Accentuating the role of the upbringing society in Korczak’s pedagogy

Marcin Choczyński

doi:10.18778/0208-600X.73.08

Autor

Marcin Choczyński PhD, The Institute of Sociological Sciences, Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw, ul. Wóycickiego 1/3, 01-938 Warszawa https://orcid.org/0000-0002-6636-9025

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.73.08

Słowa kluczowe:

pedagogika Korczakowska, społeczeństwo wychowujące, społeczeństwo dorosłych, społeczeństwo dzieci, dusza kierująca, samorząd uczniowski, plebiscyt życzliwości

Abstrakt

Celem artykułu jest ukazanie socjologicznych elementów w procesie wychowania, które obecne są w pedagogice Korczakowskiej, zarówno w jej naukowej postaci, jak również w twórczości beletrystycznej skierowanej bezpośrednio do dzieci. Zarówno społeczeństwo, jak i jego instytucje wychowawcze (rodzina, szkoła, internat) będą więc odnotowane w tej pedagogice jako ważna płaszczyzna odniesień symbolicznych, wpływów wychowawczych. Kluczowa rola społeczeństwa (jako najważniejszej instytucji wychowawczej) w kształtowaniu wychowanków obecna jest w powszechnie znanych pracach dotyczących socjologii wychowania (m.in. u Floriana Znanieckiego czy też Józefa Chałasińskiego), natomiast wątki socjologiczne w pedagogice Korczakowskiej nie były dotychczas popularnym tematem oddzielnych analiz, oprócz jednej przedmiotowej monografii. Dlatego też temat ten domaga się pogłębionych analiz i uzupełnień. Janusz Korczak uwypukla rolę społeczeństwa w życiu dziecka, przygotowując je przede wszystkim do uczestnictwa w relacjach społecznych poprzez zróżnicowane formy życia grupowego w szkole, której najbardziej doniosłym osiągnięciem jest instytucja samorządu uczniowskiego. Stanowi tym samym pomost pomiędzy wychowaniem zorientowanym na ucznia a tradycyjnym przekazem pedagogicznym, zakładającym przekaz wymagań określonych ról społecznych.

Bibliografia

Bińczycka J. (1999), Korczakowskie spojrzenie na rodzinę, [in:] J. Bińczycka (ed.), Korczakowskie dialogi, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa, pp. 116–125.
Google Scholar

Bińczycka J. (2006), Janusz Korczak – realista czy utopista?, [in:] I.J. Pyrzyk (ed.), Pedagogika Janusza Korczaka – realizm czy utopia?, Oficyna Wydawnicza LEGA, Włocławek, pp. 29–34.
Google Scholar

Bińczycka J. (2009), Spotkania z Korczakiem, Wydawnictwo Olsztyńskiej Szkoły Wyższej im. Józefa Rusieckiego, Olsztyn.
Google Scholar

Borowicz R. (2002), Socjalizacja, [in:] W. Kwaśniewicz (ed.), Encyklopedia socjologii, vol. 4 (S-Ż), Oficyna Naukowa, Warszawa, pp. 42–46.
Google Scholar

Chałasiński J. (1969), Społeczeństwo i wychowanie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Google Scholar

Choczyński M. (2013), Elementy społecznego charakteru wychowania w pedagogice waldorfskiej, “Seminare. Poszukiwania naukowe”, vol. 33, pp. 165–178.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.21852/sem.2013.33.12

Chodkowska M., Bednarz-Grzybek R. (2014), Twórczość i praktyka pedagogiczna Janusza Korczaka w kontekście teorii socjologicznej Floriana Znanieckiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Google Scholar

Dauzenroth E. (2012), Janusz Korczak. Życie dla dzieci, transl. T. Semczuk, Wydawnictwo WAM, Kraków.
Google Scholar

Dębnicki K. (1985), Korczak z bliska, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
Google Scholar

