Adam Honory Kirkor i gazeta „Nowoje Wriemia” – nieznana karta polsko-rosyjskiej historii intelektualnej

Mikolaj Banaszkiewicz; Aleksandr Kotov

doi:10.18778/1644-857X.20.01.07

Authors

Mikolaj Banaszkiewicz Petersburski Uniwersytet Państwowy https://orcid.org/0000-0003-1347-1349
Aleksandr Kotov Petersburski Uniwersytet Państwowy https://orcid.org/0000-0001-5226-9552

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.20.01.07

Keywords:

Russian Empire, Adam Honory Kirkor, ‘Novoye Vremya’, the Era of the Great Reforms, social change

Abstract

The article deals with the largest publishing project of Adam Honory Kirkor (1819–1886), namely the Russia-wide ‘Novoye Vremya’ daily. In its early years (1868–1871), the newspaper, invariably associated with Russian nationalism, was one of the press organs that advocated Polish-Russian reconciliation after the January Uprising. In most cases, the numerous works about the principal publisher and editor of the daily pay little attention to the St. Petersburg period of his biography, and completely gloss over Kirkor’s political legacy. This article aims to fill this gap; its authors place the origins and functioning of ‘Novoye Vremya’ in the context of the debate on the changes that the Russian Empire underwent during ‘the Era of Great Reforms’ (i.e. in 1860s and 1870s). The principal focal points of journalistic discourse of that time were the transformation of society and of its structure and the ascendancy and development of nationalism: the ideological allegiance of individual press titles was predicated on their approach to these two phenomena. ‘Novoye Vremya’ formed part of the trend that was known as ‘the aristocratic party’, which wished to safeguard the existing social hierarchy (not least by preserving the dominant position of the privileged) and opposed the policy of Russification of the western peripheries of the empire under the guise of egalitarianism. The article presents the diary’s programmatic pieces, which are compared to those of the ‘Vest’’ newspaper, which was the propaganda outlet of the aristocratic party. It also discusses the arguments used by A.H. Kirkor’s opponents, both conservatives and liberals. Finally, the views stated by the newspaper are verified against Kirkor’s opinions that he formulated (openly or anonymously) after leaving St Petersburg. The source base of the article are the yearbooks of the newspapers ‘Vest’’, ‘Novoye Vremya’, ‘Vestnik Zapadnoy Rossii’ and ‘Golos’, as well as Kirkor’s understudied papers held in the Jagiellonian Library in Krakow.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biographies

Mikolaj Banaszkiewicz, Petersburski Uniwersytet Państwowy

Dr Mikołaj Banaszkiewicz – doktor nauk humanistycznych w zakresie historii (stopień uzyskany w 2015 r. na Uniwersytecie Jagiellońskim). Od 2016 r. redaktor naukowy encyklopedii Polski Petersburg (www.polskipetersburg.pl), od 2017 r. kierownik projektu „Lektury rosyjskiego liberała w drugiej połowie XIX w.”, finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki, od 2019 r. visiting researcher Uniwersytetu Petersburskiego.

Zainteresowania naukowe: historia liberalizmu rosyjskiego.

Aleksandr Kotov, Petersburski Uniwersytet Państwowy

Dr hab. Aleksandr E. Kotov – doktor habilitowany nauk humanistycznych w zakresie historii, profesor Katedry Historii Rosji od Czasów Najdawniejszych do XX wieku w Instytucie Historii Petersburskiego Uniwersytetu Państwowego.

Zainteresowania naukowe: historia polityczna i intelektualna Rosji w drugiej połowie XIX w., historia ideologii politycznych w Rosji (konserwatyzm, nacjonalizm, słowianofilstwo) i polityka narodowościowa Imperium Rosyjskiego.

References

Biblioteka Jagiellońska Oddział Rękopisów Papiery po Adamie Kirkorze. Zbiorek gazet i wycinków z pracami Kirkora i materiałami do nich, rkps 4497, t. 13a.
Google Scholar

„Gotow soboju żertwowat’…”. Zapiski grafa Michaiła Nikołajewicza Murawjewa ob uprawlenii Siewiero-Zapadnym krajem i ob usmirienii w niem miatieża. 1863–1866 gg., Moskwa 2008.
Google Scholar

Jan ze Śliwina [Kirkor A.H.], B.M. Wolff. Wspomnienie pośmiertne [nadbitka z Krakowskiego Kalendarza Informacyjnego, Premiowego, Illustrowanego na rok 1884].
Google Scholar

Kojałowicz M.O., Istorija russkogo samosoznanija po istoriczeskim pamiatnikam i naucznym soczinienijam, red. O.A. Płatonow, Moskwa 2011.
Google Scholar

Librowicz Z.F., Na kniżnom postu. Wospominanija, zapiski, dokumienty, Pietrograd–Moskwa 1916.
Google Scholar

