"Na dnie sumienia", czyli powieść tajemnic w służbie literatury tendencyjnej

Magdalena Sadlik

doi:10.18778/1505-9057.50.04

Autor

Magdalena Sadlik Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, Katedra Literatury Polskiej XIX wieku

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.50.04

Słowa kluczowe:

powieść tajemnic, literatura tendencyjna, zbrodnia, przestępstwo, intryga, dydaktyzm

Abstrakt

Tematem niniejszego tekstu jest zapomniana, znana jedynie historykom literatury powieść Elizy Orzeszkowej Na dnie sumienia, a uściślając: jej związek z niezwykle popularnym w XIX wieku gatunkiem powieścią tajemnic, który swą karierę zawdzięcza Eugeniuszowi Sue. Pisarka już w Kilku uwagach nad powieścią poddała ostrej krytyce twórczość autora Tajemnic Paryża, a polemikę z nim kontynuowała w Na dnie sumienia. Autorka wykorzystała znamienne dla powieści tajemnic schematy przedstawień na użytek literatury tendencyjnej.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Magdalena Sadlik - Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, Katedra Literatury Polskiej XIX wieku

Dr hab. prof. UP; pracownik Katedry Literatury Polskiej XIX wieku w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie. Jej badawcze zainteresowania obejmują podróżopisarstwo, prozę kobiecą, dramat i jego recepcję. Autorka książek: „Konfesje samotnych”. W kręgu prozy spowiedniczej 1884–1914 (Kraków 2004); „Zawołajcie mnie z powrotem tą mową moją własną…”. Z dziejów recepcji twórczości Stanisława Wyspiańskiego 1898–1957 (Kraków 2009); współautorka: Od Galicji po Amerykę. Literackim tropem XIX-wiecznych podróży (Kraków 2018) oraz kilkudziesięciu publikacji poświęconych głównie literaturze przełomu XIX i XX wieku.

Bibliografia

Bachórz Józef, Polska powieść tajemnic, w: Józef Bachórz, Romantyzm a romanse. Studia i szkice o prozie polskiej w pierwszej połowie XIX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2005, s. 209–248.
Google Scholar

Barczyński Janusz, Narracja i tendencja. O powieściach tendencyjnych Elizy Orzeszkowej, Polska Akademia Nauk Komitet Nauk o Literaturze Polskiej, Wrocław 1976.
Google Scholar

J.K.K [Kotarbiński Józef], Przegląd piśmiennictwa polskiego, „Przegląd Tygodniowy” 1873, nr 22, s. 173–175.
Google Scholar

Krajkowski Michał, Elitarna powieść tajemnic. O „Tajemnicach Krakowa” Michała Bałuckiego, w: Polska literatura wysoka i popularna 1864–1918. Dialogi i inspiracje, red. Izabela Koczkodaj, Katarzyna Lesicz-Stanisławska, Anna Wietecha, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011, s. 205–215.
Google Scholar

Kuniczuk-Trzcinowicz Agnieszka, Narolska Aneta, Siła kojąca” czy „narkotyk drażniący”? Prus i Orzeszkowa wobec pisarstwa Eugeniusza Sue, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego. Seria Scripta Humana” 2014, t. 3: Eugeniusz Sue. Życie – twórczość – recepcja, red. Dorota Kulczycka, Aneta Narolska, s. 245–262.
Google Scholar

L.Sz.W. [Szczerbowicz-Wieczór Ludomir], Przegląd piśmienniczy, „Tygodnik Mód i Powieści” 1873, nr 20, s. 5.
Google Scholar

Lesicz-Stanisławska Katarzyna, Miejskie tajemnice. Paryż Eugeniusza Sue a Warszawa Adolfa Dygasińskiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego. Seria Scripta Humana”, t. 3: Eugeniusz Sue. Życie – twórczość – recepcja, red. Dorota Kulczycka, Aneta Narolska, s. 263–277.
Google Scholar

Lesicz-Stanisławska Katarzyna, „Strasznie” popularna… Warszawa Adolfa Dygasińskiego, w: Polska literatura wysoka i popularna 1864–1918. Dialogi i inspiracje, red. Izabela Koczkodaj, Katarzyna Lesicz-Stanisławska, Anna Wietecha, Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011, s. 216–225.
Google Scholar

Martuszewska Anna, Krajobrazy sprawiedliwości, w: Anna Martuszewska, „Ta trzecia” – Problemy literatury popularnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1997, s. 151–164.
Google Scholar

Martuszewska Anna, Pozycja narratora w powieściach tendencyjnych Elizy Orzeszkowej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Gdańsk–Wrocław 1970.
Google Scholar

Narolska Aneta, Przestrzeń „upodrzędniona”. O wczesnych powieściach Elizy Orzeszkowej, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2015.
Google Scholar

Orzeszkowa Eliza, Kilka uwag nad powieścią, w: Pisma krytycznoliterackie, red. Jan Zygmunt Jakubowski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1959, s.23–41.
Google Scholar

Orzeszkowa Eliza, Listy zebrane, red. Jan Baculewski, Zakład im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1954, t. 1.
Google Scholar

Orzeszkowa Eliza, Na dnie sumienia, Książka i Wiedza. Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1951.
Google Scholar

Pawlak-Hejno Elżbieta, Początki powieści kryminalnej w Polsce – casus Walery Przyborowski, w: Śledztwo w sprawie gatunków. Literatura kryminalna, pod red. Anny Gemry, Wydawnictwo EMG, Kraków 2014, s. 107–126.
Google Scholar

Ratuszna Hanna, Dziewiętnastowieczny Paryż i jego tajemnice, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego. Seria Scripta Humana” 2014, t. 3: Eugeniusz Sue. Życie – twórczość – recepcja, red. Dorota Kulczycka, Aneta Narolska, s. 97–110.
Google Scholar

Romankówna Mieczysława, Na nowych drogach. Studia o Elizie Orzeszkowej, Wydawnictwo M. Kot, Kraków 1948.
Google Scholar

Skorupa Ewa, Twarze emocje charaktery. Literacka przygoda z wiedzą o wyglądzie człowieka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013.
Google Scholar

Sue Eugeniusz, Tajemnice Paryża, tłum. anonimowe, poprawiła i opracowała L. Malec, Somix, t. 1, Bydgoszcz 1990.
Google Scholar