The Witchcraft Trial in Doruchów in 1775 Fact or Myth?
DOI:
https://doi.org/10.18778/1644-857X.22.02.03Keywords:
witch trials, Doruchów, Poland-Lithuania Coommonwealth, Greater Poland, 18th century, gender studyAbstract
In this article, the author summarized the discussion on the theme emerging in the subject literature on Doruchów witchcraft trial of 1775. Except for the anonymous eyewitness account [Relacya], published in 1835 in the column of the “Przyjaciel Ludu” [Friend of the People] and a survey of 1828, there is no definite indication that such trial actually took place, and that up to fourteen women lost their lives after having been sentenced to death. The author of this article maintains that the trial is a myth, and the author of Relacya set it in Doruchów in that particular year for the reasons known only to himself. With all certainty, the only witchcraft trial confirmed by sources took place in Doruchów in 1762.
Downloads
References
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (Central Archives of Historical Records in Warsaw) [AGAD], Grodzkie ostrzeszowskie, Libri relationum et oblatorum 1702–1794, sygn. 15, 1782–1783
Google Scholar
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (Central Archives of Historical Records in Warsaw) [AGAD], Księgi grodzkie ostrzeszowskie, Libri decretorum 1581–1790, sygn. 36, Manuale decretorum, 1761–1763
Google Scholar
Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie (Scientific Library of the PAAS and the PAS in Cracow), rkps 11 449
Google Scholar
Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1789, part 2 (Województwo sieradzkie), vol. II (Powiaty piotrkowski, radomszczański, wieluński i ostrzeszowski), eds R. Kabaciński, K. Mikulski, J. Pakulski, Toruń 2007.
Google Scholar
Teki Dworzaczka. Materiały historyczno-genealogiczne do dziejów szlachty wielkopolskiej XV–XX wieku, Kórnik–Poznań 2004, http://teki.bkpan.poznan.pl/
Google Scholar
Volumina legum, vol. VIII, St Petersburg 1860.
Google Scholar
“Monitor” 1767, no. 79.
Google Scholar
Baranowski B., Najdawniejsze procesy o czary w Kaliszu, Lublin–Łódź 1951.
Google Scholar
Baranowski B., Posłowie, [in:] K. Baschwitz, Czarownice. Dzieje procesu o czary, transl. T. Zabłudowski, Warszawa 1971, pp. 425–432.
Google Scholar
Baranowski B., Procesy czarownic w Polsce w XVII i XVIII wieku, Łódź 1952.
Google Scholar
Bibliografia literatury polskiej. Nowy Korbut, vol. V (Oświecenie. Hasła osobowe I–O), ed. E. Aleksandrowska et al., Warszawa 1967.
Google Scholar
Ćwiklak A., Czarownice południowej Wielkopolski, “Rocznik Ostrowskiego Towarzystwa Genealogicznego” 2017, no. 12, pp. 165–310.
Google Scholar
Ćwiklak A., Proces o czary w Doruchowie. Kim był X. A. R., autor „Relacji naocznego świadka”?, “Rocznik Ostrowskiego Towarzystwa Genealogicznego” 2021, no. 16, pp. 288–293.
Google Scholar
Danowska E., Proces o czary w Doruchowie – prawda czy mit? O nieznanym dokumencie z 1762 roku,, [in:] Oświecenie nieoświecone. Człowiek, natura i magia, eds D. Kowalewska, A. Roćko, F. Wolański, Warszawa 2018.
Google Scholar
Deputaci Trybunału Koronnego 1578–1794. Spis, part 5 (1751–1794), ed. J. Ternes, Warszaw–Lublin 2017.
Google Scholar
Dzieje Kalisza. Praca zbiorowa, ed. W. Rusiński, Poznań 1977.
Google Scholar
Fabisz P. W., Kronika dekanalna Kempińska, Wrocław 1855.
Google Scholar
Fabisz P. W., Kronika powiatu ostrzeszowskiego, Oleśnica 1859.
Google Scholar
Gawędy o dawnym obyczaju. Wybór ciekawych pamiętników XVIII i XIX stulecia, ed. S. Wasylewski, vol. V (Sprawy ponure. Obrazy z kronik sądowych wieku Oświecenia), collected and prefaced by S. Wasylewski, Lwów–Poznań 1922.