Limanowski B., Pamiętniki (1870–1907), Warszawa 1958.
Google Scholar

Murawiow M. (Wieszatiel), Wspomnienia, Warszawa 1990.
Google Scholar

Noldie B.E., Pietierburgskaja missija kniazia Bismarka, Praga 1925.
Google Scholar

Noldie B.E., Samarin i jego wriemia, Moskwa 2003.
Google Scholar

Ziemkiewič R., Adam Honory Kirkor. (Biohrafično-bibliohrafičny narys u 25-letniuju hadaūščynu śmierci), Wilnia 1911.
Google Scholar

„Dziennik Poznański” 1871.
Google Scholar

„Gazeta Warszawska” 1886.
Google Scholar

„Gołos” 1867–1869, 1882.
Google Scholar

„Istoriczeskij Wiestnik” 1916.
Google Scholar

„Kijewskaja Starina” 1887.
Google Scholar

„Kraj” 1884, 1906.
Google Scholar

„Na Dziś. Pismo zbiorowe poświęcone Literaturze, Naukom, Sztuce, Gospodarstwu krajowemu, Handlowi i Przemysłowi” 1872.
Google Scholar

„Nowoje Wriemia” 1868–1869.
Google Scholar

„Russkaja Starina” 1882.
Google Scholar

„Strana” 1882.
Google Scholar

„Wiest’ ” 1863–1866.
Google Scholar

„Wiestnik Wsiemirnoj Istorii” 1900.
Google Scholar

„Wiestnik Zapadnoj Rossii” 1868.
Google Scholar

Aleksandravičius E., Kulakauskas A., Pod władzą carów. Litwa w XIX wieku, przekł. B. Kalęba, Kraków 2003.
Google Scholar

Brensztejn M., Adam-Honory Kirkor. Wydawca, redaktor i właściciel drukarni w Wilnie od roku 1834 do 1867, Wilno 1930.
Google Scholar

Christoforow I.A., „Aristokraticzeskaja” oppozicyja wielikim rieformam. Koniec 1850 – sieriedina 1870-ch gg., Moskwa 2002.
Google Scholar

Christoforow I.A., „Wiest’ ”, [w:] Obszczestwiennaja mysl Rossii XVIII – naczała XX wieka. Encykłopiedija, Moskwa 2005, s. 84–85.
Google Scholar

Daraszczonak P.Ł., Hazieta A.H. Kirkora i M. Jumatawa „Nowoje wriemia” (Sankt-Pieciarburh, 1868–1871) ab prablemach i pierpiektywach kulturna-nacyjanalnaha razwiccia Paunoczna-Zachodniaha kraju), [w:] Żurnalistyka-2017: stan, prablemy i pierspiektywy. materyjały 19-j Miżnarodnaj nawukowa-praktycznaj kanfierencyi, 16–17 listapada 2017, wyp. 19, Minsk 2017, s. 309–313.
Google Scholar

Dołbiłow M.D., Russkij kraj, czużaja wiera: etnokonfiessionalnaja politika impierii w Litwie i Biełorussii pri Aleksandrie II, Moskwa 2010.
Google Scholar

Fajnhauz D., Nosek S., Kirkor Adam Honory, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966–1967, s. 475–478.
Google Scholar

Fiedosowa E.P., Graf M.N. Murawjew-Wilenskij (1796–1866). Żyzn’ na służbie impierii, Moskwa 2015.
Google Scholar

Fieduta A.I., Ziemlaki. F.W. Bułgarin i A.-G. K. Kirkor: k istorii wzaimootnoszenij, [w:] …Paczuc, jak losu walacca mury: Pamiaci Hienadzia Kisialowa, red. Ł. Kisialowa, A. Fiaduta, Minsk 2009, s. 277–322.
Google Scholar

Frączek M., Adam Honory Kirkor – przyczynek do stanu badań, „Acta Albaruthenica” 2012, t. XII, s. 183–197.
Google Scholar

Frączek M., Petersburskie czasopisma Adama Honorego Kirkora, „Europa Orientalis. Studia z Dziejów Europy Wschodniej i Państw Bałtyckich” 2013, nr 4, s. 103–118.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/EO.2013.008

Głębocki H., Fatalna sprawa. Kwestia polska w rosyjskiej myśli politycznej (1856–1866), Kraków 2000.
Google Scholar

Gribanowskaja A.M., Gazieta „Nowoje wriemia” do A.S. Suworina, „Wiestnik MGU. Sier. 8. Istorija” 2017, № 1, s. 44–53.
Google Scholar

Ischakowa O.A., „Gołos”, [w:] Rossijskij libieralizm sieriediny XVIII – naczała XX wieka. Encykłopiedija, red. W.W. Szełochajew, Moskwa 2010, s. 196–198.
Google Scholar

Karpiński W., Polska a Rosja. Z dziejów słowiańskiego sporu, Warszawa 1994.
Google Scholar

Karwowski S., Historya Dziennika Poznańskiego. Od roku 1859–1864, [w:] Księga jubileuszowa Dziennika Poznańskiego 1859–1909, Poznań 1909, s. 3–102.
Google Scholar

