Historia pewnego plagiatu: Jan Teodor Grzechota Białe niewolnice
DOI:
https://doi.org/10.18778/1505-9057.63.04Słowa kluczowe:
plagiat, prawo autorskie, prasa dwudziestolecie, powieść odcinkowa, handel żywym towaremAbstrakt
1 lipca 1926 r. „Ekspress Wieczorny Ilustrowany” rozpoczął druk powieści odcinkowej Jana Teodora Grzechoty Białe niewolnice. Dwanaście dni później gazeta opublikowała artykuł, w którym poinformowała, że druk powieści został wstrzymany, ponieważ praca okazała się plagiatem powieści skandynawskiej pisarki Elizabeth Schoyen pod tym samym tytułem. Pod pseudonimem Jan Teodor Grzechota krył się znany łódzki poeta Mieczysław Braun (Aleksander Mieczysław Bronsztejn). Podstawą plagiatu była niezwykle popularna powieść, której liczne tłumaczenia na język polski ukazywały się kilkakrotnie w latach 20. i 30. XX wieku w odrębnych wydaniach książkowych. O popularności motywu handlu ludźmi może świadczyć fakt, że motyw ten był wówczas wielokrotnie wykorzystywany także przez polską i europejską kinematografię i teatr. Wnikliwa analiza obu utworów pokazuje, że Braun niemal dokładnie skopiował treść powieści Shonyena – fabułę, postacie, detale. Pisarz dodał kilka początkowych epizodów powieści, aby osadzić akcję w łódzkiej rzeczywistości, co było jednym z wyznaczników poetyki powieści odcinkowej. Prawdopodobnie jedyną karą, jaką poniósł Braun, była publiczna krytyka jego haniebnego czynu, ponieważ nie obowiązywały jeszcze wówczas przepisy dotyczące praw autorskich.
Pobrania
Bibliografia
Grzechota Jan Teodor (właściwie: Mieczysław Braun), Białe niewolnice, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 1 lipca, nr 180, s. 5.
Google Scholar
Grzechota Jan Teodor (właściwie: Mieczysław Braun), Białe niewolnice, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 2 lipca, nr 181, s. 5.
Google Scholar
Grzechota Jan Teodor (właściwie: Mieczysław Braun), Białe niewolnice, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 3 lipca, nr 182, s. 5.
Google Scholar
Grzechota Jan Teodor (właściwie: Mieczysław Braun), Białe niewolnice, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 4 lipca, nr 183, s. 5.
Google Scholar
Grzechota Jan Teodor (właściwie: Mieczysław Braun), Białe niewolnice, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 5 lipca, nr 184, s. 5.
Google Scholar
Grzechota Jan Teodor (właściwie: Mieczysław Braun), Białe niewolnice, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 6 lipca, nr 186 (właściwie 185), s. 5.
Google Scholar
Grzechota Jan Teodor (właściwie: Mieczysław Braun), Białe niewolnice, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 7 lipca, nr 186, s. 5.
Google Scholar
Grzechota Jan Teodor (właściwie: Mieczysław Braun), Białe niewolnice, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 8 lipca, nr 187, s. 5.
Google Scholar
Grzechota Jan Teodor (właściwie: Mieczysław Braun), Białe niewolnice, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 9 lipca, nr 188, s. 5.
Google Scholar
Grzechota Jan Teodor (właściwie: Mieczysław Braun), Białe niewolnice, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 10 lipca, nr 189, s. 5.
Google Scholar
Grzechota Jan Teodor (właściwie: Mieczysław Braun), Białe niewolnice, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 11 lipca, nr 190, s. 5.
Google Scholar
„Białe niewolnice” nowa powieść „Expressu Wieczornego Ilustrowanego”, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 30 czerwca, nr 179, s. 3.
Google Scholar
Borowy Wacław, O wpływach i zależnościach w literaturze, Krakowska Spółka Wy- dawnicza, Kraków 1921.
Google Scholar
Dotkliwe uspokojenie smarkacza, „Ilustrowana Republika” 1926, 16 lipca, nr 195, s. 6.
Google Scholar
Gemra Anna, „Kwiaty zła” na miejskim bruku: o powieści zeszytowej XIX i XX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1998.
Google Scholar
https://nordicwomensliterature.net/writers/schoeyen-elisabeth-3/?fbclid=IwAR0dfLJ5p0vVaBoIVJattuA5W1-PFr0IkChM1AYrj6IbB-H_UxtJlV5609E
Google Scholar
Irzykowski Karol, Futurystyczny tapir. Przyczynek do sprawy zwyczajów literackich i do sprawy plagiatu, „Ponowa” 1922, nr 5.
Google Scholar
Irzykowski Karol, Plagiatowy charakter przełomów literackich w Polsce, „Robotnik” 1922, nr 29–30.
Google Scholar
Jakubowski Maciej, Nieuchronny plagiat. Prawo autorskie w nowoczesnym dyskursie literackim, Instytut Badań Literackich PAN Wydawnictwo, Warszawa 2017.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4000/books.iblpan.2018
Kaden-Bandrowski Juliusz, Ballada o książce [w:] Juliusz Kaden-Bandrowski, Za stołem i na rynku, Zakład Narodowym im. Ossolińskich, Lwów 1932, s. 161.
Google Scholar
Kempa Andrzej, Szukalak Marek, Żydzi dawnej Łodzi: słownik biograficzny Żydów łódzkich oraz z Łodzią związanych, Oficyna Bibliofilów, tom 1, Łódź 2001.
Google Scholar
L.R. Teatr Popularny, Biała niewolnica Feliksa Fischera, „Hasło Łódzkie” 1930, 6 marca, nr 64, s. 8.
Google Scholar
Markiewicz Henryk, Zabawy literackie dawne i nowe, Universitas, Kraków 2003.
Google Scholar
Na marginesie: Koniec kariery literackiej młodego geniusza, „Rozwój” 1926, 14 lipca, nr 191.
Google Scholar
Na marginesie – „Łapaj…literata!”, „Głos Polski” 1926, 11 lipca, nr 188.
Google Scholar
Ochocki Adam, Reporter przed konfesjonałem, czyli jak się w Łodzi przed wojną robiło gazetę, Wydawnictwo Literatura, Łódź 2004.
Google Scholar
Oryginalne zakończenie nieoryginalnej powieści pióra wesołego skamandryty, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 12 lipca, nr 191, s. 5.
Google Scholar
Plagiator i kłamca, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 15 lipca, nr 194. Schoyer A. [Elizabeth Schøyen], Białe niewolnice, Warszawa 1926.
Google Scholar
Starski Julian, „Łapaj złodzieja! Woła Mieczysław Braun-Grzechota, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 14 lipca, nr 193.
Google Scholar
Surowy wyrok za plagiat, „Robotnik” 6.IV.1938.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