Google Scholar
Girguś R., Wyjątki ze źródeł o nadzwyczajnych zjawiskach hydrologicznych i meteorologicznych na ziemiach polskich w latach 1601–1920, Warszawa 2022.
Google Scholar
Golub W., Nawrocki S., Ostrzeszów. Przeszłość i teraźniejszość, Poznań 1969.
Google Scholar
Graefe J., Hugler J., Pingel C., Das Scheiterhaufen, [in:] Galgen, Rad und Scheiterhaufen. Einblicke in Orte des Grauens, Mettmann 2010, pp. 78–84.
Google Scholar
Gulczyński A., Stanowisko prawne poznańskiego kata w świetle umów zawieranych z miastem w XVII i XVIII wieku, [in:] Studia z historii ustroju i prawa. Księga dedykowana Profesorowi Jerzemu Walachowiczowi, ed. H. Olszewski, Poznań 2002, pp. 93–101.
Google Scholar
Hawryluk V., Gazette de Leopol, année 1776: le premier journal en Ukraine, Milhaud 2012.
Google Scholar
Historyja doruchowskich czarownic, eds W. Przybyła, R. Mazur, Ostrzeszów 2008.
Google Scholar
Hoffmann J. F., Opisanie kołtuna z przyłączonemi przepisami, jak się w tej chorobie zachować i jak ją leczyć potrzeba. Na pożytek ludu wiejskiego, Warszawa 1791.
Google Scholar
Jazdon K., Przyjaciel Ludu czyli Tygodnik rzeczy potrzebnych i pożytecznych wiadomości, Poznań 2007.
Google Scholar
Karwowski S., Grabów w dawnej ziemi wieluńskiej, Poznań 1890.
Google Scholar
Kłudkiewicz K., Ilustracje w czasopiśmie „Przyjaciel Ludu” – od oświeconego encyklopedyzmu do wizualnego kanonu narodowego, “Biblioteka” 2019, no. 23, pp. 121–165.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.14746/b.2019.23.6
Kopaliński W., Słownik mitów i tradycji kultury, vol. V, part 3 (od P [Poliksena] do Ż), Warszawa 2007.
Google Scholar
Kosman M., „Przyjaciel Ludu” na tle prasy polskiej w Wielkim Księstwie Poznańskim, [in:] „Przyjaciel Ludu” 1834–1849. W 180. rocznicę ukazania się pierwszego numeru, ed. J. M. Halec, Leszno 2015, pp. 7–16.
Google Scholar
Koziolek A., Działalność rynku polskiej prasy ludowej dla środowisk wiejskich w zaborze pruskim, “Wieś i Rolnictwo” 2019, no. 2(183), pp. 131–145.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.53098/wir022019/06
Krzywaznia J., Schlesinger E. O. von, Personennamenindex zu Pfarrer Michael Perlinski „Erinnerungen an die Stadt Schildberg und deren nähere und weiter Umgebung”, sowie Matrikelauflistung für den Landkreis Schildberg und deren Aufbewahrungsorte, Nordestedt 2018.
Google Scholar
Krzyżanowski A., Dawna Polska ze stanowiska jej udziału w dziejach postępującej ludzkości skreślona w jubileuszowym Mikołaja Kopernika roku 1843, Warszawa 1844.
Google Scholar
Levack B. P., Polowanie na czarownice w Europie wczesnonowożytnej, transl. E. Rutkowski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1991.
Google Scholar
Lubierska J., Proces o czary w Doruchowie w 1775 r. w świetle nowych źródeł, “Historia Slavorum Occidentis” 2022, vol. XII, no. 3, pp. 30–63.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15804/hso220302
M. T., Wieliczka, “Przyjaciel Ludu” 1836, R. III, vol. I, no. 22, p. 171.
Google Scholar
M. T., Polowanie na niedźwiedzie, “Przyjaciel Ludu” 1837, R. III, vol. II, no. 30, p. 240.
Google Scholar
Makles J., Czarownice z Łysej Górki w ziemi ostrzeszowskiej, [in:] Historyja doruchowskich czarownic, eds W. Przybyła, R. Mazur, Ostrzeszów 2008, pp. 15–22.
Google Scholar
Makles J., Kościoły i parafie w Doruchowie, [in:] 600 lat kościoła Doruchów. Praca zbiorowa, Doruchów 2003, pp. 43–67.
Google Scholar
Mamczak-Gadkowska I., Źródła archiwalne do dziejów Grabowa nad Prosną, [in:] Z dziejów Grabowa nad Prosną. Opracowanie zbiorowe, eds B. Polak, M. Rezler, Kalisz 1990, pp. 11–20.
Google Scholar
Marczewski J. R., Dzieje chełmskiej kapituły katedralnej obrządku łacińskiego, Lublin 2013.
Google Scholar
Mazur R., Doruchów – polskie Salem, [in:] Historyja doruchowskich czarownic, eds W. Przybyła, R. Mazur, Ostrzeszów 2008, pp. 39–40.
Google Scholar
Michałski J., Jeszcze o konstytucji sejmu 1776 roku „Konwikcje w sprawach kryminalnych”, “Kwartalnik Historyczny” 1996, vol. CIII, no. 3, pp. 89–101.
Google Scholar
Nowak T. A., Ignacy Drogosław Skórzewski (1758–1813), właściciel ziemski, [in:] Radomszczański słownik biograficzny, ed. G. Mieczyński, Radomsko 2017.
Google Scholar
Nowak-Lewandowska N., Miasteczko, Poznań 2020.
Google Scholar
Nowicki R., Semper recte. Z dziejów rodu Skórzewskich, Lubostroń 1998.
Google Scholar
Olejniczak M., Strzyżew 1295–1995. Monografia wsi, Strzyżew–Ostrów Wielkopolski 1995.
Google Scholar
Ostling M., Between the Devil and the Host: Imagining Witchcraft in Early Modern Poland, New York 2011.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199587902.001.0001
Perliński M., Wspomnienia o mieście Ostrzeszowie, bliższej i dalszej jego okolicy, Ostrzeszów 1920.
Google Scholar
Pilaszek M., Procesy o czary w Polsce w wiekach XV–XVIII, Kraków 2008.
Google Scholar
Rafacz J., Dawne polskie prawo karne. Część ogólna, Warszawa 1932.
Google Scholar
Rafacz J., Sprawy karne w sądach miejskich w epoce nowożytnej, „Kwartalnik Historyczny” 1933, vol. XLVII, issue 3, pp. 557–575.
Google Scholar
R. R., Palenie czarownic w Szwecyi, “Przyjaciel Ludu czyli Tygodnik potrzebnych i pożytecznych wiadomości”, 25 III 1837, vol. III, no. 38, pp. 297–298.
Google Scholar
Rezler M., Dzieje Grabowa do 1793 roku, [in:] Z dziejów Grabowa nad Prosną. Opracowanie zbiorowe, eds B. Polak, M. Rezler, Kalisz 1990, pp. 21–56.
Google Scholar
Spis zawartości prasy wielkopolskiej, issue 19 (Przyjaciel Ludu 1834–1849), ed. K. Jazdon, Poznań 2003.
Google Scholar
Straubel R., Biographisches Handbuch der preußischen Verwaltungs- und Justizbeamten 1740–1806/15, Teil I (Biographien A–L), München 2009.
Google Scholar
Studia z historii ustroju i prawa. Księga dedykowana Profesorowi Jerzemu Walachowiczowi, ed. H. Olszewski, Poznań 2002.
Google Scholar
Szczypkowski Ł., Doruchowski proces o czary. Prawda czy literacka fikcja?, “Kronika Wielkopolski” 2019, no. 2(170), pp. 17–26.
Google Scholar
Tazbir J., Proces czarownic w Doruchówie, [in:] idem, Cudzym piórem… Falsyfikaty historyczno-literackie, Poznań 2002, pp. 103–109.
Google Scholar
Tazbir J., Wawrzeniecki i Żagiell jako twórcy falsyfikatów, “Nauka” 2006, vol. XIII, no. 3, pp. 45–53.
Google Scholar
Tazbir J., Z dziejów fałszerstw historycznych w Polsce w pierwszej połowie XIX wieku, “Przegląd Historyczny” 1966, vol. LVII, no. 4, pp. 580–598.
Google Scholar
Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, vol. I (Województwo wileńskie XIV–XVIII wiek), ed. A. Rachuba, compiled H. Lulewicz, A. Rachuba, P. P. Romaniuk, in collaboration with U. Jemialianczuk and A. Macuk, Warszawa 2004.
Google Scholar
Urzędnicy województw łęczyckiego i sieradzkiego XVI–XVIII wieku. Spis, compiled E. Opaliński, H. Żerek-Kleszcz, ed. A. Gąsiorowski, Kórnik 1993.
Google Scholar
Waltoś S., Czarownice z Doruchówa, [in:] idem, Owoce zatrutego drzewa, 2nd ed., revised, Kraków 2010, pp. 99–155.
Google Scholar
Wijaczka J., Czy Marian Wawrzeniecki był twórcą falsyfikatów historycznych?, [in:] idem, „Czarownicom żyć nie dopuścisz”. Procesy o czary w Polsce w XVII–XVIII wieku, Poznań 2022, pp. 205–230.
Google Scholar
Wijaczka J., „Oświecone” społeczeństwo wobec Żydów. Procesy o mordy rytualne
Google Scholar
w państwie polsko-litewskim w drugiej połowie XVIII wieku, [in:] Oświecenie nieoświecone. Tradycja, tożsamość, inność, eds D. Kowalewska, A. Roćko, F. Wolański, Toruń 2022, pp. 165–187.
Google Scholar
Wijaczka J., Proces o czary w Doruchowie w 1762 r., [in:] idem, „Czarownicom żyć nie dopuścisz”. Procesy o czary w Polsce w XVII–XVIII wieku, Poznań 2022, pp. 137–169.
Google Scholar
Woźniak B., Walka z przesądami na łamach „Monitora”, “Studia Historyczne” 2004, vol. XLVII, issue 2, pp. 157–168.
Google Scholar
Wójcik A., Praca organiczna w myśli ludowej na przełomie XIX i XX wieku, “Rocznik Dziejów Ruchu Ludowego” 1982, no. 22, pp. 77–88.
Google Scholar
Wyporska W., Witchcraft in Early Modern Poland, 1500–1800, Basingstoke 2013.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1057/9781137384218
X. A. R., Quare? (Powiastka szkolna), “Przyjaciel Ludu, czyli Tygodnik potrzebnych i pożytecznych wiadomości”, 12 XII 1835, vol. II, no. 24.
Google Scholar
X. A. R., Relacya naocznego świadka o straceniu razem 14stu mniemanych czarownic w drugiej połowie 18go wieku, “Przyjaciel Ludu czyli Tygodnik potrzebnych i pożytecznych wiadomości”, 17 X 1835, vol. II, no. 16, pp. 126–127; 24 X, no. 17, pp. 134–135; 31 X, no. 18, pp. 138–139.
Google Scholar
Z dziejów Grabowa nad Prosną. Opracowanie zbiorowe, eds B. Polak, M. Rezler, Kalisz 1990.
Google Scholar
Zakrzewski B., Günther Ernest Wilhelm (d. 1860), [in:] Polski słownik biograficzny, vol. IX, Wrocław 1960–1961, p. 200.
Google Scholar
Zaremska H., Niegodne rzemiosło. Kat w społeczeństwie Polski XIV–XVI w., Warszawa 1986.
Google Scholar
Żychliński T., Złota księga szlachty polskiej, t. IV, Poznań 1822.
Google Scholar
Biuletyn Informacji Publicznej. Doruchów. Historia Doruchowskich czarownic, http://bip.doruchow.pl/?a=941 (accessed: 5 X 2021).
Google Scholar
Jóźwiak, Deutschamn, Pstrokoński, Wachter, Prinz; www.barbarafamily.eu/parafiehtml/Mikołajewice.htm (accessed: 25 XI 2021).
Google Scholar
Nejman E. H., Szlachta sieradzka XIX wieku. Herbarz, R. Revised version 2017, http://www.tpzw.pl/files/herbarz/r.pdf (accessed: 12 II 2022).
Google Scholar
Rodzina Wolickich – zbiór dokumentów – Cieślin, https://www.cieslin.pl/rodzina-wolickich-zbior-dokumentow/ (accessed: 14 X 2021).
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
