszewski Paweł, Grabowski Andrzej, Jankowski Jarosław, Milanowicz Marcin (2011), Możliwości wykorzystania rzeczywistości wirtualnej do projektowania stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych ruchowo, „Bezpieczeństwo Pracy”, t. 5, s. 6–8.
Google Scholar

Calabrò S. Rocco, Cerasa Antonio, Ciancarelli Irene, Pignolo Loris, Tonin Paolo, Iosa Marco, Morone Giovanni (2022), The Arrival of the Metaverse in Neurorehabilitation: Fact, Fake or Vision?, „Biomedicines”, vol. 10, 2602, s. 1–12.
Google Scholar

Chrzanowska Iwona (2019), Postawy wobec edukacji włączającej: jakie skutki?, [w:] Iwona Chrzanowska, Grzegorz Szumski (red.), Edukacja włączająca w przedszkolu i szkole, Warszawa: Wydawnictwo FRSE, s. 44–61.
Google Scholar

Chrzanowska Iwona (2021), Nauczyciele o szansach i barierach edukacji włączającej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Cohen Anthony (1992), Post-Fieldwork Fieldwork, „Journal of Anthropological Research”, vol. 48, s. 339–254.
Google Scholar

Corradi Fabrizio, Federici Stefano, Mele L. Maria, Sperati Carlo, Ruschena Sergio, Dandini de Sylva Saveria (2011), No Obstacle to Emotion (NOBE): an assistive technology for a multi-sensory experience of visual art, [w:] Gert J. Gelderblom, Mathijas Soede, Leon Adriaens, Klaus Miesenberger (red.), Everyday Technology for Independence and Care (Assistive Technology Research Series), Amsterdam: IOS Press, s. 927–934.
Google Scholar

D’Alessio Simona (2011), Inclusive Education in Italy. A Critical Analysis of the Policy of Integrazione Scolastica, Rotterdam: Sense Publishers.
Google Scholar

Daniela Linda, Lytras D. Miltiadis (2018), Educational Robotics for Inclusive Education, „Technology, Knowledge and Learning”, vol. 24, s. 219–225.
Google Scholar

Davis Kathy (2008), Intersectionality as buzzword: A sociology of science perspective on what makes a feminist theory successful, „Feminist Theory”, vol. 9(1), s. 67–85.
Google Scholar

Dignath Charlotte, Rimm-Kaufman Sara, Ewijk van Reyn, Kunter Mareike (2022), Teachers’ Beliefs About Inclusive Education and Insights on What Contributes to Those Beliefs: a Meta-analytical Study, „Educational Psychology Review”, vol. 34, s. 2609–2660.
Google Scholar

Domagała-Zyśk Ewa (2020), Projektowanie uniwersalne w inkluzyjnej edukacji uczniów ze spektrum autyzmu. Strategie i rekomendacje, [w:] Anna Prokopiak (red.), Osoby ze spektrum autyzmu w biegu życia, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 139–158.
Google Scholar

Domagała-Zyśk Ewa, Knopik Tomasz, Oszwa Urszula (2018), Znaczenie diagnozy funkcjonalnej w edukacji uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, „Roczniki Pedagogiczne”, t. 10(46), s. 77–90.
Google Scholar

Donnelly J. Verity, Watkins Amanda (red.) (2021), Kluczowe zasady. Wspieranie tworzenia i wdrażania polityki na rzecz edukacji włączającej, Europejska Agencja ds. Specjalnych Potrzeb i Edukacji Włączającej, Odense.
Google Scholar

Duchowski T. Andrew (2002), A Breadth-First Survey of Eye Tracking Applications, „Behavior Research Methods, Instruments, & Computers (BRMIC)”, vol. 34(4), s. 455–470.
Google Scholar

Dumnicka Kinga (2015), Rola organizacji pozarządowych we wspieraniu kształtowania środowiska akademickiego przyjaznego osobom z niepełnosprawnościami oraz zwiększaniu szans zawodowych absolwentów z niepełnosprawnościami, [w:] Bernadeta Szczupał, Katarzyna Kutek-Sładek (red.), Wielowymiarowość integracji społeczno-zawodowej studentów z niepełnosprawnością, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II, s. 233–246.
Google Scholar

Dycht Marzena (2014), Ku nowej tożsamości pojęciowej pedagogiki specjalnej, „Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo”, t. 25(3), s. 55–70.
Google Scholar

Florian Lani (2008), Special or inclusive education: Future trends, „British Journal of Special Education”, vol. 4(35), s. 202–208.
Google Scholar

Gaebel Wolfgang, Zielasek Jürgen, Reed M. Geoffrey (2017), Zaburzenia psychiczne i behawioralne w ICD-11: koncepcje, metodologie oraz obecny status, „Psychiatria Polska”, t. 51(2), s. 169–195.
Google Scholar

Gajda Stanisław (2020), Terminologia a współczesna rzeczywistość naukowa, „Poradnik Językowy”, t. 5(774), s. 7–17.
Google Scholar

Gajdzica Zenon (2011), Opinie nauczycieli szkół ogólnodostępnych na temat edukacji włączającej uczniów z lekkim upośledzeniem umysłowym w kontekście toczącej się reformy kształcenia specjalnego, [w:] Zenon Gajdzica (red.), Uczeń z niepełnosprawnością w szkole ogólnodostępnej, Sosnowiec: Oficyna Wydawnicza Humanitas, s. 263–273.
Google Scholar

Gałkowski Tadeusz (2000), Nowe podejścia do niepełnosprawności. Uporządkowania terminologiczne, „Logopedia”, t. 28, s. 167–173.
Google Scholar

Głodkowska Joanna (2020), A socially inclusive culture as a source of the model of educational changes from the perspective of teaching according to differences, [w:] Joanna Głodkowska (red.), Inclusive Education. Unity in Diversity, Warszawa: Akademia Pedagogiki Specjalnej, s. 15–37.
Google Scholar

Główny Urząd Statystyczny (2021), Osoby niepełnosprawne w 2021 r. Informacje sygnalne, Kraków: Urząd Statystyczny w Krakowie.
Google Scholar

Graham J. Linda, Proctor Helen, Dixon M. Roselyn (2016), How schools avoid enrolling children with disabilities, „The Conversation”, vol. 28, s. 1–3.
Google Scholar

Grycman Magdalena, Kaczmarek B. Bogusława (2014), Podręczny słownik terminów AAC (komunikacji wspomagającej i alternatywnej), Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Google Scholar

Grzegorzewska Maria (1964), Pedagogika specjalna. Skrypt wykładów, Warszawa: Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej.
Google Scholar

Hastrup Kristen (2008), Droga do antropologii. Między doświadczeniem a teorią, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Heaton Janet (2008), Secondary analysis of qualitative data: an overview, „Historical Social Research”, vol. 33(3), s. 33–45.
Google Scholar

Hehir Thomas, Shifter Laura, Grindal Todd, Ng Monica, Eidelman Hadas (2014), Review of Special Education in the Commonwealth of Massachusetts: A Synthesis Report, Boston: Massachusetts Department of Elementary and Secondary Education.
Google Scholar

Hornby Garry (2014), Inclusive Special Education. Evidence-Based Practices for Children with Special Needs and Disabilities, New York: Springer Science.
Google Scholar

Hsieh Yu-Hsin, Borgestig Maria, Gopalarao Deepika, McGowan Joy, Granlund Mats, Hwang Ai-Wen, Hemmingsson Helena (2021), Communicative Interaction with and without Eye-Gaze Technology between Children and Youths with Complex Needs and Their Communication Partners, „International Journal of Environmental Research and Public Health”, vol. 18, s. 1–22.
Google Scholar

Jastrzębowska Grażyna (2019), Zaburzenia neurorozwojowe. Zmiany w podejściu teoretycznym i diagnostycznym, „Logopedia”, t. 48(1), s. 27–46.
Google Scholar

Johnston P. Melissa (2014), Secondary Data Analysis: A Method of which the Time Has Come, „Qualitative and Quantitative Methods in Libraries”, vol. 3, s. 619–626.
Google Scholar

Knopik Tomasz (2018), Diagnoza funkcjonalna. Planowanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Działania postdiagnostyczne, Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Google Scholar

Knopik Tomasz, Papuda-Dolińska Beata, Wiejak Katarzyna, Krasowicz-Kupis Grażyna (2021), Projektowanie uniwersalne jako perspektywa metodyczna edukacji włączającej, „Niepełnosprawność – Dyskursy Pedagogiki Specjalnej”, t. 42, s. 53–69.
Google Scholar

Kochanowicz M. Aneta (2016), Dziecko w śpiączce. Sens życia, sens troski, Łódź: Wydawnictwo Palatum.
Google Scholar

Kochanowicz M. Aneta (2021), Using Eye-Tracking Technology as an Art Medium and a Tool of Clinical Intervention in Art Therapy of a Child with Multiple Disabilities, „Studia Paedagogica Ignatiana”, vol. 24(4), s. 131–149.
Google Scholar

Kraeplin Emil (1899), Psychiatrie. Ein Lehrbuch für Studierende und Aerzte, Leipzig: Barth.
Google Scholar

Krause Amadeusz (2021), Paradigm as a Critical Analysis Tool in Education/Special Education, „International Journal of Special Education”, vol. 36(1), s. 49–58.
Google Scholar

Krawczyk Piotr, Święcicki Łukasz (2020), ICD-11 vs. ICD-10 – przegląd aktualizacji i nowości wprowadzonych w najnowszej wersji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób WHO, „Psychiatria Polska”, t. 54(1), s. 7–20.
Google Scholar

Krägeloh U. Christian, Bharatharaj Jaishankar, Heerink Marcel, Hannon Daniel, Albo-Canals Jordi (2023), Robots, Neurodevelopmental Disorders, and Psychology: a Bibliometric Analysis and a Case Made for Robopsychology, „Advances in Neurodevelopmental Disorders”, no. 7, s. 290–299.
Google Scholar

Kwiek Marek (2021), Umiędzynarodowienie uczelni badawczych i ich widzialność w świecie. Raport IV, Poznań: Centrum Studiów nad Polityką Publiczną UAM.
Google Scholar

Lozano S. Caroline, Wüthrich Sergej, Büchi S. Jonas, Sharma Umesh (2022), The concerns about inclusive education scale: Dimensionality, factor structure, and development of a short-form version (CIES-SF), „International Journal of Research”, vol. 111, s. 1–12.
Google Scholar

Makoelle M. Tsediso (2020), Language, Terminology, and Inclusive Education: A Case of Kazakhstani Transition to Inclusion, „Sage Open”, vol. 10(1), 21582440209.
Google Scholar

Mamet Piotr (2002), Relacja pomiędzy kompetencją językową a kompetencją merytoryczną na przykładzie języka biznesu, [w:] Jan Lewandowski (red.), Języki specjalistyczne. Problemy technolingwistyki, t. 2, Warszawa: Katedra Języków Specjalistycznych Uniwersytetu Warszawskiego, s. 141–151.
Google Scholar

Mavropoulou Sofia, Mann Glenys, Carrington Suzanne (2021), The Divide Between Inclusive Education Policy and Practice in Australia and the Way Forward, „Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities”, vol. 18(1), s. 44–52.
Google Scholar

Michałowski Piotr (2017), Podstawy modelowania terminograficznego, Warszawa: Instytut Rusycystyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia (2009), Warszawa: Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia.
Google Scholar

Mikrut Adam (2009), O zakresach znaczeniowych terminów „pedagogika specjalna” i „ortopedagogika”: próba polemiki, „Niepełnosprawność”, t. 1, s. 69–77.
Google Scholar

Ministerstwo Edukacji i Nauki (2022), Edukacja wysokiej jakości dla wszystkich – konferencja prasowa kierownictwa MEiN, https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/edukacja-wysokiej-jakosci-dla-wszystkich--konferencja-prasowa-kierownictwa-mein (dostęp: 14.02.2023).
Google Scholar

Morrison James (2016), DSM-5 bez tajemnic. Praktyczny przewodnik dla klinicystów, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Mroczek Maciej (2021), Raport statystyczny. Edukacja włączająca w Polsce, Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Google Scholar

Najwyższa Izba Kontroli (2020), Informacje o wynikach kontroli. Kształcenie w szkołach specjalnych, Warszawa: KNO.430.001.2020.
Google Scholar

Nowak Anna (2020), Edukacja włączająca w opiniach i ocenach nauczycieli – doniesienia z badań, „Studia Pedagogiczne”, t. 35, s. 169–181.
Google Scholar

Olszewski Sławomir, Parys Katarzyna (2016), Rozumieć chaos. Rzecz o terminach i znaczeniach im nadawanych w pedagogice specjalnej, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Google Scholar

Pan Bing, Hembrooke A. Helene, Gay K. Geri, Granka A. Laura, Feusner K. Matthew, Newman K. Jill (2004), The determinants of web page viewing behavior: An eye-tracking study, „Eye Tracking Research and Applications Symposium”, San Antonio, TX, s. 147–154.
Google Scholar

Peters Susan (2004), Inclusive education: an EFA strategy for all children, Washington: World Bank.
Google Scholar

Poed Shirlaee, Cologon Kathy, Jackson Robert (2022), Gatekeeping and restrictive practices by Australian mainstream schools: results of a national survey, „International Journal of Inclusive Education”, vol. 26(8), s. 766–779.
Google Scholar

Pudło Monika, Makowska Iwona, Rymarczyk Krystyna (2022), Deficyty motywacji społecznej w zaburzeniach ze spektrum autyzmu i w schizofrenii, „Neuropsychiatria i Neuropsychologia”, t. 17(3–4), s. 174–186.
Google Scholar

Rakowski Tomasz, Patzer Helena (2018), Pre-textual Ethnography and the Challenge of Phenomenological Knowledge-making, [w:] Tomasz Rakowski, Helena Patzer (red.), Pre-Textual Ethnographies. Challenging the Phenomenological Level of Anthropological Knowledge-Making, Canon Pyon: Sean Kingston Publishing, s. 1–24.
Google Scholar

Reicher Hannelore (2010), Building inclusive education on social and emotional learning: challenges and perspectives – a review, „International Journal of Inclusive Education”, vol. 14(3), s. 213–246.
Google Scholar

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej, 2017a (Dz.U. z 2017 r., poz. 356; z 2018 r., poz. 1679; z 2021 r., poz. 1533; z 2022 r., poz. 609 i 1717).
Google Scholar

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym, 2017c (Dz.U. z 2020 r., poz. 1309).
Google Scholar

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach, 2017b (Dz.U. z 2020 r., poz. 1280; z 2022 r., poz. 1594).
Google Scholar

Rynkiewicz Agnieszka, Kulik Marta (2013), Wystandaryzowane, interaktywne narzędzia do diagnozy zaburzeń ze spektrum autyzmu a nowe kryteria diagnostyczne DSM-5, „Psychiatria”, t. 10(2), s. 41–48.
Google Scholar

Seigneur Jean-Marc, Choukou Mohamed-Amine (2022), How should metaverse augment humans with disabilities?, [w:] 13th Augmented Human International Conference Proceedings, Canada: ACM, s. 1–6.
Google Scholar

Shorter Edward (2005), Historia psychiatrii. Od zakładu dla obłąkanych po erę Prozacu, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne SA.
Google Scholar

Skotnicka Beata (2019), Rozumienie pojęcia edukacja włączająca przez nauczycieli szkół ogólnodostępnych, „Kultura i Edukacja”, t. 1(23), s. 230–247.
Google Scholar

Stolińska Anna (2016), Technika eyetrackingowa w studenckich projektach badawczych, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie”, t. XXV, s. 347–360.
Google Scholar

Strykowski Wacław (2005), Kompetencje współczesnego nauczyciela, „Neodigmata”, vol. 27(28), s. 15–28.
Google Scholar

Szumińska Weronika (2013), Sposoby reprezentacji wiedzy specjalistycznej w słowniku dla tłumacza, rozprawa doktorska, Uniwersytet Warszawski: Wydział Lingwistyki Stosowanej, https://depotuw.ceon.pl/bitstream/handle/item/469/Weronika%20Szemi%c5%84ska%20Sposoby%20reprezentacji%20wiedzy%20specjalistycznej%20w%20s%c5%82owniku%20dla%20t%c5%82umacza.pdf?sequence=1 (dostęp: 14.02.2023).
Google Scholar

Szumski Grzegorz (2019), Koncepcja edukacji włączającej, [w:] Iwona Chrzanowska, Grzegorz Szumski (red.), Edukacja włączająca w przedszkolu i szkole, Warszawa: Wydawnictwo FRSE, s. 14–24.
Google Scholar

Szumski Grzegorz, Smogorzewska Joanna, Grygiel Paweł (2019), Academic achievement of students without special educational needs in inclusive classrooms: A meta-analysis, „Educational Research Review”, vol. 21, s. 33–54.
Google Scholar

Tetzchner Stephan von, Martisen Harold (red.) (2002), Wprowadzenie do wspomagających i alternatywnych sposobów porozumiewania się. Nauka znaków oraz używania pomocy komunikacyjnych przez dzieci, młodzież i dorosłych z zaburzeniami rozwojowymi, Warszawa: Stowarzyszenie Mówić bez Słów.
Google Scholar

Thurm Audrey, Srivastava Siddharth (2022), On Terms: What’s in a Name? Intellectual Disability and “Condition,” “Disorder,” “Syndrome,” “Disease,” and “Disability”, „American Journal Intellectual and Developmental Disabilities”, vol. 127(5), s. 349–354.
Google Scholar

Tomaszczyk Jacek (2014), Model systemu informacji terminologicznej, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Twardowski Andrzej (2018), Społeczny model niepełnosprawności – analiza krytyczna, „Studia Edukacyjne”, t. 48, s. 97–114.
Google Scholar

UNESCO (1994), Deklaracja z Salamanki oraz wytyczne dla działań w zakresie specjalnych potrzeb edukacyjnych przyjęte przez Światową Konferencję Dotyczącą Specjalnych Potrzeb Edukacyjnych: Dostęp i Jakość, Salamanka: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.
Google Scholar

UNESCO (2020a), Światowy raport na temat edukacji – streszczenie 2020: dla wszystkich bez wyjątku, Paryż: Global Education Mentoring Team, https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000373721_pol (dostęp: 14.02.2023).
Google Scholar

UNESCO (2020b), Policy Paper 43. Inclusive teaching: Preparing all teachers to teach all students, Paris: Global Education Monitoring Report Team. International Task Force on Teachers for Education, https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000374447 (dostęp: 14.02.2023).
Google Scholar

Vessoyan Kelli, Steckle Gill, Easton Barb, Nichols Megan, Siu Mok Victoria, McDougall Janette (2018), Using eye-tracking technology for communication in Rett syndrome: Perceptions of impact, „Augmentative Alternative Communication”, vol. 34, s. 230–241.
Google Scholar

Włoskowicz Wojciech (2018), O pojęciach, systemach językowych i terminologii onomastycznej, „Onomastica”, R. LXII, s. 73–98.
Google Scholar

Wobbrock O. Jacob, Gajos Z. Krzysztof, Kane K. Shaun, Vanderheiden C. Gergg (2018), Ability-based Design, „Communications of the Association for Computing Machinery”, vol. 61(6), s. 62–71.
Google Scholar

Zabala S. Joy, Carl F. Diana (2005), Quality indicators for assistive technology services in schools, [w:] Dave Edyburn, Kyle Higgins, Randall Boone (red.), Handbook of special education technology research and practice, Whitefish Bay: Knowledge by Design, Inc., s. 179–207.
Google Scholar

Zabala S. Joy, Blunt Merv, Carl Diana, Davis Sharon, Deterding Cheryl, Foss Teresa, Hamman Terry, Bowser Gayl, Hartsell Kim, Korsten Jane, Marfilius Scott, McCloskey-Dale Susan, Nettleton Sandra, Reed Penny (2000), Quality indicators for assistive technology services, „Journal of Special Education Technology”, vol. 15(4), s. 25–36.
Google Scholar

Zalecenia Rady UE z dnia 22 maja 2018 r. w sprawie promowania wspólnych wartości, edukacji włączającej i europejskiego wymiaru nauczania (2018/C 195/01), https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018H0607(01)&from=EN (dostęp: 14.02.2023).
Google Scholar

Zdrodowska Magdalena (2018), Technologia jako narzędzia społecznej dystynkcji. Nieoczywiste relacje techniki i niepełnosprawności, „Kultura Współczesna”, t. 3(102), s. 13–26.
Google Scholar

Zdybel Dorota (2021), Kuchnia jako laboratorium edukacji STEM w przedszkolu – od eksperymentu do ścieżki uczenia się, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce”, t. 16/5(63), s. 53–67.
Google Scholar