Rosja w oglądzie elit politycznych odradzającego się państwa polskiego pod koniec 1918 roku

Grzegorz Zackiewicz

doi:10.18778/1644-857X.23.02.09

Authors

Grzegorz Zackiewicz University of Bialystok https://orcid.org/0000-0001-9726-7163

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.23.02.09

Keywords:

Polish political elites, political reflection, Russia, last weeks of 1918

Abstract

The article attempts to analyse the perception of the future of post-revolutionary Russia and the prospects for Polish-Russian relations by the political elites of the reborn Polish state in the last weeks of 1918. Overall, Polish elites differed in many respects in their assessments of Russia, and the above-mentioned issues were often instrumentalised for the purposes of the current political struggle in the country. This does not change the fact that there was a far-reaching consensus in Poland at that time on at least some fundamental issues relating to Russian affairs. At the end of 1918, there was a widespread belief that Bolshevism was bound to collapse and that before this happens, the Republic would be exposed to significant threats related to communism and revolutionary upheavals not only in the vast areas of the former Tsarist Empire, but possibly also in Germany. With the exception of a few socialist activists, the majority of Polish elites rejected both the theory and practice of the Soviet rule. At that time, there was no belief in the democratisation of Russia and it was expected that a regime would be established in this country that would be closer to the pre-revolutionary realities than to the model of governance symbolised by Alexander Kerensky. Contrary to popular opinion, and despite different assessments of the longterm prospects of Polish-Russian relations made by Dmowski and Piłsudski, the territorial visions of both outstanding statesmen from the end of 1918 can hardly be considered contradictory. However, they undoubtedly defined the maximum plan of Polish eastern policy in different ways.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Grzegorz Zackiewicz, University of Bialystok

Dr hab. Grzegorz Zackiewicz, prof. UwB – pracownik Zakładu Historii Najnowszej na Wydziale Historii Uniwersytetu w Białymstoku.

Zainteresowania badawcze: historia polityczna i historia idei pierwszej połowy XX w., a zwłaszcza: relacje polsko-rosyjskie i polsko-sowieckie, losy Polaków na Wschodzie, antyliberalne koncepcje w myśli politycznej oraz funkcjonowanie ruchów społecznych i politycznych na ziemiach polskich.

References

Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Akta Leona Wasilewskiego [ALW], sygn. 57
Google Scholar

Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Kancelaria Cywilna Naczelnika Państwa w Warszawie, sygn. 313
Google Scholar

Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Komitet Narodowy Polski w Paryżu [KNP], sygn. 8, 9, 1900, 2021
Google Scholar

Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Narodowy Związek Robotniczy w Królestwie Polskim [NZR], sygn. 41/I-2, 41/II
Google Scholar

Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Zbiór druków ulotnych, sygn. 113
Google Scholar

Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce [AIJPA], Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza [AGNW], sygn. 702/2/1
Google Scholar

Archiwum Narodowe w Krakowie, Archiwum Dzikowskie Tarnowskich, sygn. 665
Google Scholar

Baranowski W., Rozmowy z Piłsudskim 1916–1931, Warszawa 1938.
Google Scholar

Bojko J., Dziennik 1911–1919, [w:] J. Bojko, Gorące słowa. Wybór pism, wybór, wstęp i oprac. F. Ziejka, Kraków 2002.
Google Scholar

Dokumenty do historii stosunków polsko-sowieckich 1918–1945, t. I (1918–1926), cz. 1 (Polska między Rosją „białą” a „czerwoną” [listopad 1918 – marzec 1921]), Warszawa 2020.
Google Scholar

Dziennik Juliusza Zdanowskiego, t. II (15 X 1918 – 23 VI 1919), wstęp i oprac. J. Faryś et al., Szczecin 2014.
Google Scholar

Grabski S., Pamiętniki, t. II, do druku przygotował W. Stankiewicz, Warszawa 1989.
Google Scholar

Hupka J., Z czasów wielkiej wojny. Pamiętnik nie kombatanta, Niwiska 1936.
Google Scholar

Jaworski W. L., Diariusz 1914–1918, wybór i oprac. M. Czajka, Warszawa 1997.
Google Scholar

Kalendarz robotniczy P. P.S. na rok 1919, Warszawa [1918].
Google Scholar

Karpiński S., Pamiętnik dziesięciolecia 1915–1924, Warszawa 1931.
Google Scholar

Konopczyński W., Dziennik 1918–1921, cz. 1, oprac. P. Biliński, P. Plichta, Warszawa–Kraków 2016.
Google Scholar

Księga jubileuszowa Polskiej Partii Socjalistycznej 1892–1932, kom. red. A. Krieger et al., Warszawa [1933].
Google Scholar

[Libkind J.] Kielecki W., Feliks Perl (Res). Próba życiorysu, Warszawa 1929.
Google Scholar

Memoriał o terytorium państwa polskiego złożony przez R. Dmowskiego prezydentowi Wilsonowi w Waszyngtonie dnia 8 października 1918 roku (przekł. z ang.), [w:] R. Dmowski, Polityka polska i odbudowanie państwa, t. II, wyd. 2, Warszawa 1989, s. 292–308.
Google Scholar

[Moraczewski J.] E. K., Przewrót w Polsce, t. I (Rządy ludowe. Szkic wypadków z czasów wyzwolenia Polski do 16 stycznia 1919 roku), Kraków–Warszawa 1919.
Google Scholar

