Edukacja w zakresie świadomości niepełnosprawności z wykorzystaniem technologii Virtual & Mixed Reality – potencjał i wyzwania

Joanna Sztobryn-Giercuszkiewicz

doi:10.18778/0208-600X.92.06

Autor

Joanna Sztobryn-Giercuszkiewicz Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Instytut Socjologii, Katedra Socjologii Stosowanej i Pracy Socjalnej https://orcid.org/0000-0002-2148-4345

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.92.06

Słowa kluczowe:

niepełnosprawność, edukacja, VR, projektowanie uniwersalne, szkolnictwo wyższe, krytyczne studia nad niepełnosprawnością

Abstrakt

Celem artykułu jest poddanie krytycznej refleksji wyzwań związanych z wykorzystaniem nowoczesnych technologii (w tym przypadku narzędzi Virtual/Mixed Reality) do celów edukacyjnych w zakresie treningów świadomości niepełnosprawności (disability awarness training). Dotychczasowa literatura przedmiotu pokazuje duży potencjał narzędzi VR w szkoleniach świadomościowych dotyczących różnych aspektów niepełnosprawności. Brak jednak krytycznych analiz dotyczących potencjalnych ryzyk w posługiwaniu się tego typu technologią w budowaniu obrazu osób z niepełnosprawnościami wśród studentów i innych grup uczestników szkoleń. W artykule, bazując na studium przypadku projektowania scenariuszy edukacyjnych w środowisku VR/MR, podjęto próbę wskazania potencjalnych zagrożeń z tego wynikających. Stereotypizacja obrazów osób z niepełnosprawnościami i głębokie osadzenie w medycznym modelu rozumienia niepełnosprawności oraz brak inkluzywności samego narzędzia to tylko niektóre z ryzyk, jakie mogą się pojawić przy projektowaniu i realizacji szkoleń świadomościowych za pomocą VR.

Bibliografia

AlBasri M. (2019), Learning Empathy Through Virtual Reality: A Mixed Methods Study, Harvard University Boston, Massachusetts.
Google Scholar

Campbell D.T., Stanley J.C. (1966), Experimental and Quasi-Experimental Designs for Research, Rand McNally, Chicago.
Google Scholar

Cook D.A., Hatala R., Brydges R., Zendejas B., Szostek J.H., Wang A.T., Erwin P.J., Hamstra S.J. (2011), Technology-enhanced simulation for health professions education: A systematic review and meta-analysis, „JAMA”, nr 306(9), s. 978–988. https://doi.org/10.1001/jama.2011.1234
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1001/jama.2011.1234

Creed C., Al-Kalbani M., Theil A., Sarcar S., Williams I. (2023), Inclusive augmented and Virtual Reality: A research agenda, „International Journal of Human – Computer Interaction”, s. 1–20. https://doi.org/10.1080/10447318.2023.2247614
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/10447318.2023.2247614

Davis M.H. (1983), Measuring individual differences in empathy: Evidence for a multidimensional approach, „Journal of Personality and Social Psychology”, nr 44(1), s. 113–126. https://doi.org/10.1037/0022-3514.44.1.113
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037//0022-3514.44.1.113

Davis M.H. (1999), Empatia. O umiejętności współodczuwania, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Google Scholar

Davis R.L., Beel-Bates C., Jensen S. (2008), The longitudinal elder initiative: Helping students learn to care for older adults, „Journal of Nursing Education”, nr 47.4, s. 179–182.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3928/01484834-20080401-09

Diamond J. (1996), The roots of radicalism, „The New York Review of Books”, 14 November, s. 4–6.
Google Scholar

Fisher J.M., Walker R.W. (2014), A new age approach to an age old problem: Using simulation to teach geriatric medicine to medical students, „Age and Ageing”, t. 43.3, s. 424–428.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/ageing/aft200

Flyvbjerg B. (2005), Pięć mitów o badaniach typu studium przypadku, „Studia Socjologiczne”, nr 2(177), s. 41–69.
Google Scholar

Gaba D.M. (2004), The future vision of simulation in health care, „Quality and Safety in Health Care”, nr 13 (suppl 1), s. i2–i10. https://doi.org/10.1136/qshc.2004.009878
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1136/qshc.2004.009878

Garland-Thompson R. (2018), Critical disability studies: A knowledge manifesto, [w:] M. Kent, R. Robertson (red.), Manifestos for the Future of Critical Disability Studies, Routledge, s. 11–19.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9781351053341-2

Giedrojć M. (2021), Osoby z niepełnosprawnościami w Polsce w odbiorze społecznym. Uwagi na tle badań przeprowadzonych w 2019 roku, „Polityka i Społeczeństwo”, nr 4(19), s. 18–31. https://doi.org/10.15584/polispol.2021.4.2
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15584/polispol.2021.4.2

