Fenomen pamięci. O trudnościach badań narracji autobiograficznych o utracie

Małgorzata Okupnik

doi:10.18778/0208-600X.41.07

Authors

Małgorzata Okupnik Akademia Muzyczna im. Ignacego Jana Paderewskiego w Poznaniu, Katedra Edukacji Muzycznej

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.41.07

Keywords:

phenomenon of loss, autobiographical narration, memory

Abstract

The aim of this essay is to point out some methodological problems during conducting research in autobiographical narrations about the loss. Therefore, edited and published texts, whose authors are writers and journalists, have been studied. The analysis of individual narrations brings us closer to the essence of loss, which is universal but very individual in the form and intensity of its experience. In the semantic field of “loss” there are: the death of a close relative (especially mother), a struggle against an illness, the loss of home, the exile. In research in autobiographical narrations two categories are important: the narration and the identity. The experience of loss influences the coherence of identity and the form of narration. A separate problem is the phenomenon of memory and its mechanisms of manipulations (for example auto-fiction, confabulation) and the oblivion. The study of the phenomenon of loss should be interdisciplinary.

References

Assmann J. (2008), Pamięć kulturowa: pismo, zapamiętywanie i polityczne tożsamości w cywilizacjach starożytnych, przeł. A. Kryczyńska-Pham, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Bielik-Robson A. (2001) Wstęp, [w:] Taylor Ch., Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej, przeł. M. Gruszczyński i in., Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Bieńczyk M. (1998), Melancholia. O tych, co nigdy nie odnajdą straty, Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Google Scholar

Burzyńska A. (2004), Kariera narracji. O zwrocie narratywistycznym w humanistyce, [w:] Bolecki W., Nycz R. (red.), Narracja i tożsamość (II). Antropologiczne problemy literatury, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.
Google Scholar

Cichocka M.E. (2009), Ballada o Susan i Annie, [w:] Ferenc T., Kowalewicz K. (red.), Interpretując fotografię. Śladami Susan Sontag, Kraków: f5 & Księgarnia Fotograficzna.
Google Scholar

Cohen A. (2000), Książka o mojej matce, przeł. A. Sochowa, Kraków: Wydawnictwo Krakowskie.
Google Scholar

Denzin N. (1990), Reinterpretacja metody biograficznej w socjologii: znaczenie a metoda w analizie biograficznej, [w:] Włodarek J., Ziółkowski M. (red.), Metoda biograficzna w socjologii, Warszawa–Poznań: PWN.
Google Scholar

Didion J. (2007), Rok magicznego myślenia, przeł. H. Pasierska, Warszawa: Wydawnictwo Prószyński i S-ka.
Google Scholar

Draaisma D. (2010), Fabryka nostalgii. O fenomenie pamięci wieku dojrzałego, przeł. E. Jusewicz-Kalter, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Google Scholar

Dryll E. (2004), Homo narrans – wprowadzenie, [w:] Dryll E., Cierpka A. (red.), Narracja. Koncepcje i badania psychologiczne, Warszawa: Wyd. IP PAN.
Google Scholar

Lalak D. (2010), Życie jako biografia. Podejście biograficzne w perspektywie pedagogicznej, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Google Scholar

Drwięga M. (1998), Paul Ricoeur daje do myślenia, Bydgoszcz: Wydawnictwo Homini.
Google Scholar

Giddens A. (2001), Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, przeł. A. Szulżycka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Głowiński M. (2002), Narratologia – dzisiaj i nieco dawniej, [w:] Bolecki W., Nycz R. (red.), Sporne i bezsporne problemy współczesnej wiedzy o literaturze, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.
Google Scholar

Gołaszewska M. (1984), Estetyka rzeczywistości, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Google Scholar

Grass G. (1991), Z dziennika ślimaka, przeł. S. Błaut, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
Google Scholar

Grass G. (2007), Przy obieraniu cebuli, przeł. S. Błaut, Gdańsk: Wydawnictwo Oskar.
Google Scholar

Latkowska M. (2008), Günter Grass i polityka, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Leibovitz A. (2006), A Photographer’s Life: 1990–2005, New York Random House.
Google Scholar

Lejeune Ph. (2001), Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii, przeł. W. Grajewski i in., Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Google Scholar

Lis J. (2006), Obrzeża autobiografii. O współczesnym pisarstwie autofikcyjnym we Francji, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Google Scholar

Lubas-Bartoszyńska R. (2003), Pisanie autobiograficzne w kontekstach europejskich, Katowice: Wydawnictwo Śląsk.
Google Scholar

Mamzer H. (2007), Tożsamość jako narracja, [w:] Leoński J., Kozłowska U. (red.), W kręgu socjologii interpretatywnej. Badania jakościowe nad tożsamością, Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar

Mikułowski-Pomorski J. (2009), Ogród niepamięci, [w:] Augé M., Formy zapomnienia, przeł. A. Turczyn, Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Google Scholar

Maruszewski T. (2005), Pamięć autobiograficzna, Gdańsk: Wydawnictwo GWP.
Google Scholar

Mitosek Z. (2002), Hermeneuta i autobiografia, „Teksty Drugie”, nr 3.
Google Scholar

Nouwen H.J.M. (2007), List pocieszenia, przeł. M. Rusiecka, Kraków: Wydawnictwo Salwator.
Google Scholar

Nowaczewski A. (2007), Cebula i Panzerpapst, „Przegląd Polityczny”, nr 85/86.
Google Scholar

Nowak-Dziemianowicz M. (2007), Czy świat człowieka ma postać narracji? O możliwościach badania, rozumienia i zmiany, [w:] Kurnatowicz E., Nowak-Dziemianowicz M. (red.), Narracja – krytyka – zmiana. Praktyki badawcze we współczesnej pedagogice, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe DSWE.
Google Scholar

Okupnik M. (2012), Dokumentacja prywatności i prywatność dokumentu (Susan Sontag – Annie Leibovitz – David Rieff), [w:] Kiec I. (red.), Dokument w sztuce współczesnej, Poznań: Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa.
Google Scholar

Pawlak J. (2000), Paula Ricoeura koncepcja tożsamości narracyjnej, [w:] Gałdowa A. (red.), Tożsamość człowieka, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Ratzinger J. (2005), Moje życie, przeł. W. Wiśniowski, Częstochowa: Wydawnictwo Święty Paweł.
Google Scholar

Ricoeur P. (1992a), Filozofia osoby, przeł. M. Frankiewicz, Kraków: Wydawnictwo Naukowe PAT.
Google Scholar

Ricoeur P. (1992b), Zło: wyzwanie rzucone filozofii i teologii, przeł. E. Burska, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Google Scholar

Ricoeur P. (1993), Życie w poszukiwaniu opowieści, „Logos i Ethos”, nr 2.
Google Scholar

Ricoeur P. (2003), O sobie samym jako innym, przeł. B. Chełstowski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Ricoeur P. (2007), Pamięć, historia, zapomnienie, przeł. J. Margański, Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Google Scholar

Ricoeur P. (2008a), Czas i opowieść. Tom 3. Czas opowiadany, przeł. U. Zbrzeźniak, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Ricoeur P. (2008b), Żyć aż do śmierci oraz fragmenty, przeł. A. Turczyn, Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Google Scholar

Rieff D. (2009), W morzu śmierci. Wspomnienie syna, przeł. A. Nowakowska, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Google Scholar

Rosner K. (2003), Narracja, tożsamość i czas, Kraków Wydawnictwo Universitas.
Google Scholar

Rosner K. (2004), Narracja jako pojęcie filozofii współczesnej, [w:] Bolecki W., Nycz R. (red.), Narracja i tożsamość (I). Narracje w kulturze, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.
Google Scholar

Różewicz T. (1999), Matka odchodzi, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie
Google Scholar

Saryusz-Wolska M. (2009), Wprowadzenie, [w:] Saryusz-Wolska M. (red.), Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Google Scholar

Schaeder B. (2008), Es muβte raus, endlich. Das Geständnis des Günter Grass, Soldat der WaffenSS gewesen zu sein. Eine kommunikationswissenschaftliche Betrachtung, [w:] Honsza N., Światłowska I. (red.), Günter Grass. Bürger und Schriftsteller, Wrocław–Dresden: Neisse Verlag.
Google Scholar

Skarga B. (1995), Tożsamość Ja i pamięć, „Znak”, nr 5.
Google Scholar

Skarga B. (2002), Ślad i obecność, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Skarga B. (2009), Tercet metafizyczny, Kraków: Wydawnictwo Znak.
Google Scholar

Sławiński J. (1989), Narracja, [w:] Głowiński M., Kostkiewiczowa T., Okopień-Sławińska A., Sławiński J. (red.), Słownik terminów literackich, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Sontag S. (2010), Widok cudzego cierpienia, przeł. S. Magala, Kraków: Wydawnictwo Karakter.
Google Scholar

Steuden S., Janowski K. (2009), Wstęp, [w:] Steuden S., Janowski K. (red.), Psychospołeczne konteksty doświadczania straty, Lublin: Wydawnictwo KUL.
Google Scholar

Trzebiński J. (2002), Narracyjne konstruowanie rzeczywistości, [w:] Trzebiński J. (red.), Narracja jako sposób rozumienia świata, Gdańsk: Wydawnictwo GWP.
Google Scholar

Zuger A. (2008), A Fight for Life Consumes Both Mother and Son, „The New York Times”, 28 January.
Google Scholar