Kirkor S., Przeszłość umiera dwa razy. Powieść prawdziwa, Kraków 1978.
Google Scholar

Kotov A.E., Amosova A.A., Conservatives against Uvarov’s Triad, „Vestnik of Saint Petersburg University. History” 2018, vol. LXIII, issue 4, s. 1031–1046. https://doi.org/10.21638/11701/spbu02.2018.404
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.21638/11701/spbu02.2018.404

Kotov A.E., Polskij wopros na stranicach „Wiestnika Jugo-Zapadnoj i Zapadnoj Rossii” (1862–1864 gody), „Naucznyj diałog” 2019, № 8, s. 258–272.
Google Scholar

Markwart Z., Polityka realna. Zarys działalności i programu stronnictwa petersburskich realistów (1859–1906), Kraków 2012.
Google Scholar

Medišauskienė Z., Adam Honory Kirkor – między Litwą, Polską a Białorusią, „Lituano-Slavica Posnaniensia Studia Historica” 2001, t. VIII, s. 23–42.
Google Scholar

Opacki Z., Stosunki polsko-rosyjskie w XIX–XX wieku a świadomość dziedzictwa Rzeczypospolitej, [w:] Polacy i sąsiedzi – dystanse i przenikanie kultur, cz. 3, red. R. Wapiński, Ostaszewo Gdańskie 2002, s. 70–81.
Google Scholar

Otliwanczik A.W., Zaczem Adam-Gonorij Kirkor nazwałsia w riedakcyi „Grażdanina” Iwanom Aleksiejewiczem Sliwowym? Po matieriałam krakowskogo archiwa publicysta, „Nieizwiestnyj Dostojewskij” 2019, № 1, s. 87–106.
Google Scholar

Pochwisniew, Arkadij Nikołajewicz, [w:] Russkij biograficzeskij słowar’ A.A. Połowcowa, t. XIV, Sankt-Pietierburg 1910, s. 720–721.
Google Scholar

Riejtbłat A., Adam Gonorij Kirkor i Faddiej Bułgarin: wzaimoswiazi i idiejnaja blizost’, [w:] Kova dėl istorijos: Vilniaus senienų muziejus (1855–1915). Mokslo straipsnių rinkinys, Vilnius 2015, s. 233–241.
Google Scholar

Romanowski A., Pozytywizm na Litwie, Kraków 2003.
Google Scholar

Russkaja pieczat’ i cenzura w proszłom i nastojaszczem. Statji Wł. Rozienbierga i W. Jakuszkina, Moskwa 1905.
Google Scholar

Sonina Je.S., Pietierburgskaja uniwiersalnaja gazieta konca XIX wieka, Sankt-Pietierburg 2004.
Google Scholar

Staliūnas D., Konserwatywna szlachta litewska w połowie XIX w. – kwestia podwójnej świadomości politycznej, [w:] Kultura Litwy i Polski w dziejach. Tożsamość i współistnienie. Materiały międzynarodowej konferencji zorganizowanej w dniach 15–17 października 1998, Kraków 2000, s. 133–144.
Google Scholar

Stolzman M., Czasopisma wileńskie Adama Honorego Kirkora, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historycznoliterackie” 1973, z. 26.
Google Scholar

Stolzman M., Z działalności wydawniczej Adama Honorego Kirkora. Pismo zbiorowe „Na dziś”, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1968, t. VII, z. 1, s. 73–102.
Google Scholar

Szpoper D., Pomiędzy caratem a snem Rzeczypospolitej. Myśl polityczna i działalność konserwatystów polskich w guberniach zachodnich Cesarstwa Rosyjskiego w latach 1855–1862, Gdańsk 2003.
Google Scholar

Szulska I., Litwa Józefa Ignacego Kraszewskiego, Warszawa 2011.
Google Scholar

Uljanowa Ł.W., „Sankt-Pietierburgskije Wiedomosti”, [w:] Rossijskij libieralizm sieriediny XVIII – naczała XX wieka. Encykłopiedija, red. W.W. Szełochajew, Moskwa 2010, s. 834–836.
Google Scholar

Wiediernikow W.W., Nacyonalnyj wopros w zierkale konsierwatiwnoj publicystiki. Gazieta „Wiest’ ”, „Istoriczeskije zapiski” 2006, № 9, s. 137–169.
Google Scholar

Woltier E., Kirkor (Adam-Gonorij Karłowicz, 1812–86), [w:] Encykłopiediczeskij Słowar’ Brokgauza i Jefrona, t. XV, Sankt-Pietierburg 1895, s. 127.
Google Scholar

Woronin W.Je., K woprosu ob ustrojstwie byta kriestjan Siewiero-Zapadnogo kraja posle kriestjanskoj rieformy: zakon 26 marta 1869 g., „Priepodawatiel XXI wiek” 2009, № 2, s. 233–240.
Google Scholar