Hehir T. (2002), Eliminating ableism in education, „Harvard Educational Review”, t. 1, nr 72, s. 1–33.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17763/haer.72.1.03866528702g2105

Jerald J. (2015), The VR Book: Human-centered Design for Virtual Reality, Morgan & Claypool, Liverpool.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1145/2792790

Kamińska D., Zwoliński G., Pinto-Coelho L., Raposo R. (2023), Universal design and empathic design for engineers, „Medycyna Pracy. Workersʼ Health and Safety”, nr 74(3), s. 211–225. https://doi.org/10.13075/mp.5893.01388
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.13075/mp.5893.01388

Lawson A., Beckett A.E. (2020), The social and human rights models of disability: Towards a complementarity thesis, „The International Journal of Human Rights”, nr 25(2), s. 348–379. https://doi.org/10.1080/13642987.2020.1783533
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/13642987.2020.1783533

Mace R.L., Hardie G.J., Place J.P. (1991), Accessible Environments: Toward Universal Design, The Center for Universal Design, Raleigh.
Google Scholar

Milgram P., Kishino F. (1994), A taxonomy of Mixed Reality visual displays, „Transactions on Information Systems”, t. E77-D, nr 12.
Google Scholar

Moskalewicz J., Kiejna A., Wojtyniak B. (red.) (2012), Kondycja psychiczna mieszkańców Polski: raport z badań „Epidemiologia zaburzeń psychiatrycznych i dostęp do psychiatrycznej opieki zdrowotnej – EZOP Polska”, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa.
Google Scholar

Pamuła N., Szarota M., Usiekniewicz M. (2018), „Nic o nas bez nas”, „Studia de Cultura”, nr 10(1). https://doi.org/10.24917/20837275.10.1.1
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.24917/20837275.10.1.1

Pinto-Coelho L., Queiros R., Reis S.S. (2021), Emerging Advancements for Virtual and Augmented Reality in Healthcare, IGI Global, Porto.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4018/978-1-7998-8371-5

Pinto-Coelho L., Laska-Leśniewicz A., Pereira E.T., Sztobryn-Giercuszkiewicz J. (2023), Inclusion and adaptation beyond disability: Using virtual reality to foster empathy, „Medycyna Pracy. Workersʼ Health and Safety”, nr 74(3), s. 171–185. https://doi.org/10.13075/mp.5893.01386
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.13075/mp.5893.01386

Pivik J., McComas J., MacFarlane I., LaFlamme M. (2002), Using Vitrual Reality to teach disability awareness, „Journal of Educational Computing Research”, t. 26(2), s. 203–218.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2190/WACX-1VR9-HCMJ-RTKB

Raposo R., Vairinhos M., Laska-Leśniewicz A., Sztobryn-Giercuszkiewicz J. (2023), Increasing awareness and empathy among university students through immersive exercises – Testing of the virtual reality application: A pilot study, „Medycyna Pracy. Workersʼ Health and Safety”, t. 74(3), s. 187–197. https://doi.org/10.13075/mp.5893.01391
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.13075/mp.5893.01497

Roberts D., Mason J., Williams E.N., Macpherson R. (2016), Promoting empathy through immersive learning, „Journal of Nursing Education and Practice”, nr 6.8, s. 1–8.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5430/jnep.v6n8p1

Scavarelli A., Arya A., Teather R.J. (2021), Virtual reality and augmented reality in social learning spaces: A literature review, „Virtual Reality”, nr 25, s. 257–277.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s10055-020-00444-8

Schmidt M., Schmidt C., Glaser N., Beck D., Lim M., Palmer H. (2021), Evaluation of a spherical video-based virtual reality intervention designed to teach adaptive skills for adults with autism: A preliminary report, „Interactive Learning Environments”, nr 29.3, s. 345–364.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/10494820.2019.1579236

Sochańska-Kawiecka M., Kołakowska-Seroczyńska Z., Zielińska D., Makowska-Belta E., Ziewiec P. (2017), Badanie potrzeb osób niepełnosprawnych. Raport końcowy, PFRON, Warszawa.
Google Scholar

Sweeney K., Baker P. (2018), Promoting empathy using video-based teaching, „The Clinical Teacher”, nr 15.4, s. 336–340.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/tct.12693

Wong A., Gillis H., Peck B. (2017), VR Accessibility. Survey for People with Disabilities, https://www.ben-peck.com/papers/VR_Accessibility_Survey.pdf (dostęp: 12.06.2024).
Google Scholar

Zwoliński G., Kamińska D., Haamer R.E., Pinto-Coelho L., Anbarjafari G. (2023). Enhancing empathy through virtual reality: Developing a universal design training application for students, „Medycyna Pracy. Workersʼ Health and Safety”, nr 74(3), s. 199–210, https://doi.org/10.13075/mp.5893.01407
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.13075/mp.5893.01407