Falkowska M. (1979), Dziecko w poglądach pedagogiczno-społecznych Janusza Korczaka, [in:] P. Poręba (ed.), Wartości pedagogiki Janusza Korczaka, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin, pp. 51–63.
Google Scholar

Floryńska H. (1997), Pedagogika jako filozofia stosowana, [in:] H. Kirchner (ed.), Janusz Korczak. Pisarz – wychowawca – myśliciel, Instytut Badań Literackich, Warszawa, pp. 249–278.
Google Scholar

Gajda J. (2001), Koncepcje Floriana Znanieckiego – zbieżne z założeniami pedagogiki kultury (głos w dyskusji), [in:] H. Rotkiewicz (ed.), Florian Znaniecki. Myśl społeczna a wychowanie. Inspiracje dla współczesności, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa, pp. 91–96.
Google Scholar

Gurycka A. (2002), Korczakowskie inspiracje…, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar

Jakubowski M. (1996), Janusz Korczak i jego dokonania, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Częstochowa.
Google Scholar

Jankowska D. (1996), Koncepcja wychowania Floriana Znanieckiego i jej znaczenie dla współczesnej pedagogiki, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Warszawa.
Google Scholar

Jasiński Z. (1999), Zaufanie w pedagogice Janusza Korczaka, [in:] J. Bińczycka (ed.), Korczakowskie dialogi, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa, pp. 102–115.
Google Scholar

Jaworski M. (1977), Janusz Korczak, Wydawnictwo Interpress, Warszawa.
Google Scholar

Jundziłł E. (2004), Opieka nad dzieckiem w rodzinie w świetle poglądów Janusza Korczaka, [in:] J. Żebrowski (ed.), Społeczeństwo. Opieka. Wychowanie: prace dedykowane Irenie Jundziłł w osiemdziesięciolecie urodzin, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, pp. 187–198.
Google Scholar

Kamiński A. (1962), Korzenie historyczne samorządu dziecięcego Janusza Korczaka, [in:] I. Newerly, A. Kamiński, W. Żelazko, Samorząd uczniowski w systemie wychowawczym Korczaka, Nasza Księgarnia, Warszawa, pp. 33–50.
Google Scholar

Korczak J. (1901), Dzieci ulicy, nakład A. Pajewskiego, Warszawa.
Google Scholar

Korczak J. (1905), Dzieci to…, [in:] J. Korczak, Koszałki Opałki (Satyry społeczne), Księgarnia Powszechna, Warszawa, pp. 43–48.
Google Scholar

Korczak J. (1924), Momenty wychowawcze, Nasza Księgarnia, Warszawa–Łódź.
Google Scholar

Korczak J. (1928), Wstęp, [in:] M. Rogowska-Falska, Zakład wychowawczy “Nasz Dom”. Szkic informacyjny, Towarzystwo “Nasz Dom”, Warszawa, pp. 3–5.
Google Scholar

Korczak J. (1948a), Dom sierot, [in:] J. Korczak, Jak kochać dziecko. Internat, kolonie letnie, dom sierot, Spółdzielnia Wydawnicza “Książka”, Warszawa–Kraków, pp. 133–209.
Google Scholar

Korczak J. (1948b), Internat, [in:] J. Korczak, Jak kochać dziecko. Internat, kolonie letnie, dom sierot, Spółdzielnia Wydawnicza “Książka”, Warszawa–Kraków, pp. 9–86.
Google Scholar

Korczak J. (1948c), Kolonie letnie, [in:] J. Korczak, Jak kochać dziecko. Internat, kolonie letnie, dom sierot, Spółdzielnia Wydawnicza “Książka”, Warszawa–Kraków, pp. 87–131.
Google Scholar

Korczak J. (1958a), Pedagogika żartobliwa, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa.
Google Scholar

Korczak J. (1958b), Prawo dziecka do szacunku, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa.
Google Scholar

Korczak J. (1980), Dziecko salonu, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar

Korczak J. (1994a), Dzieci, [in:] J. Korczak, Dzieła, vol. 3, Na mównicy. Publicystyka społeczna (1898–1912), part 1, Oficyna Wydawnicza Latona, Warszawa, pp. 13–15.
Google Scholar

Korczak J. (1994b), Miłość, szacunek, zaufanie, [in:] J. Korczak, Dzieła, vol. 3, Na mównicy. Publicystyka społeczna (1898–1912), part 1, Oficyna Wydawnicza Latona, Warszawa, pp. 15–17.
Google Scholar

Korczak J. (1994c), Szczęście dzieci, [in:] J. Korczak, Dzieła, vol. 3, Na mównicy. Publicystyka społeczna (1898–1912), part 2, Oficyna Wydawnicza Latona, Warszawa, pp. 147–150.
Google Scholar

Korczak J. (1996), Pamiętnik, Wydawnictwo Siedmioróg, Wrocław.
Google Scholar

Korczak J. (1997), Kajtuś czarodziej, Wydawnictwo Siedmioróg, Wrocław.
Google Scholar

Korczak J. (1998), Dzieci i wychowanie, [in:] J. Korczak, Dzieła, vol. 4, Szkoła życia. Obrazki szpitalne. Artykuły pedagogiczne i medyczne (1900–1912), Oficyna Wydawnicza Latona, Warszawa, pp. 147–180.
Google Scholar

Korczak J. (2001), Król Maciuś na bezludnej wyspie, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków.
Google Scholar

Korczak J. (2004), Jak kochać dziecko, Wydawnictwo Jacek Santorski & Co, Warszawa.
Google Scholar

Korczak J. (2005), Król Maciuś Pierwszy, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków.
Google Scholar

Korczak J. (2012a), Bankructwo małego Dżeka, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Google Scholar

Korczak J. (2012b), Prawidła życia. Pedagogika dla młodzieży i dorosłych, Międzynarodowa Kapituła Orderu Uśmiechu, Agencja Edytorska EZOP, Warszawa.
Google Scholar

Leszniewski T., Wasielewski K. (2013), Socjologia wychowania w Polsce – pytania o wymiar tożsamościowy subdyscypliny, “Studia Socjologiczne”, no. 2 (209), pp. 9–29.
Google Scholar

Lewin A. (1986), Tryptyk pedagogiczny. Korczak – Makarenko – Freinet, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, Warszawa.
Google Scholar

Lewin A. (1999), Korczak znany i nieznany, Agencja Edytorska EZOP, Wyższa Szkoła Pedagogiczna Związku Nauczycielstwa Polskiego, Warszawa.
Google Scholar

Lubojemska B. (2012), Janusz Korczak – jeden z najwybitniejszych przedstawicieli wychowania w placówkach socjalizacyjnych, “Kwartalnik Edukacyjny”, no. 4, pp. 80–92.
Google Scholar

Marzec D.K. (2003), Humanistyczne aspekty pedagogiki Janusza Korczaka, [in:] I.J. Pyrzyk (ed.), Korczak – człowiek, badacz, pedagog i wychowawca, Oficyna Wydawnicza LEGA, Włocławek, pp. 63–68.
Google Scholar

Matyjas B. (2003), Koncepcja wychowawcza Janusza Korczaka, [in:] T. Pilch (ed.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, vol. 2, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa, pp. 799–805.
Google Scholar

Michalak M. (2010), Korczakowskie prawo do społecznej partycypacji dzieci: gazeta, samorząd, sąd koleżeński, dziecięce zapytania i prośby skierowane do urzędów i instytucji, “Szkice Humanistyczne”, vol. 10, no. 2/3, pp. 231–235.
Google Scholar

Mielicka H. (2000a), Proces internalizacji, [in:] H. Mielicka (ed.), Socjologia wychowania. Wybór tekstów, Wydawnictwo Stachurski, Kielce, pp. 22–27.
Google Scholar

