Oczekiwania i motywacja transplantacyjna potencjalnych biorców kończyny górnej – teoretyczno-badawcze studium socjologii fenomenologicznej

Katarzyna Kowal

doi:10.18778/0208-600X.59.07

Autor

Katarzyna Kowal Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie, Wydział Filologiczno-Historyczny, Zakład Socjologii

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.59.07

Słowa kluczowe:

socjologia medycyny, transplantacja kończyny, przeszczep ręki, fenomenologia, doświadczanie ciała, motywy „ponieważ”, motywy „żeby”

Abstrakt

Problematyka artykułu ulokowana jest na pograniczu socjologii i medycyny. Jego celem jest przedstawienie oczekiwań i motywów chorych okaleczonych deficytem ręki, które związane są z ich potencjalnym udziałem w zabiegu transplantacji kończyny. Kontekstem ich poznania ustanowiono sprawnościowe i wizualne doświadczanie w przeszłości ciała sfragmentaryzowanego oraz sprawnościowe i wizualne doświadczanie w przyszłości ciała zrekonstruowanego. Empiryczną podstawą tekstu są socjologiczne badania jakościowe przeprowadzone w grupie kandydatów na biorców, którzy przeszli pozytywnie kwalifikację do unilateralnego lub bilateralnego zabiegu transplantacji kończyny górnej w Polsce (N = 15). Za teoretyczny układ odniesienia wobec tak zakreślonej tematyki badań obrano elementy socjologii fenomenologicznej Alfreda Schütza, a ściślej jego teorię motywów typu „ponieważ” i typu „żeby”. Analiza materiału empirycznego potwierdziła istnienie obu kategorii motywów w trans-plantacyjnym projekcie badanych potencjalnych biorców kończyny. Najistotniejszymi transplantacyjnymi motywami „ponieważ” okazały się te, które wiążą się z: wizerunkową nieakceptacją własnego ciała; wizerunkowym kalectwem społecznym; ograniczeniami sprawnościowymi ciała. Kluczowymi transplantacyjnymi motywami „żeby” pozostają natomiast: rekonstrukcja sprawności ciała; uzyskanie estetycznego obrazu własnego ciała. W konkluzji tak sformułowanych kolejnych motywów i oczekiwań poczyniono dwa ważne ustalenia: mimo pogodzenia się badanych z ograniczeniami sprawnościowymi sfragmentaryzowanego ciała, to właśnie odbudowa sprawności pozostaje ich najważniejszym motywem transplantacyjnym; mimo zasadniczej nieakceptacji wizerunkowej sfragmentaryzowanego ciała, kwestia jego potransplantacyjnej estetyki jest w motywach badanych relatywnie mniej znacząca.

Bibliografia

Chełmoński A., Jabłecki J. (2011 ), Kwalifikacja biorców kończyny górnej, [w:] Z. Kuzyszyn (red.), Społeczno-etyczne aspekty transplantologii, Wydawnictwo Continuo, Wrocław, s. 43–46.
Google Scholar

Jabłecki J., Chełmoński A. (2011), Społeczno-etyczne aspekty transplantacji kończyny górnej, [w:] Z. Kuzyszyn (red.), Społeczno-etyczne aspekty transplantologii, Wydawnictwo Continuo, Wrocław, s. 47–59.
Google Scholar

Kaufmann J.-C. (2010), Wywiad rozumiejący, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Google Scholar

Konecki K. (2000), Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Kowal K. (2014), Przeżycia fantomowe u osób z deficytem kończyn(y) – perspektywa fenomenologiczna, „Hygeia Public Health”, nr 49 (1), s. 91–97.
Google Scholar

Leibniz G. W. (2001), Teodycea. O dobroci Boga, wolności człowieka i pochodzeniu zła, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Merleau-Ponty M. (2001), Fenomenologia percepcji, Fundacja Aletheia, Warszawa.
Google Scholar

Przybyłowska I. (1978), Wywiad swobodny ze standaryzowaną listą poszukiwanych informacji i możliwości jego zastosowania w badaniach socjologicznych, „Przegląd Socjologiczny”, t. 30, s. 53–68.
Google Scholar

Schütz A. (2006), Potoczna i naukowa interpretacja ludzkiego działania, [w:] A. Jasińska-Kania, L. M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (wybór i oprac.), Współczesne teorie socjologiczne, t. 2, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa, s. 867–893.
Google Scholar

Schütz A. (2012), O wielości światów. Szkice z socjologii fenomenologicznej, Zakład Wydawniczy „Nomos”, Kraków.
Google Scholar

Szacki J. (2006), Socjologia fenomenologiczna, [w:] A. Jasińska-Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (wybór i oprac.), Współczesne teorie socjologiczne, t. 2, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa, s. 863–866.
Google Scholar

Weber M. (1947), The Theory of Social and Economic Organization, Oxford University Press, New York.
Google Scholar