Badania skoncentrowane na dzieciach, badania z udziałem dzieci, dzieci jako badacze. Etyczne i metodologiczne aspekty badań prowadzonych w nurcie nowej socjologii dzieci i dzieciństwa

Paulina Bunio-Mroczek

doi:10.18778/1733-8069.17.4.01

Autor

Paulina Bunio-Mroczek Instytut Socjologii UŁ https://orcid.org/0000-0002-8615-7310

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.17.4.01

Słowa kluczowe:

socjologia dzieciństwa, badania z udziałem dzieci, badania skoncentrowane na dzieciach, etyka badań, metodologia badań

Abstrakt

Badania dzieciństwa, w tym badania z udziałem dzieci, są rozwijającym się obszarem aktywności naukowej, podejmowanej w ramach interdyscyplinarnych nowych studiów nad dzieciństwem (new childhood studies). Obecnie opierają się na koncepcji dziecka jako aktywnego aktora społecznego oraz na prawach dziecka w rozumieniu Konwencji o prawach dziecka ONZ z 1989 roku. Prowadzenie badań skoncentrowanych na dzieciach i badań z udziałem dzieci, a także badań, w których dzieci przyjmują rolę badaczy (są współautorami badań) wymaga pogłębionej refleksji nad etyką i metodologią. Dzieci, jako przedstawiciele grupy mniejszościowej, podlegającej dyskryminacji i marginalizacji, zaliczane są do grupy „wrażliwych” (sensitive) i „nieuprzywilejowanych” (vulnerable) uczestników badań. Artykuł opiera się na analizie literatury przedmiotu i wywiadach eksperckich z badaczami/badaczkami dzieciństwa. W tekście prezentuję ważne etyczne i metodologiczne kwestie badań z udziałem dzieci wraz z przykładami rozwiązań stosowanych w tych obszarach w ramach nowych studiów dzieciństwa.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Paulina Bunio-Mroczek - Instytut Socjologii UŁ

Paulina Bunio-Mroczek, dr, pracuje jako adiunkt w Katedrze Socjologii Stosowanej i Pracy Socjalnej, w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół problemów społecznych i ich rozwiązywania, pomocy społecznej i pracy socjalnej, rodziny i rodzicielstwa oraz wsparcia dla rodzin, rewitalizacji społecznej i gentryfikacji, a ostatnio również socjologii dzieci i dzieciństwa.

Bibliografia

American Sociology Association (1999) Code of Ethics https://www.asanet.org/sites/default/files/savvy/images/asa/docs/pdf/CodeofEthics.pdf [dostęp 19.10.2021].
Google Scholar

Babbie Earl (1995) The Practice of Social Research. Belmont, London, Victoria, Ontario, Mexico, Bonn, Singapore, Tokyo: Wadsworth Publishing Company.
Google Scholar

Boni Zofia (2018) Negocjowanie „zdrowego jedzenia” w warszawskich rodzinach [w:] Magdalena Radkowska-Walkowicz, Maria Reimann, red., Dzieci i zdrowie. Wstęp do childhood studies. Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 172−195.
Google Scholar

Brzezińska Anna Izabela, Toeplitz Zuzanna, red. (2007) Problemy etyczne w badaniach i interwencji psychologicznej wobec dzieci i młodzieży. Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica.
Google Scholar

Brzozowska-Brywczyńska Maja (2014) Dziecięce obywatelstwo: kilka refleksji na marginesie dziecięcej partycypacji. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, nr 49, s. 11−27.
Google Scholar

Bunio-Mroczek Paulina (2016) Wczesne rodzicielstwo – zagrożenie czy szansa? Nastoletni rodzice z łódzkich enklaw biedy. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8088-424-3

Bunio-Mroczek Paulina (2017) Od redaktora. Aktualne teoretyczne, metodologiczne i tematyczne podejścia w badaniach dzieciństwa i młodzieży w perspektywie jakościowej. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 13, nr 4, s. 8−13. DOI: http://dx.doi.org/10.18778/1733-8069.13.4.01 www.przegladsocjologiijakosciowej.org [dostęp 30.11.2017].
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.13.4.01

Bunio-Mroczek Paulina (2021) Dzieci w procesie odnowy miasta. Na przykładzie Gminnego Programu Rewitalizacji miasta Łodzi. Odczyt zaprezentowany 20.05.2021 r. podczas XXXVIII Konferencji Polityków Społecznych i Jubileuszu Instytutu Gospodarstwa Społecznego pt. „Teoria i praktyka polityki społecznej”, 19–21 maja 2021 r.
Google Scholar

Corsaro William A. (2015) The Sociology of Childhood. Fourth Edition. London, Thousand Oaks, New Delhi, Singapore: SAGE.
Google Scholar

Dzieci wciąż głosu nie mają. Czy w ogóle je lubimy? Wywiad Joanny Cieśli z Ewą Maciejewską-Mroczek. „Polityka”, 11 lipca 2020 r. https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/1961732,1,dzieci-wciazglosu-nie-maja-czy-w-ogole-je-lubimy.read [dostęp 13.07.2021].
Google Scholar

Favretto Anna Rosa, Fucci Stefania, Zaltron Francesca (2018) Codziennie praktyki w zdrowiu i chorobie. Metodologiczne rozważania nad kompetencjami dzieci [w:] Magdalena Radkowska-Walkowicz, Maria Reimann, red., Dzieci i zdrowie. Wstęp do childhood studies. Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 80−100.
Google Scholar

Gabriel Norman (2017) The Sociology of Early Childhood. Critical Perspectives. London, Thousand Oaks, New Delhi, Singapore: SAGE.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4135/9781473982918