Polskie dokumenty dyplomatyczne 1918 (listopad–grudzień), red. S. Dębski, Warszawa 2008.
Google Scholar

Sokolnicki M., Emisariusz Niepodległej. Wspomnienia z lat 1896–1919, wybór i oprac. A. Dębska, Warszawa 2019.
Google Scholar

Wasilewski L., Wspomnienia 1870–1904(1914). Fragmenty dziennika 1916–1926. Diariusz podróży po kresach 1927, wstęp i oprac. J. Dufrat, P. Cichoracki, Łomianki 2014.
Google Scholar

Zaremba Z., Wspomnienia. Pokolenie przełomu, przedmowa M. M. Drozdowski, Kraków 1983.
Google Scholar

Zdziechowski M., Wojciech Dzieduszycki, [w:] Europa, Rosja, Azja. Szkice polityczno-literackie, Wilno 1923, s. 5–34.
Google Scholar

„Czas” 1918–1919.
Google Scholar

„Dziennik Poznański” 1918.
Google Scholar

„Gazeta Warszawska” 1918–1919.
Google Scholar

„Jedność Robotnicza” 1918.
Google Scholar

„Kurier Polski” 1918.
Google Scholar

„Kurier Poznański” 1918.
Google Scholar

„Kurier Warszawski” 1918.
Google Scholar

„Naprzód” 1918.
Google Scholar

„Nowa Gazeta” 1918.
Google Scholar

„Nowa Reforma” 1918.
Google Scholar

„Piast” 1918.
Google Scholar

„Przedświt” 1918.
Google Scholar

„Robotnik” 1918.
Google Scholar

„Rok Polski” 1918.
Google Scholar

„Słowo Polskie” 1918.
Google Scholar

„Sprawa Robotnicza” 1918.
Google Scholar

„Świat” 1918.
Google Scholar

„Wyzwolenie” 1918–1919.
Google Scholar

„Zorza” 1918.
Google Scholar

Borzęcki J., Kiedy zaczęła się wojna polsko-sowiecka z lat 1919–1920? Rozważania z punktu widzenia polityczno-militarnego, „Dzieje Najnowsze” 2013, t. XLV, nr 3, s. 25–37.
Google Scholar

Juzwenko A., Polska a „biała” Rosja (od listopada 1918 do kwietnia 1920 r.), Wrocław–Warszawa 1973.
Google Scholar

Juzwenko A., Próby ustalenia polityki Polski wobec Rosji na przełomie 1918 i 1919 roku, „Przegląd Historyczny” 1973, t. LXIV, z. 2, s. 325–344.
Google Scholar

Kawalec K., Komitet Narodowy Polski wobec bolszewików, [w:] Antykomunizm Polaków w XX wieku, red. P. Kardela, K. Sacewicz, Białystok–Olsztyn 2019, s. 75–87.
Google Scholar

Kawalec K., Roman Dmowski wobec traktatu ryskiego, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2022, t. XIX, nr 1, s. 222–241.
Google Scholar

Materski W., Na widecie. II Rzeczpospolita wobec Sowietów 1918–1943, Warszawa 2005.
Google Scholar

Nowak A., Polska i trzy Rosje. Studium polityki wschodniej Józefa Piłsudskiego (do kwietnia 1920 roku), Kraków 2001.
Google Scholar

Olstowski P., Wołos M., Rola militarna i polityczna Polskiej Organizacji Wojskowej w odzyskaniu niepodległości. Próba bilansu, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2018, t. XIX, nr 1–2, s. 159–192.
Google Scholar

Pajewski J., Budowa Drugiej Rzeczypospolitej, wyd. 2, Poznań 2007.
Google Scholar

Pisuliński J., Koncepcje federacyjne w II Rzeczypospolitej, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 2021, t. LVI, nr 2, s. 99–121. https://doi.org/10.12775/SDR.2021.2.05
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/SDR.2021.2.05

Suleja W., Józef Piłsudski, wyd. 2, Wrocław–Warszawa 2004.
Google Scholar

Śliwa M., Polska myśl socjalistyczna (1918–1948), Wrocław–Warszawa 1988.
Google Scholar

Wapiński R., Narodowa Demokracja 1893–1939. Ze studiów nad dziejami myśli nacjonalistycznej, Wrocław–Warszawa 1980.
Google Scholar

Wapiński R., Świadomość polityczna w Drugiej Rzeczypospolitej, Łódź 1989.
Google Scholar

Wątor A., Chrześcijańsko-narodowi. Z dziejów nurtu politycznego do 1928 roku, Szczecin 1999.
Google Scholar

Wołos M., In the Hallways of Versailles. “White” Russia and Poland during the Paris Peace Conference, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 2020, t. LV, nr 3, s. 5–32. https://doi.org/10.12775/SDR.2020.EN5.01
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/SDR.2020.EN5.01

Wołos M., Kilka refleksji na temat politycznych aspektów walki o kształt polskiej granicy wschodniej, [w:] Zwycięski pokój czy rozejm na pokolenie? Traktat ryski z perspektywy 100 lat, red. Z. Girzyński, J. Kłaczkow, Warszawa 2022, s. 19–42.
Google Scholar

Zaremba M., Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys, Kraków 2012.
Google Scholar