Polish Youth Union “ZET” in Kiev During the Partitions of World War I An Outline of the Issue
DOI:
https://doi.org/10.18778/1644-857X.22.02.06Keywords:
Polish Youth Union “Zet”, Polish youth organizations, Poles in Ukraine in the 19th–20th centuriesAbstract
In 1886, the secret Polish Youth Union “Zet” (PYU) was established at the University of Warsaw. Until the outbreak of World War I, “Zet” created a network of branches not only in Polish academic circles in the three partitions, but also in the depths of Russia and Western Europe. The “Zet” program called for an independent, democratic, socially just and nationally and religiously tolerant Republic of Poland. The Zetists understood this struggle both as self-education work and as an armed act. The Union created and inspired other pupil and student organizations, as well as working-class and peasant youth. The history of the Polish Youth Union of has become the subject of research by historians, but its activities during the partitions in the depths of Russia are still less recognized problems. The subject of this article is an attempt to present the origins, activities, political orientation and influence of “Zet” in the years of partitions and World War I in Kiev – a city that was an important center of Polish people in the Ukrainian lands incorporated into Russia. At the University of Kiev from the end of the 19th century, Polish students concentrated in the independence- socialist “Corporation” and “Zet”, which became the “headquarters” of the national-independence organization “Polonia”. The “Zet” of Kiev, unlike the PYU in the Kingdom of Poland, Galicia and in Western Europe, which departed from cooperation with the National League to support the Polish irredentist camp, maintained ties with the national camp and its program. In addition to its selfeducation and political activity in the academic community, “Zet” tried to influence pupils of Polish schools (secret ones, and during World War I, legally operating in Kiev and Ukraine). During the Great War, the “national” majority of the Kiev Zetists were involved in organizing the community of Polish students and Polish education in the Kiev region. The minority that supported the irredentist camp belonged to the Kiev secret military school and the local unit of the Polish Military Organization. Studies on the history of “Zet” in the East may bring a more accurate recognition of this conspiracy and contribute to deepening the knowledge about the fate and activity of the Polish intelligentsia.
Downloads
References
Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Archiwum Zofii i Jędrzeja Moraczewskich, sygn. 71/III–1, mf. 1851/1
Google Scholar
Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Zespół Zjednoczenia Pracy Wsi i Miast, sygn. 26
Google Scholar
Biblioteka Narodowa w Warszawiem, Rękopisy, akc. 16269S, S. Szwedowski, Pisma, druki i odezwy starszego społeczeństwa przed i w trakcie I-ej wojny światowej od 1905 do 1918 r., sygn. 1/IV, karty bez paginacji
Google Scholar
Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie, Związek Młodzieży Polskiej „Zet”. Sprawy…, sygn. 7789, mf. 1424
Google Scholar
Biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego, Rękopisy, sygn. 9783, mf. P–1651, S. Kozicki, Pamiętniki 1876–1939, t. II
Google Scholar
Dorabialska A., Jeszcze jedno życie, Warszawa 1972.
Google Scholar
Jabłonowski R., Wspomnienia 1905–1928, Warszawa 1962.
Google Scholar
Nasza walka o szkołę polską 1901–1917, red. B. Nawroczyński, t. I–II, Warszawa 1932–1934.
Google Scholar
Młynarski F., Wspomnienia, Warszawa 1971.
Google Scholar
Nawroczyński B., Dzieła wybrane, t. I, Warszawa 1987.
Google Scholar
Sokolnicki M., Czternaście lat, Warszawa 1936.
Google Scholar
Talko-Hryncewicz J., Wspomnienia z lat ostatnich (1908–1932), Warszawa 1932.
Google Scholar
W pięćdziesiątą rocznicę powstania „Zetu”. Sprawozdanie ze Zjazdu Uczestników Ruchu Niepodległo-ściowego Związku Młodzieży Polskiej („Młodzieży Narodowej”) 28 i 29 XI 1936 w Warszawie, oprac. T. Piskorski, Warszawa 1937.
Google Scholar
Wierzbicki A., Żywy Lewiatan. Wspomnienia, Warszawa 2001.
Google Scholar
Zarzewie 1909–1920. Wspomnienia i materiały, oprac. A. Garlicka, Warszawa 1973.
Google Scholar
Zet w walce o niepodległość i budowę państwa. Szkice i wspomnienia, red. T. W. Nowacki, Warszawa 1996.
Google Scholar
Aksamitek S., Generał Józef Haller. Zarys biografii politycznej, Katowice 1989.
Google Scholar
Bagiński H., U podstaw organizacji Wojska Polskiego 1908–1914, Warszawa 1935.
Google Scholar
Cat-Mackiewicz S., Historia Polski od 11 listopada 1918 r. do 17 września 1939 r., Warszawa 1989.
Google Scholar
Czekaj K., Artur Śliwiński (1877–1953). Polityk, publicysta, historyk, Warszawa 2011.
Google Scholar
Garlicki A., U źródeł obozu belwederskiego, Warszawa 1978.
Google Scholar
Głuchowski J., Strajk szkolny w roku 1905 w Częstochowie, „Niepodległość” [Londyn] 1972, t. VIII, s. 135–136.
Google Scholar
Gołota J., Jędrzej Moraczewski. Pierwszy premier II Rzeczypospolitej, Ostrołęka 2002.
Google Scholar
Hass L., Losy człowieka i pokolenia (Działalność S. Szwedowskiego w Związku Młodzieży Polskiej „Zet” i w Związku Patriotycznym), „Więź” 1973, nr 10, s. 108–121.
Google Scholar
Hillebrandt B., Polskie organizacje młodzieżowe XIX i XX wieku. Zarys historii, Warszawa 1986.
Google Scholar
Hillebrandt B., Ruch młodzieżowy w Polsce. Zarys historii postępowego nurtu, Warszawa 1982.
Google Scholar
Katelbach T., Zet, „Zeszyty Historyczne” [Paryż] 1968, z. 13, s. 3–54.
Google Scholar
Kowalski Z., Udział młodzieży szkół lubelskich w strajku szkolnym 1905 r., „Rocznik Lubelski” 1963, t. VI, s. 185–214.
Google Scholar
Kozłowski E., Wrzosek M., Dzieje oręża polskiego 1794–1938, Warszawa 1973.
Google Scholar
Kurzyna M., O Melchiorze Wańkowiczu – nie wszystko, Warszawa 1975.
Google Scholar
Marczuk J., Kazimierz Marian Wyszyński jako działacz młodzieżowy, polityk i dyplomata (1890–1935), „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F” 2004, vol. LIX, s. 53–69.
Google Scholar
Molenda J., Piłsudczycy a narodowi demokraci 1908–1918, Warszawa 1980.
Google Scholar
Nałęcz D., Sen o władzy. Inteligencja wobec niepodległości, Warszawa 1994.
Google Scholar
Nałęcz T., Irredenta polska, Warszawa 1992.
Google Scholar
Nowacki T. W., Młodzież tworzy historię. Zwycięska walka młodzieży o szkołę polską 1901–1917, Lublin 2011.
Google Scholar
Olstowski P., Generał Gustaw Orlicz-Dreszer (1889–1936). Dowódca wojskowy i działacz społeczno-polityczny, Toruń 2000.
Google Scholar
Olstowski P., Na marginesie dziejów Związku Młodzieży Polskiej ZET i organizacji pochodnych, „Czasy Nowożytne” 1999, t. VII, s. 125–144.
Google Scholar
Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski, t. I, Kraków 2004.
Google Scholar
Pobóg-Malinowski W., Narodowa Demokracja 1887–1918. Fakty i dokumenty, Londyn 1998.
Google Scholar
Potkański W., Ruch narodowo-niepodległościowy w Galicji przed 1914 rokiem, Warszawa 2002.
Google Scholar
Potkański W., Zawiązanie, działalność oraz wystąpienie Związku Młodzieży Polskiej z Narodowej De-mokracji w 1909 r. i utworzenie „niezależnego Zetu”, „Dzieje Najnowsze” 1998, t. XX, nr 4, s. 3–20.
Google Scholar
Rakowski J., Eugeniusz Kwiatkowski. Szkic biograficzny młodych lat na tle ruchu niepodległościowego Zetu i „Zarzewia” 1886–1920, Londyn 1977.
Google Scholar
Rewolucja 1905, red. K. Piskała, W. Marzec, Warszawa 2013.
Google Scholar
Rędziński K., Z dziejów szkolnictwa polskiego na Ukrainie w latach 1914–1920, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Pedagogika” 2005, nr 14, s. 107–144.
Google Scholar
Tabiś T., Polacy na Uniwersytecie Kijowskim 1834–1863, Kraków 1974.
Google Scholar
Waingertner P., Konspiracja trzech pokoleń. Związek Młodzieży Polskiej „Zet” i ruch zetowy (1886–1996), Łódź 2017 i 2018.
Google Scholar
Waingertner P., Ruch zetowy w Drugiej Rzeczypospolitej. Studium myśli politycznej, Łódź 2006.
Google Scholar
Walak M., Niepodległością naznaczeni. Z dziejów powstania i walk III Brygady Legionów Polskich 1915–1917, Bełchatów 2010.
Google Scholar
Wapiński R., Narodowa Demokracja 1893–1939. Ze studiów nad dziejami myśli nacjonalistycznej, Wrocław 1980.
Google Scholar
Wątor A., Narodowa Demokracja w Galicji do 1918 roku, Szczecin 2002.
Google Scholar
Wierzejski W. K., Fragmenty z dziejów polskiej młodzieży akademickiej w Kijowie 1834–1920, War-szawa 1939.
Google Scholar
Zarys dziejów wojskowości polskiej w latach 1864–1939, red. P. Stawecki, Warszawa 1990.
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Funding data
-
Ministerstwo Edukacji i Nauki
Grant numbers Publikacja finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Szlakami Polski Niepodległej” w latach 2018–2023, nr projektu 01SPN 17 0020 18. Kwota finansowania 751 222 zł.