James Alison, James Adrian (2012) Key concepts in Childhood Studies. Second Edition. London, Thousand Oaks, New Delhi, Singapore: SAGE.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4135/9781526435613

Jemielniak Dariusz, red. (2012) Badania jakościowe. Podejścia i teorie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Jones Adele (2004) Involving Children and Young People as Researchers [w:] Sandy Fraser i in., eds., Doing Research with Children and Young People. London, Thousand Oaks, New Delhi: SAGE, s. 113−130.
Google Scholar

Kodeks dobrych praktyk w badaniach z dziećmi prowadzonych z perspektywy nauk społecznych (w tym interdyscyplinarnych childhood studies, etnografii, antropologii kulturowej, socjologii, Interdyscyplinarny Zespół Badań nad Dzieciństwem (Ewa Maciejwska-Mroczek, Magdalena Radkowska-Walkowicz, Maria Reimann, Anna Witeska-Młynarczyk, współpraca: Zofia Boni, Anna Krawczyk) (2018) [w:] Magdalena Radkowska-Walkowicz, Maria Reimann, red., Dzieci i zdrowie. Wstęp do childhood studies. Warszawa: Oficyna Naukowa Warszawa, s. 27−34.
Google Scholar

Kodeks etyki socjologa. Uchwalony przez Walne Zgromadzenie Delegatów Polskiego Towarzystwa Socjologicznego dnia 25 marca 2012 r. https://pts.org.pl/wp-content/uploads/2016/04/kodeks.pdf [dostęp 16.07.2021].
Google Scholar

Liamputtong Pranee (2007) Researching the Vulnerable. A Guide to Sensitive Research Methods. London, Thousand Oaks, New Dehli: SAGE.
Google Scholar

Lisek Michalska Jolanta (2012) Etyczne aspekty badań fokusowych z udziałem dzieci i młodzieży. „Acta Universitatis Lodzensis, Folia Sociologica”, nr 42, s. 33−61.
Google Scholar

Maciejewska-Mroczek Ewa (2018) Badania grupowe z udziałem dzieci. Aspekty etyczne i praktyczne [w:] Magdalena Radkowska-Walkowicz, Maria Reimann, red., Dzieci i zdrowie. Wstęp do childhood studies. Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 35−60.
Google Scholar

Maciejewska-Mroczek Ewa, Reimann Maria (2016) Jak zgadzają i nie zgadzają się dzieci. O (nie)równowadze sił i świadomej zgodzie w badaniach z dziećmi. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 12, nr 4, s. 42–55 www.przegladsocjologiijakosciowej.org [dostęp 20.06.2021].
Google Scholar

Makaruk Katarzyna, Włodarczyk Joanna, Szredzińska Renata (2020) Negatywne doświadczenia młodzieży w trakcie pandemii. Raport z badań ilościowych, Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę https://fdds.pl/_Resources/Persistent/5/0/0/e/500e0774b0109a6892ce777b0d-8595f528adea62/Negatywne-doswiadczenia-mlodziezy-w-trakciepandemii.-Raport-z-badan-ilosciowych-1.pdf [dostęp 13.07.2021].
Google Scholar

Mazur Natalia (2020) Mały Polaku, jesteś nieważny. Czego dzieciaki nauczyły się w szkole przez ostatnie dwa miesiące. „Wolna sobota”, 16 maja 2020 https://wyborcza.pl/magazyn/7,124059,25949206,maly-polaku-jestes-niewazny-czego-dzieciaki-nauczyly-sie-w.html [dostęp 20.05.2020].
Google Scholar

Mikołajczyk-Lerman Grażyna (2017) Konwencja o prawach dziecka a realizacja praw dziecka z niepełnosprawnością w relacjach rówieśniczych. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 13, nr 4, s. 30−47. DOI: http://dx.doi.org/10.18778/1733-8069.13.4.03 www.przegladsocjologiijakosciowej.org [dostęp 30.11.2017].
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.13.4.03

Petelewicz Marta (2016) Jakość życia dzieci a status społeczno-ekonomiczny rodziny. Teoria i badania. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8088-458-8.01

Rakoczy Marta (2017) Czy w muzeum wszystko wolno? Problemy z nowoczesnym pajdocentryzmem. „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej”, nr 19. DOI: https://doi.org/10.36854/widok/2017.19.550 https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2017/19-obrazy-dla-dzieci/czy-w-muzeum-wszystko-wolno-problemy-znowoczesnym-pajdocentryzmem [dostęp: 20.10.2021].
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.36854/widok/2017.19.550

Reimann Maria (2018) Gruby i chudy, czyli o tym, jak dzieci wyobrażają sobie zdrowego i niezdrowego człowieka [w:] Magdalena Radkowska-Walkowicz, Maria Reimann, red., Dzieci i zdrowie. Wstęp do childhood studies. Warszawa: Oficyna Naukowa s. 138−149.
Google Scholar

Statement of Ethical Practice (2017) British Sociological Association https://www.britsoc.co.uk/media/24310/bsa_statement_of_ethical_practice.pdf [dostęp 19.10.2021].
Google Scholar

Walker Marion i in. (2012) “It came up to here”: learning from children’s flood narratives. „Children’s Geographies”, vol. 10, no. 2, s. 135–150.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/14733285.2012.667916

Witeska-Młynarczyk Anna (2018) Etyka dnia codziennego w badaniach etnograficznych z dziećmi z diagnozą ADHD. Opis warstwowy [w:] Magdalena Radkowska-Walkowicz, Maria Reimann, red., Dzieci i zdrowie. Wstęp do childhood studies. Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 61−79.
Google Scholar