Polish Youth Union “ZET” in Kiev During the Partitions of World War I An Outline of the Issue

Authors

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.22.02.06

Keywords:

Polish Youth Union “Zet”, Polish youth organizations, Poles in Ukraine in the 19th–20th centuries

Abstract

In 1886, the secret Polish Youth Union “Zet” (PYU) was established at the University of Warsaw. Until the outbreak of World War I, “Zet” created a network of branches not only in Polish academic circles in the three partitions, but also in the depths of Russia and Western Europe. The “Zet” program called for an independent, democratic, socially just and nationally and religiously tolerant Republic of Poland. The Zetists understood this struggle both as self-education work and as an armed act. The Union created and inspired other pupil and student organizations, as well as working-class and peasant youth. The history of the Polish Youth Union of has become the subject of research by historians, but its activities during the partitions in the depths of Russia are still less recognized problems. The subject of this article is an attempt to present the origins, activities, political orientation and influence of “Zet” in the years of partitions and World War I in Kiev – a city that was an important center of Polish people in the Ukrainian lands incorporated into Russia. At the University of Kiev from the end of the 19th century, Polish students concentrated in the independence- socialist “Corporation” and “Zet”, which became the “headquarters” of the national-independence organization “Polonia”. The “Zet” of Kiev, unlike the PYU in the Kingdom of Poland, Galicia and in Western Europe, which departed from cooperation with the National League to support the Polish irredentist camp, maintained ties with the national camp and its program. In addition to its selfeducation and political activity in the academic community, “Zet” tried to influence pupils of Polish schools (secret ones, and during World War I, legally operating in Kiev and Ukraine). During the Great War, the “national” majority of the Kiev Zetists were involved in organizing the community of Polish students and Polish education in the Kiev region. The minority that supported the irredentist camp belonged to the Kiev secret military school and the local unit of the Polish Military Organization. Studies on the history of “Zet” in the East may bring a more accurate recognition of this conspiracy and contribute to deepening the knowledge about the fate and activity of the Polish intelligentsia.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Przemysław Andrzej Waingertner, University of Lodz

Prof. dr hab. Przemysław Waingertner – kierownik Katedry Historii Polski Najnowszej na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Łódzkiego, wiceprezes Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, przewodniczący Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Łodzi, przewodniczący Rady Muzeum przy Muzeum Dzieci Polskich – ofiar totalitaryzmu. Niemiecki nazistowski obóz dla polskich dzieci w Łodzi (1942–1945).

Zainteresowania naukowe: polska myśl polityczna i czyn zbrojny w XX w., dzieje Drugiej Rzeczypospolitej, historia Łodzi i regionu w XX w.

References

Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Archiwum Zofii i Jędrzeja Moraczewskich, sygn. 71/III–1, mf. 1851/1
Google Scholar

Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Zespół Zjednoczenia Pracy Wsi i Miast, sygn. 26
Google Scholar

Biblioteka Narodowa w Warszawiem, Rękopisy, akc. 16269S, S. Szwedowski, Pisma, druki i odezwy starszego społeczeństwa przed i w trakcie I-ej wojny światowej od 1905 do 1918 r., sygn. 1/IV, karty bez paginacji
Google Scholar

Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie, Związek Młodzieży Polskiej „Zet”. Sprawy…, sygn. 7789, mf. 1424
Google Scholar

Biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego, Rękopisy, sygn. 9783, mf. P–1651, S. Kozicki, Pamiętniki 1876–1939, t. II
Google Scholar

Dorabialska A., Jeszcze jedno życie, Warszawa 1972.
Google Scholar

Jabłonowski R., Wspomnienia 1905–1928, Warszawa 1962.
Google Scholar

Nasza walka o szkołę polską 1901–1917, red. B. Nawroczyński, t. I–II, Warszawa 1932–1934.
Google Scholar

Młynarski F., Wspomnienia, Warszawa 1971.
Google Scholar

Nawroczyński B., Dzieła wybrane, t. I, Warszawa 1987.
Google Scholar

Sokolnicki M., Czternaście lat, Warszawa 1936.
Google Scholar

Talko-Hryncewicz J., Wspomnienia z lat ostatnich (1908–1932), Warszawa 1932.
Google Scholar

W pięćdziesiątą rocznicę powstania „Zetu”. Sprawozdanie ze Zjazdu Uczestników Ruchu Niepodległo-ściowego Związku Młodzieży Polskiej („Młodzieży Narodowej”) 28 i 29 XI 1936 w Warszawie, oprac. T. Piskorski, Warszawa 1937.
Google Scholar

Wierzbicki A., Żywy Lewiatan. Wspomnienia, Warszawa 2001.
Google Scholar

Zarzewie 1909–1920. Wspomnienia i materiały, oprac. A. Garlicka, Warszawa 1973.
Google Scholar

Zet w walce o niepodległość i budowę państwa. Szkice i wspomnienia, red. T. W. Nowacki, Warszawa 1996.
Google Scholar

