Children of “Vulnerable Identity”  Do They Have To Be Excluded? Some Reflections Based on Empirical Research

Katarzyna Ornacka

doi:10.18778/0208-600X.49.06

Authors

Katarzyna Ornacka Jagiellonian University, Faculty of Philosophy, Institute of Sociology, Department of Apllied Sociology and Social Work

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.49.06

Keywords:

childhood, vulnerable identity, empowerment

Abstract

Dzieciństwo jest wyjątkowym i niepowtarzalnym (bezpowrotnie przemijającym) okresem w rozwoju każdego człowieka, a jego wpływ na funkcjonowanie w dalszym życiu jest fundamentalny. Zgromadzona w tym czasie przez dziecko wiedza oraz doświadczenie w istotny sposób wpływają na występujące po nim (okresie dzieciństwa) wydarzenia. Tożsamość dziecka, zwłaszcza jej społeczny wymiar, jest kształtowana w działaniu, w konkretnej społecznej przestrzeni. Stanowi ona klucz do zrozumienia mechanizmów zachodzących pomiędzy jednostką a społeczeństwem, jej forma i kształt w znacznej mierze są bowiem uwarunkowane tym, na co daje przyzwolenie społeczeństwo, oraz tym, co potrafi wynegocjować jednostka z racji zajmowanej pozycji w strukturze społecznej. Co łączy, a co odróżnia świat dzieci o „zranionej tożsamości” od świata dzieci wychowujących się w zdrowo funkcjonujących rodzinach? Tworzą one odrębną grupę społeczną, uobecniane są przez rozmaite formy dyskursu, a każda z narracji w odmienny sposób przedstawia życie dzieci. Jednak ich sytuacja jest znacznie trudniejsza, historie życia zawiłe, a „bagaż” doświadczenia znacznie większy. Jakie są szanse tych dzieci na włączenie w główny nurt życia społecznego? Odpowiedź na to pytanie jest przedmiotem refleksji niniejszego artykułu.

References

Anczewska M., Wciórka J. (red.) (2007), Umacnianie ‒ nadzieja czy uprzedzenia, “Biblioteka Psychiatry”, nr 8, (Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa), pp. 45‒82.
Google Scholar

Bauman Z. (2007), Tożsamość. Rozmowy z Benedetto Vecchim, GWP, Gdańsk.
Google Scholar

Bilicki T. (2000), Dziecko i wychowanie w pedagogii Jana Pawła II, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków.
Google Scholar

Frysztacki K., Kaszyński H. (2009), Socjologia – makropraca socjalna. Teoria dla podejścia socjalnego, [w:] A. Karwacki, H. Kaszyński (red.), Polityka aktywizacji w Polsce, Wydawnictwo UMK, Toruń, pp. 101‒116.
Google Scholar

Głowacka B., Pilch T. (red.) (2001), Dzieci gorszych szans, Krajowy Komitet Wychowania Resocjalizacyjnego, Warszawa.
Google Scholar

Gogacz M. (1985), Człowiek i jego relacje, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa.
Google Scholar

Guardini R. (1953), Die Lebensalter. Ihreethische und padagogische Bedeutung, Topos, Wurzburg.
Google Scholar

Gulla B. (2009), Wolność a zależność dziecka, [w:] B. Gulla, M. Duda (red.), Dziecko a świat dorosłych, Wydawnictwo św. Stanisława BM, Kraków, pp. 64‒74.
Google Scholar

Homplewicz J. (1996), Etyka pedagogiczna, Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa.
Google Scholar

Howarth J. (2010), The Child`s World. The Comprehensive Guide to Assessing Children in Need, Jessica Kingsley Publishers, London‒Philadelphia.
Google Scholar

Hutchby I., Moran-Ellis J. (2005), Children and Social Competence. Arenas of Action, Routledge Falmer, London ‒ New York.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203975657

Izdebska J. (2003), Dziecko w rodzinie i środowisku rówieśniczym, Trans Humana, Białystok.
Google Scholar

Izdebska J. (2004), Dziecko osamotnione w rodzinie, Trans Humana, Białystok.
Google Scholar

Izdebska J. (2006), Dom rodzinny postrzegany przez dzieci w kontekście społeczno-kulturowych zróżnicowań współczesnej rodziny, Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana, Białystok.
Google Scholar

Jenks Ch. (2005), Constituting Childhood, [w:] Ch. Jenks (red.), Childhood. Critical Concepts in Sociology, Vol. I, Routledge, Nowy Jork, pp. 30–56.
Google Scholar

Jenks Ch. (2008), Socjologiczne konstrukty dzieciństwa, [w:] M. J. Kehily, Wprowadzenie do badań nad dzieciństwem, Wydawnictwo WAM, Kraków, pp. 111‒134.
Google Scholar

Krąpiec M. A. (2001), Dziecięctwo jako forma życia ludzkiego, [w:] D. Kornas-Biela (red.), Oblicza dzieciństwa, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin, pp. 17‒21.
Google Scholar

Krąpiec M. A. (2003), Dziecko osobą dojrzewającą, [w:] J. Wilk (red.), W służbie dziecku, vol. 1, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin, pp. 19‒24.
Google Scholar

Łaciak B. (1998), Świat społeczny dziecka, Wydawnictwa Akademickie “Żak”, Warszawa.
Google Scholar

Matthews G. B. (2006), A Philosophy of Childhood, The Poynter Center for the Study of Ethics and American Institutions, Indiana University, Bloomington.
Google Scholar

Matyjas B. (2008), Dzieciństwo w kryzysie. Etiologia zjawiska, Wydawnictwa Akademickie “Żak”, Warszawa.
Google Scholar

Nikitorowicz J. (2005), Kreowanie tożsamości dziecka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Google Scholar

Ornacka K. (2011), Społeczny fenomen dzieciństwa – na podstawie badań przeprowadzonych wśród dzieci, [w:] K. Frysztacki, M. Nóżka, M. Smagacz-Poziemska (red.), Dzieci ulicy. Procesy marginalizacji i automarginalizacji nieletnich, ser. “Zeszyty Pracy Socjalnej”, vol. 16, Instytut Socjologii, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, pp. 7‒28.
Google Scholar

Ornacka K. (2013), Od socjologii do pracy socjalnej. Społeczny fenomen dzieciństwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar

Ornacka K., Szlachta K. (2013), O dzieciństwie (nie)równych szans z perspektywy młodzieży gimnazjalnej oraz wychowanków domu dziecka, [w:] J. Matejek, R. Spyrka-Chlipała (red.), Dziecko i rodzina w różnych obszarach wsparcia instytucjonalnego i pozainstytucjonalnego, Wydawnictwo Koło Kwadratu, Kraków, pp. 93‒110.
Google Scholar

Ornacka K., Wałek I. (2013), O dziecięcej filozofii wartości i wsparciu dla rodziny ‒ na przykładzie badań wśród młodzieży, [w:] J. Matejek, R. Spyrka-Chlipała (red.), Dziecko i rodzina w różnych obszarach wsparcia instytucjonalnego i pozainstytucjonalnego, Wydawnictwo Koło Kwadratu, Kraków, pp. 179‒196.
Google Scholar

Ornacka K., Żuraw K. (2013), O umacnianiu dzieci w organizacjach pozarządowych – na przykładzie stowarzyszenia Parasol, [w:] J. Matejek, R. Spyrka-Chlipała (red.), Dziecko i rodzina w różnych obszarach wsparcia instytucjonalnego i pozainstytucjonalnego, Wydawnictwo Koło Kwadratu, Kraków, pp. 22‒39.
Google Scholar

Piaget J. (1993), Psychologia dziecka, [tłum. Z. Zakrzewska], Siedmiogród, Wrocław.
Google Scholar

Piaget J. (2006), Studia z psychologii dziecka, [tłum. T. Kołakowska], Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Pilch T. (red.) (2003), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, vol. 1, Wydawnictwa Akademickie “Żak”, Warszawa.
Google Scholar

Przetacznik-Gierowska M., Makiełło-Jarża G. (1985), Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
Google Scholar

Przetacznik-Gierowska M., Tyszkowa M. (1996), Psychologia rozwoju człowieka, vol. 1: Zagadnienia ogólne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Ruba M. (1993), Osoba a akt moralny. Maxa Schelera personalizm etyczny, [w:] M. Filipiak, M. Szulakiewicz (red.), Człowiek drogi ‒ poszukiwań. Studia z antropologii i etyki, Wydawnictwo WSP, Rzeszów, pp. 81‒91.
Google Scholar

Sajkowska M. (red.) (2011), Dzieci się liczą. Informacje o stanie zagrożenia bezpieczeństwa i rozwoju dzieci w Polsce, “Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka”, vol. 36, nr 3, (Fundacja Dzieci Niczyje, Warszawa), pp. 1‒184.
Google Scholar

Schaffer H. R. (1994), Wzajemność kontroli we wczesnym dzieciństwie, [w:] A. Brzezińska, G. Lutomski (red.), Dziecko w świecie ludzi i przedmiotów, Zysk i S-ka, Poznań, pp. 125‒149.
Google Scholar

Schaffer H. R. (2005), Rozwój społeczny. Dzieciństwo i młodość, Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne, Gdańsk.
Google Scholar

Schaffer H. R. (2008), Psychologia dziecka, [tłum. A. Wojciechowski], Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Segiet K. (2011), Dziecko i jego dzieciństwo w perspektywie naukowego poznania i doświadczania rzeczywistości. Studium pedagogiczno-społeczne, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Google Scholar

Smith R. (2008), Social Work and Power, Palgrave‒Macmillan, Basingstoke.
Google Scholar

Szczepska-Pustkowska M. (2011), Od filozofii dzieciństwa do dziecięcej filozofii życia. Casus władzy (i demokracji), Impuls, Kraków.
Google Scholar

Szlachta K. (2012), “Kim jestem dla siebie i dla innych?”, czyli wpływ stygmatu sieroty społecznej na konstruowanie indywidualnej tożsamości na podstawie badań przeprowadzonych wśród dzieci z Domu Dziecka w Zakopanem, Uniwersytet Jagielloński, Instytut Socjologii, Kraków, (niepublikowana praca magisterska napisana pod kierunkiem K. Ornackiej).
Google Scholar

Śliwerski B. (2007), Pedagogika dziecka. Studium pajdocentryzmu, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Google Scholar

Tomaszewski T. (1985), Człowiek jako podmiot i człowiek jako przedmiot, [w:] K. Obuchowski, J. Reykowski (red.), Studia z psychologii emocji, motywacji i osobowości, Ossolineum, Wrocław, pp. 59‒74.
Google Scholar

Vasta R., Haith M. M., Miller S. A. (2004), Psychologia dziecka, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
Google Scholar

Warzywoda-Kruszyńska W. (1999), Kwestia biedy dzieci (na przykładzie Łodzi), “Problemy Polityki Społecznej”, Studia i Dyskusje, vol. 1, pp. 139‒153.
Google Scholar