Mielicka H. (2000b), Socjalizacja a indywidualność jednostki, [in:] H. Mielicka (ed.), Socjologia wychowania. Wybór tekstów, Wydawnictwo Stachurski, Kielce, pp. 44–48.
Google Scholar

Mortkowicz-Olczakowa H. (1949), Janusz Korczak, Wydawnictwo J. Mortkowicz, Kraków.
Google Scholar

Olczak-Ronikier J. (2011), Korczak. Próba biografii, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Google Scholar

Olszewski L. (1993), Janusz Korczak wybitny polski pedagog – nowator i społecznik, [in:] T. Wróblewska (ed.), Aktualność idei Janusza Korczaka, Wydawnictwo Horyzont, Piotrków Trybunalski, pp. 50–58.
Google Scholar

Pyrzyk I.J. (2003), Analiza krytyczna niektórych elementów działalności opiekuńczo-wychowawczej Janusza Korczaka, [in:] I.J. Pyrzyk (ed.), Korczak – człowiek, badacz, pedagog i wychowawca, Oficyna Wydawnicza LEGA, Włocławek, pp. 55–62.
Google Scholar

Regulska G. (1979), Korczakowski plebiscyt życzliwości a współczesne techniki socjometryczne, [in:] J. Bińczycka, K. Gorzelok (eds.), O pedagogikę jako naukę o człowieku. W setną rocznicę urodzin Janusza Korczaka, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, pp. 109–114.
Google Scholar

Rogowska-Falska M. (1928), Zakład wychowawczy “Nasz Dom”. Szkic informacyjny, Towarzystwo “Nasz Dom”, Warszawa.
Google Scholar

Rusakowska D. (1989), Janusz Korczak a szkoła. Poglądy – oceny – doświadczenia, Instytut Badań Pedagogicznych, Zakład Systemów Wychowawczych, Warszawa.
Google Scholar

Sitko I. (1993), Podstawowe wartości systemu wychowawczego Janusza Korczaka, [in:] T. Wróblewska (ed.), Aktualność idei Janusza Korczaka, Wydawnictwo Horyzont, Piotrków Trybunalski, pp. 59–66.
Google Scholar

Smolińska-Theiss B., Theiss W. (2002), Widzieć w dziecku człowieka. Posłowie, [in:] J. Korczak, Jak kochać dziecko? Prawo dziecka do szacunku, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa, pp. 186–200.
Google Scholar

Szlązakowa A. (1978), Janusz Korczak, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
Google Scholar

Tarnowski J. (1990), Janusz Korczak dzisiaj, Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej, Warszawa.
Google Scholar

Tillmann K.-J. (2006), Teorie socjalizacji. Społeczność, instytucja, upodmiotowienie, transl. G. Bluszcz, B. Miracki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Urbańska M. (1979), Sposoby rozwijania samokontroli i samooceny w systemie wychowawczym “Starego Doktora”, [in:] A. Tchorzewski (ed.), Życie i twórczość Janusza Korczaka jako temat filozoficzno-pedagogicznej refleksji, Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Bydgoszcz, pp. 80–90.
Google Scholar

Wołoszyn S. (1978a), Janusz Korczak: rodowód i dziedzictwo pedagogiczne, Instytut Badań Pedagogicznych, Zakład Systemów Wychowawczych, Pracownia Korczakowska, Warszawa.
Google Scholar

Wołoszyn S. (1978b), Korczak, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Google Scholar

Wróblewska T. (2003), Aktualność idei Janusza Korczaka, [in:] I.J. Pyrzyk (ed.), Korczak – człowiek, badacz, pedagog i wychowawca, Oficyna Wydawnicza LEGA, Włocławek, pp. 43–53.
Google Scholar

Znaniecki F. (2001a), Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Znaniecki F. (2001b), Socjologia wychowania, vol. 1, Wychowujące społeczeństwo, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar