W stronę socjologii diagnozy. Społeczne funkcje diagnozy medycznej w kontekście doświadczenia choroby

Michał Skrzypek

doi:10.18778/0208-600X.45.04

Autor

Michał Skrzypek Katedra Socjologii Grup Etnicznych i Społeczeństwa Obywatelskiego, Instytut Socjologii, Wydział Nauk Społecznych, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II; Samodzielna Pracownia Socjologii Medycyny, Katedra Nauk Humanistycznych, Wydział Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Lublinie

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.45.04

Słowa kluczowe:

socjologia medycyny, socjologia diagnozy, socjologia doświadczenia choroby, socjologia choroby przewlekłej, socjologia choroby niepewnej, diagnoza medyczna

Abstrakt

Przedmiotem analizy są społeczne funkcje diagnozy medycznej, ze szczególnym uwzględnieniem sposobów modelowania przez diagnozę doświadczenia choroby przewlekłej, w tym funkcjonalnych zaburzeń zdrowia (medically unexplained physical symptoms). Ramę teoretyczną analizy stanowi socjologia fenomenologiczna, a także dorobek wypracowany w efekcie jej aplikacji na terenie socjologii doświadczenia choroby. Podjęcie analizy o takim profilu dopełnia dorobek z zakresu socjologii wiedzy medycznej, zwracający uwagę na diagnozę medyczną jako konstrukt wyłaniający się na styku jednostkowego doświadczenia z rzeczywistościami: biologiczną, polityczną, ekonomiczną, a zwłaszcza społeczną, będący zatem wypadkową wielu oddziaływań wykraczających poza biomedycynę. Niniejsza analiza zwraca uwagę, że aplikowanie diagnozy do konkretnego chorego to akt nie tylko kliniczny, o newralgicznym znaczeniu w nauce i sztuce medycznej, ale także społeczny, który w realiach rosnącej podmiotowości chorych w opiece medycznej staje się coraz częściej „produktem” społecznych interakcji i toczących się w ich toku negocjacji, mający konsekwencje nie tylko kliniczne, ale także społeczne, m.in. w zakresie modelowania sposobów doświadczania choroby, strukturalizacji kontaktów chorego z systemem medycznym lub wirtualnej kolektywizacji doświadczenia choroby. Celem artykułu jest zainicjowanie i zdynamizowanie naukowej dyskusji nad poznawczą tożsamością nowego działu socjologii medycyny ‒ socjologii diagnozy.

Bibliografia

Balint M. (2000), The Doctor, His Patient and the Illness, Churchill Livingstone, London.
Google Scholar

Broom D. H., Woodward R. V. (1996), Medicalisation reconsidered: toward a collaborative approach to care, „Sociology of Health and Illness”, Vol. 18, No. 3, s. 357‒378.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/1467-9566.ep10934730

Brown P. (2000), Naming and Framing: The Social Construction of Diagnosis and Illness, [w:] P. Brown (ed.), Perspectives in Medical Sociology, Waveland Press, Long Grove, s. 74‒103.
Google Scholar

Brown P., Lyson M., Jenkins T. (2011), From diagnosis to social diagnosis, „Social Science and Medicine”, Vol. 73, s. 939‒943.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2011.05.031

Brown P., Morello-Frosch R., Zavestoski S. et al. (2011), Health Social Movements: Advancing Traditional Medical Sociology Concepts, [w:] B. A. Pescosolido, J. K. Martin, J. D. McLeod, A. Rogers (eds.), Handbook of the Sociology of Health, Illness, and Healing. A Blueprint for the 21st Century, Springer, New York, s. 117‒137.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4419-7261-3_7

Bury M. (1982), Chronic Illness as Biographical Disruption, „Sociology of Health and Illness”, Vol. 4, No. 2, s. 167‒182.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/1467-9566.ep11339939

Clarke J. N., James S. (2003), The Radicalized Self: The Impact on the Self of the Contested Nature of the Diagnosis of Chronic Fatigue Syndrome, „Social Science and Medicine”, Vol. 57, No. 8, s. 1387‒1395.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/S0277-9536(02)00515-4

Cooper L. (1997), Myalgic Encephalomyelitis and the Medical Encounter, „Sociology of Health and Illness”, Vol. 19, No. 2, s. 186‒207.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/1467-9566.ep10934404

Davis F. (1991), Passage Through Crisis. Polio Victims and Their Families. With a New Introduction by the Author, Transaction Publishers, New Brunswick‒London.
Google Scholar

Dumit J. (2006), Illnesses You Have to Fight to Get: Facts as Forces in Uncertain, Emergent Illnesses, „Social Science and Medicine”, Vol. 62, No. 3, s. 577‒590.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2005.06.018

Frank A. W. (1997), The Wounded Storyteller. Body, Illness, and Ethics, The University of Chicago Press, Chicago‒London.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226067360.001.0001

Freidson E. (1970), Profession of Medicine. A Study of the Sociology of Applied Knowledge, Harper and Row Publishers, New York‒Hagerstown‒San Francisco‒London.
Google Scholar

Glenton C. (2003), Chronic Back Pain Sufferers ‒ Striving for a Diagnosis, „Social Science and Medicine”, Vol. 57, s. 2243‒2252.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/S0277-9536(03)00130-8

Goffman E. (2005), Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Google Scholar

Jutel A. (2009), Sociology of Diagnosis: A Preliminary Review, „Sociology of Health and Illness”, Vol. 31, No. 2, s. 278‒299.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-9566.2008.01152.x

Jutel A. (2011), Putting a Name to It. Diagnosis in Contemporary Society, The John Hopkins University Press, Baltimore.
Google Scholar

Jutel A., Nettleton S. (2011), Towards a Sociology of Diagnosis: Reflections and Opportunities, „Social Science and Medicine”, Vol. 73, s. 793‒800.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2011.07.014

Keyes C. F. (1985), The Interpretive Basis for Depression, [w:] A. Kleinman, B. Good (eds.), Culture and Depression. Studies in the Anthropology and Cross-cultural Psychiatry of Affect and Disorder, University of California Press, Berkeley‒Los Angeles‒London, s. 153‒174.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1525/9780520340923-008

Mucha J. (2002), Socjologia krytyczna, [w:] Encyklopedia socjologii, t. IV, K. W. Frieske, H. Kubiak, G. Lissowski, J. Mucha, J. Szacki, M. Ziółkowski (red.), Oficyna Naukowa, Warszawa, s. 69‒72.
Google Scholar

Nettleton S. (2006), ‘I Just Want Permission To Be Ill’: Towards a Sociology of Medically Unexplained Symptoms, „Social Science and Medicine”, Vol. 62, No. 5, s. 1167‒1178.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2005.07.030

Parsons T. (1966), The Social System, The Free Press, New York.
Google Scholar

Penkala-Gawęcka D. (2008), Antropologia medyczna dzisiaj: kontynuacje, nowe nurty, perspektywy badawcze, [w:] W. Piątkowski, B. Płonka-Syroka (red.), Socjologia i antropologia medycyny w działaniu, Oficyna Wydawnicza Arboretum, Wrocław, s. 219‒241.
Google Scholar

Scheff T. J. (1987), Negotiating Reality: Notes on Power in the Assessment of Responsibility, [w:] J. D. Stoeckle (ed.), Encounters between Patients and Doctors. An Anthology, The MIT Press, Cambridge‒London, s. 193‒213.
Google Scholar

Schutz A. (1962), Collected Papers, [w:] The Problem of Social Reality, Vol. I, M. Natanson (ed.), Martinus Nijhoff Publishers, Hague, s. 229‒234.
Google Scholar

Sim J., Madden S. (2008), Illness Experience in Fibromyalgia Syndrome: A Methasynthesis Qualitative Studies, „Social Science and Medicine”, Vol. 67, s. 57‒67.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2008.03.003

Skrzypek M. (2011), Perspektywa chorego w socjologii choroby przewlekłej. Ujęcia teoretyczne, ich ewolucja i recepcja, Wydawnictwo KUL, Lublin.
Google Scholar

Skrzypek M. (2012a), Geneza i ewolucja podstawowych kategorii analitycznych socjologii medycyny, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu”, vol. 18, nr 4, s. 371‒378.
Google Scholar

Skrzypek M. (2012b), Medycyna w polu badań socjologii choroby, zdrowia i medycyny w kontekście niemedykocentrycznej orientacji badawczej subdyscypliny, „Przegląd Socjologiczny”, vol. LXI, nr 2, s. 155‒176.
Google Scholar

Stewart D. C., Sullivan T. J. (1994), Illness Behaviour and the Sick Role in Chronic Disease: The Case of Multiple Sclerosis, [w:] H. D. Schwartz (ed.), Dominant Issues in Medical Sociology, McGraw‒Hill, New York, s. 16‒27.
Google Scholar

Szacki J. (2002), Historia myśli socjologicznej. Wydanie nowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Taylor D., Bury M. (2007), Chronic Illness, Expert Patients and Care Transition, „Sociology of Health and Illness”, Vol. 29, No. 1, s. 27‒45.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-9566.2007.00516.x

Twaddle A. C., Hessler R. M. (1977), A Sociology of Health, The C.V. Mosby, Saint Louis.
Google Scholar

Uramowska-Żyto B. (1981), Diagnoza medyczna, „Studia Socjologiczne”, vol. 82, nr 3, s. 145‒157.
Google Scholar

Uramowska-Żyto B. (1989), Socjologia fenomenologiczna wobec problemów zdrowia i choroby, [w:] Socjologia zdrowia i medycyny. Materiały z konwersatorium Sekcji Socjologii Medycyny PTS i Zakładu Socjologii Zdrowia i Medycyny IFiS PAN prowadzonego przez Magdalenę Sokołowską i Annę Titkow (1986‒88), Sekcja Socjologii Medycyny PTS, IFiS PAN, Warszawa, s. 77‒104.
Google Scholar

Ware N. C. (1992), Suffering and the Social Construction of Illness: The Delegitimation of Illness Experience in Chronic Fatigue Syndrome, „Medical Anthropology Quarterly”, Vol. 6, No. 4, s. 347‒361.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1525/maq.1992.6.4.02a00030

Whitehead L. C. (2006), Quest, Chaos and Restitution: Living with Chronic Fatigue Syndrome / Myalgic Encephalomyelitis, „Social Science and Medicine”, Vol. 62, s. 2236‒2245.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2005.09.008

Zavestoski S., Brown P., McCormick S. et al. (2004), Patient Activism and the Struggle for Diagnosis: Gulf War Illnesses and Other Medically Unexplained Physical Symptoms in the US, „Social Science and Medicine”, Vol. 58, No. 1, s. 161‒175.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/S0277-9536(03)00157-6