Społeczne ujęcie sportu. (Trudne) definiowanie zjawiska i jego dyskurs

Przemysław Nosal

doi:10.18778/1733-8069.11.2.02

Autor

Przemysław Nosal Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Socjologii, ul. Szamarzewskiego 89, 60-658 Poznań

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.11.2.02

Słowa kluczowe:

definicje sportu, atrybucyjność, kontekstualizm, socjologia sportu, dyskurs sportowy

Abstrakt

Jednym z kluczowych aspektów społecznego fenomenu sportu pozostaje paradygmatyczność dyskursu z nim związanego. Kategorie w nim używane stosuje się bowiem często do opisu również innych sfer życia społecznego. Sport dostarcza reguł rywalizacji, proponuje określone sposoby poznawczego porządkowania świata (rankingi, rekordy, pomiary), podkreśla centralność ciała w rzeczywistości społecznej czy kładzie nacisk na społeczną potrzebę transgresji. Pomimo takiego dyskursywnego usytuowania pozostaje on zjawiskiem trudnym do zdefiniowania przez nauki społeczne. Celem niniejszego tekstu jest więc próba wypracowania definicji sportu, która uwzględniałaby specyfikę fenomenu i zarazem dostarczałaby narzędzi do teoretycznej i empirycznej refleksji nad sportem. Składa się on ze wstępu i trzech części merytorycznych. W części pierwszej zarysowana została społeczna specyfika sportu, która wiąże się z procesem jego definiowania. Następnie – w drugiej części – przedstawiono dwa skrajne podejścia do wytyczania ram zjawiska: atrybucyjne i kontekstualne. W ostatnim fragmencie zaprezentowane zaś zostało ujęcie, które można określić mianem ustrukturyzowanego kontekstualizmu, czyli definiowania sportu jako zespołu praktyk społecznych, które zbiorowości określają mianem sportu, ale które również mają pewną utrwaloną i uniwersalną strukturę, rozumianą w danej zbiorowości jako grupa fundamentalnych cech wspólnych i koniecznych, by analizowaną praktykę określać mianem sportu.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Przemysław Nosal - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Socjologii, ul. Szamarzewskiego 89, 60-658 Poznań

Przemysław Nosal, doktor nauk humanistycznych w zakresie socjologii, adiunkt w Instytucie Socjologii UAM, socjolog kultury i sportu, autor rozprawy doktorskiej „Technologia i życie społeczne. Analiza relacji na przykładzie świata sportu”, specjalista w zakresie polityki społecznej, ekspert w licznych projektach dotyczących samorządu terytorialnego, trzeciego sektora i ekonomii społecznej.

Bibliografia

Bausiger Hermann (2005) Małe święta na co dzień: piłka nożna [w:] Agata Chałupnik i in., red., Antropologia widowisk. Wybór tekstów. Przełożył Wojciech Dudzik. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 271–274.
Google Scholar

Beamish Rob, Ritchie Ian (2006) Fastest, Highest, Strongest: A Critique of High-Performance Sport. New York, London: Routledge.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203967850

Bell Bower (1987) To Play the Game. An Analysis of Sport. New Jersey: Transaction.
Google Scholar

Bourdieu Pierre (1988 ) Program for a Sociology of Sport. „Sociology of Sport Journal”, vol. 5., s. 153–161.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1123/ssj.5.2.153

Caillois Roger (1973) Żywioł i ład. Przełożyła Anna Tatarkiewicz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Coakley Jay (2007) Sports in Society. New York: McGraw-Hill Companies.
Google Scholar

Demel Maciej (1974) Pojęcie kultury fizycznej [w:] Zbigniew Krawczyk, red., Filozofia i socjologia kultury fizycznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 215–218.
Google Scholar

Drozdowski Rafał (2011) Sport – podwójny agent [w:] Łukasz Rogowski, Radosław Skrobacki, red., Społeczne zmagania ze sportem. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM, s. 13–20.
Google Scholar

Elias Norbert, Dunning Eric (1993) Quest for Excitement. Sport and Leisure in the Civilizing Process. Oxford: Blackwell.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-11191-6

Geertz Clifford (2005) Interpretacja kultur. Wybrane eseje. Przełożyła Maria Piechaczek. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Giddens Anthony (2003) Stanowienie społeczeństwa. Zarys teorii strukturacji. Przełożył Stefan Amsterdamski. Poznań: Wydawnictwo Zysk i Spółka.
Google Scholar

Girard Rene (1993) Sacrum i przemoc. Przełożyli Maria i Jacek Plecińscy. Poznań: Brama ‒ Książnica Włóczęgów i Uczonych.
Google Scholar

Guttmann Allen (1978) From Ritual to Record. The Nature of Modern Sport. New York: Columbia University Press.
Google Scholar

Heinemann Klaus (1990) Wprowadzenie do socjologii sportu. Przełożył Mirosław Skwieciński. Warszawa: COM SNP.
Google Scholar

Holt Richard (1989) Sport and the British. Oxford: Clarendon Press.
Google Scholar

Horne John, Tomlinson Alan, Whannel Garry (2005) Understanding Sport. An Introduction to the Sociological and Cultural Analysis of Sport. London, New York: Spon Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203983249

Huizinga Johan (1985) Homo ludens. Zabawa jako źródło kultury. Przełożyli Maria Kurecka i Witold Wirpsza. Warszawa: Czytelnik.
Google Scholar

Jackson Steve, Andrews David, Scherer Jay (2004) The Introduction. The Contemporary Landscape of Sport [w:] Steve Jackson, David Andrews, eds., Sports, Culture, and Advertising: Identities, Commodities, and the Politics of Representation. London, New York: Routledge, s. 1–23.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203462003_Introduction

Jarvie Grant (2006) Sport, Culture, and Society. London, New York: Routledge.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203970003

Jawłowski Albert (2007) Święty ład. Rytuał i mit mundialu. Warszawa: Wydawnictwo Profesjonalne i Akademickie.
Google Scholar

Krajewski Marek (2011) Sztuka jako sport [w:] Łukasz Rogowski, Radosław Skrobacki, red., Społeczne zmagania ze sportem. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM, s. 35–50
Google Scholar

Krawczyk Zbigniew (1974) Kultura fizyczna – rozumienie i funkcje społeczne [w:] Zbigniew Krawczyk, red., Filozofia i socjologia kultury fizycznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 211–214
Google Scholar

Laker Anthony (2002) The Sociology of Sport and Physical Education. London, New York: Routledge.
Google Scholar

Mangan John A. (2005) Militarism, Sport, Europe. War Without the Weapon. London: Frank Cass Publisher.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203504055

McLuhan Marshall (2004) Zrozumieć media. Przedłużenia człowieka. Przełożyła Natalia Szczucka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowo-Techniczne.
Google Scholar

McNamee Mike (2008) Sports, Virtues, and Vices. Morality Plays. London, New York: Routledge.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203090107

Roderick Martin (2006) The Work of Professional Football. A Labour of Love? London, New York: Routledge.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203014950

Rousseau Jean-Jacob (1955) Emil, czyli o wychowaniu. Przełożył Wacław Husarski. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.
Google Scholar

Rowe David (2004) Sport, Culture, and the Media. Maidenhead: Open University Press.
Google Scholar

Schechner Richard (2006) Performatyka. Wstęp. Przełożył Tomasz Kubikowski. Wrocław: Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych.
Google Scholar

Scrambler Graham (2005) Sport and Society. History, Power, and Culture. Maidenhead: Open University Press.
Google Scholar

Spencer Herbert (1960) O wychowaniu umysłowym, moralnym i fizycznym. Przełożył Antoni Peretiatkowicz. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.
Google Scholar

Sztumski Wiesław (1981) Rewolucja naukowo-technologiczna a postęp techniczny [w:] Lech Zacher, red., Nauka – Technika – Społeczeństwo. Wrocław: Wydawnictwo Ossolińskich, s. 55–78.
Google Scholar

Wanat Stanisław (1984) Kultura fizyczna klasy robotniczej. Warszawa: Wydawnictwo AWF.
Google Scholar

Wohl Andrzej (1961) Społeczno-historyczne podłoże sportu. Warszawa: Wydawnictwo „Sport i Turystyka”.
Google Scholar

Wohl Andrzej (1974) Kultura fizyczna i jej specyfika [w:] Zbigniew Krawczyk, red., Filozofia i socjologia kultury fizycznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 219–221.
Google Scholar

Wolańska Teresa (1974) Pojęcie i zakres rekreacji fizycznej [w:] Zbigniew Krawczyk, red., Filozofia i socjologia kultury fizycznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 227–229.
Google Scholar

Znaniecki Florian (1973) Socjologia wychowania, tom 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar