Kryminał i romantyzm. Przypadek "Tancerza" Łukasza Orbitowskiego i Jarosława Urbaniuka

Anna Kurska

doi:10.18778/1505-9057.50.09

Autor

Anna Kurska Uniwersytetu im. Jana Kochanowskiego w Kielcach

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.50.09

Słowa kluczowe:

intertekstualność, prze-pisywanie romantyzmu, powieść kryminalna, opowieść pop-kulturowa

Abstrakt

Artykuł rozważa wykorzystanie przez Orbitowskiego i Urbaniuka kontekstu romantycznego w kryminale Tancerz. Próbuję pokazać, w jaki sposób popkulturowo kształtowaną opowieść autorzy wzbogacają w planie fabularnym, językowym i poetyckim dzięki odwołaniom do romantyzmu. Zwracam uwagę na wielość rozwiązań, które z jednej strony prowadzą do uproszczenia znaczeń, z drugiej zaś zachęcają czytelnika do podjęcia literackiej gry, sprzyjającej wypracowaniu krytycznego stosunku do tradycji romantycznej oskarżanej o symboliczną przemoc. Odsłaniam, że zaangażowanie czytelnika w popkulturową zabawę wykorzystującą intertekstualność, zwłaszcza poetykę przepisywania słynnych romantycznych tekstów oraz równie słynnych romantycznych ról, służy w powieści kryminalnej przypominaniu dawnej tradycji, ale przede wszystkim podważaniu stereotypowych wyobrażeń oromantyzmie na rzecz skandalizującego (sensacyjnego) portretu Adama Mickiewicza. Autorzy powieści, posługując się tendencją obrazoburczą w Tancerzu, sprzyjają bowiem procesowi uwalniania czytelnika od języka i fantazji kształtowanych przez romantyzm.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Anna Kurska - Uniwersytetu im. Jana Kochanowskiego w Kielcach

Dr hab.; emerytowany profesor Uniwersytetu Jana Kochanowskiego. Zajmuje się literaturą romantyczną: problemami estetyki, związkami popkultury z romantyzmem, dziewiętnastowiecznym podróżopisarstwem. Autorka książek: Fragment romantyczny (Wrocław 1989), Polska romantyków (Kielce 1993), Zamek romantyczny w kilku odsłonach (Kielce 2010), Dziewiętnastowieczne relacje z wędrówek na Święty Krzyż (w druku).

Bibliografia

Aguirre Manuel, Geometria strachu. Wykorzystanie przestrzeni w literaturze gotyckiej, przeł. Agnieszka Izdebska, w: Wokół gotycyzmów, red. Grzegorz Gazda, Agnieszka Izdebska, Jarosław Płuciennik, Universitas, Kraków 2002, s. 15–32.
Google Scholar

Bielik-Robson Agata, Duch powierzchni. Rewizja romantyczna i filozofia, Universitas, Kraków 2004.
Google Scholar

Caillois Roger, Powieść kryminalna, czyli jak intelekt opuszcza świat, aby oddać się li tylko grze, i jak społeczeństwo wprowadza z powrotem swe problemy w igraszki umysłu, przeł. Jan Błoński, w: Roger Caillois, Odpowiedzialność i styl. Eseje, wybór Maciej Żurowski, wstęp Jan Błoński, przekł. Jan Błoński et al., Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1967, s. 167–209
Google Scholar

Cieśla-Korytowska Maria, O romantycznym poznaniu, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1997.
Google Scholar

Cirlot Juan Eduardo, Słownik symboli, przekł. Ireneusz Kania, Znak, Kraków 2000.
Google Scholar

Czubaj Mariusz, Etnolog w Mieście grzechu. Powieść kryminalna jako świadectwo antropologiczne, Oficynka, Gdańsk, 2010.
Google Scholar

Edensor Tim, Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne, przekł. Agata Sadza, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2004.
Google Scholar

Gajewska Grażyna, Teksty kultury popularnej w badaniach humanistycznych, w: Tropy literatury i kultury popularnej, pod red. Sławomira Buryły, Lidii Gąsowskiej, Danuty Ossowskiej, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2014, s. 13–30.
Google Scholar

Geertz Clifford, O gatunkach zmąconych (Nowe konfiguracje myśli społecznej), tłum. Zdzisław Łapiński, „Teksty Drugie” 1990, nr 2, s. 113–130.
Google Scholar

Górski Konrad, Mickiewicz – Towiański, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986.
Google Scholar

Hoffman-Piotrowska Ewa, Mickiewicz – towiańczyk. Studium myśli, Wydział Polo¬nistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 2004.
Google Scholar

Izdebska Agnieszka, Literackie i filmowe konteksty gatunkowe postgotycyzmu, w: Genologia dzisiaj, red. Ireneusz Opacki, Włodzimierz Bolecki, Seria „Z Dziejów Form Artystycznych w Literaturze Polskiej”, t. 82, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2000, s. 130–136.
Google Scholar

Kraska Mariusz, Prosta sztuka zabijania. Figury czytania kryminału, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2013.
Google Scholar

Lasić Stanko, Poetyka powieści kryminalnej. Próba analizy strukturalnej, przekł. Magdalena Petryńska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1976.
Google Scholar

Literatura kryminalna. Śledztwo w sprawie gatunków, pod red. Anny Gemry, Wydawnictwo EMG, Kraków 2014.
Google Scholar

Martuszewska Anna, „Ta trzecia”. Problemy literatury popularnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1997.
Google Scholar

Mazurkiewicz Adam, Kulturowy recykling gotycyzmu? O „odzyskiwaniu” motywów gotyckich przez kulturę popularną, w: Tropy literatury i kultury popularnej, pod red. Sławomira Buryły, Lidii Gąsowskiej, Danuty Ossowskiej, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2014, s. 45–63.
Google Scholar

Mickiewicz Adam, Dzieła, t. 1–16, pod red. Juliana Krzyżanowskiego, t. 15: Listy, cz. 2, oprac. Stanisław Pigoń, Czytelnik, Warszawa 1955.
Google Scholar

Mickiewicz Adam, Utwory dramatyczne, Czytelnik, Warszawa 1955, s. 11–37.
Google Scholar

Mickiewicz mistyczny, red. Andrzej Fabianowski, Ewa Hoffman-Piotrowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2005.
Google Scholar

Mody w kulturze i literaturze popularnej, red. Sławomir Buryła, Lidia Gąsowska, Danuta Ossowska, Universitas, Kraków 2011.
Google Scholar

Orbitowski Łukasz, Urbaniak Jarosław, Pies i Klecha. Tancerz, Fabryka Słów, Lublin 2008.
Google Scholar

Rutkowski Krzysztof, Braterstwo albo śmierć. Zabijanie Mickiewicza w Kole Bożym, Libella, Paris 1988.
Google Scholar

Rutkowski Krzysztof, Miejsce Ksawery Deybel w rodzinie Mickiewiczów, w: Tajemnice Mickiewicza, red. Marta Zielińska, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 1998, s. 29–62.
Google Scholar

Rymkiewicz Jarosław Marek, Siwicka Dorota, Witkowska Alina, Zielińska Marta, Mickiewicz. Encyklopedia, Świat Książki, Warszawa 2001.
Google Scholar

Siemieński Lucjan, Religijność i mistyka w życiu i poezjach Adama Mickiewicza, nakładem wydawnictwa dzieł Władysława Jaworskiego, Kraków 1871.
Google Scholar

Sikora Adam, Posłannicy słowa. Hoene-Wroński, Towiański, Mickiewicz, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1967.
Google Scholar

Siwicka Dorota, Ton i bicz. Mickiewicz wobec Towiańczyków, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków 1990.
Google Scholar

Siwicka Dorota, Zapytaj Mickiewicza, w: Dorota Siwicka, Zapytaj Mickiewicza, Słowo/obraz/terytoria, Gdańsk 2007, s. 100–104.
Google Scholar

Skibińska Małgorzata, Popkultura w „kujonkach, czyli moda na pisanie o czytaniu, w: Tropy literatury i kultury popularnej, pod red. Sławomira Buryły, Lidii Gąsowskiej, Danuty Ossowskiej, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2014, s 217–242.
Google Scholar

Trojanowiczowa Zofia, „Dziady” Adama Mickiewicza jako „Niedokończony poemat”, w: Trzynaście arcydzieł romantycznych, pod red. Elżbiety Kiślak, Marka Gumkowskiego, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 1966, s. 45–56.
Google Scholar

Witkowska Alina, Towiańczycy, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1989.
Google Scholar

[Zaleski Józef Bohdan], List do syna Adama przez J.-B. Zaleskiego, w: Józef Bohdan Zaleski, Adam Mickiewicz podczas pisania i drukowania Pana Tadeusza, Księgarnia Luxemburska, Paryż 1875.
Google Scholar

Żeleński Boy Tadeusz, Pisma, oprac. Henryk Markiewicz, przedmową opatrzyła Maria Janion, t. 4: Brązownicy i inne szkice o Mickiewiczu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1956, s. 119–141.
Google Scholar