Aksamitek S., Generał Józef Haller. Zarys biografii politycznej, Katowice 1989.
Google Scholar

Bagiński H., U podstaw organizacji Wojska Polskiego 1908–1914, Warszawa 1935.
Google Scholar

Cat-Mackiewicz S., Historia Polski od 11 listopada 1918 r. do 17 września 1939 r., Warszawa 1989.
Google Scholar

Czekaj K., Artur Śliwiński (1877–1953). Polityk, publicysta, historyk, Warszawa 2011.
Google Scholar

Garlicki A., U źródeł obozu belwederskiego, Warszawa 1978.
Google Scholar

Głuchowski J., Strajk szkolny w roku 1905 w Częstochowie, „Niepodległość” [Londyn] 1972, t. VIII, s. 135–136.
Google Scholar

Gołota J., Jędrzej Moraczewski. Pierwszy premier II Rzeczypospolitej, Ostrołęka 2002.
Google Scholar

Hass L., Losy człowieka i pokolenia (Działalność S. Szwedowskiego w Związku Młodzieży Polskiej „Zet” i w Związku Patriotycznym), „Więź” 1973, nr 10, s. 108–121.
Google Scholar

Hillebrandt B., Polskie organizacje młodzieżowe XIX i XX wieku. Zarys historii, Warszawa 1986.
Google Scholar

Hillebrandt B., Ruch młodzieżowy w Polsce. Zarys historii postępowego nurtu, Warszawa 1982.
Google Scholar

Katelbach T., Zet, „Zeszyty Historyczne” [Paryż] 1968, z. 13, s. 3–54.
Google Scholar

Kowalski Z., Udział młodzieży szkół lubelskich w strajku szkolnym 1905 r., „Rocznik Lubelski” 1963, t. VI, s. 185–214.
Google Scholar

Kozłowski E., Wrzosek M., Dzieje oręża polskiego 1794–1938, Warszawa 1973.
Google Scholar

Kurzyna M., O Melchiorze Wańkowiczu – nie wszystko, Warszawa 1975.
Google Scholar

Marczuk J., Kazimierz Marian Wyszyński jako działacz młodzieżowy, polityk i dyplomata (1890–1935), „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F” 2004, vol. LIX, s. 53–69.
Google Scholar

Molenda J., Piłsudczycy a narodowi demokraci 1908–1918, Warszawa 1980.
Google Scholar

Nałęcz D., Sen o władzy. Inteligencja wobec niepodległości, Warszawa 1994.
Google Scholar

Nałęcz T., Irredenta polska, Warszawa 1992.
Google Scholar

Nowacki T. W., Młodzież tworzy historię. Zwycięska walka młodzieży o szkołę polską 1901–1917, Lublin 2011.
Google Scholar

Olstowski P., Generał Gustaw Orlicz-Dreszer (1889–1936). Dowódca wojskowy i działacz społeczno-polityczny, Toruń 2000.
Google Scholar

Olstowski P., Na marginesie dziejów Związku Młodzieży Polskiej ZET i organizacji pochodnych, „Czasy Nowożytne” 1999, t. VII, s. 125–144.
Google Scholar

Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski, t. I, Kraków 2004.
Google Scholar

Pobóg-Malinowski W., Narodowa Demokracja 1887–1918. Fakty i dokumenty, Londyn 1998.
Google Scholar

Potkański W., Ruch narodowo-niepodległościowy w Galicji przed 1914 rokiem, Warszawa 2002.
Google Scholar

Potkański W., Zawiązanie, działalność oraz wystąpienie Związku Młodzieży Polskiej z Narodowej De-mokracji w 1909 r. i utworzenie „niezależnego Zetu”, „Dzieje Najnowsze” 1998, t. XX, nr 4, s. 3–20.
Google Scholar

Rakowski J., Eugeniusz Kwiatkowski. Szkic biograficzny młodych lat na tle ruchu niepodległościowego Zetu i „Zarzewia” 1886–1920, Londyn 1977.
Google Scholar

Rewolucja 1905, red. K. Piskała, W. Marzec, Warszawa 2013.
Google Scholar

Rędziński K., Z dziejów szkolnictwa polskiego na Ukrainie w latach 1914–1920, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Pedagogika” 2005, nr 14, s. 107–144.
Google Scholar

Tabiś T., Polacy na Uniwersytecie Kijowskim 1834–1863, Kraków 1974.
Google Scholar

Waingertner P., Konspiracja trzech pokoleń. Związek Młodzieży Polskiej „Zet” i ruch zetowy (1886–1996), Łódź 2017 i 2018.
Google Scholar

Waingertner P., Ruch zetowy w Drugiej Rzeczypospolitej. Studium myśli politycznej, Łódź 2006.
Google Scholar

Walak M., Niepodległością naznaczeni. Z dziejów powstania i walk III Brygady Legionów Polskich 1915–1917, Bełchatów 2010.
Google Scholar

Wapiński R., Narodowa Demokracja 1893–1939. Ze studiów nad dziejami myśli nacjonalistycznej, Wrocław 1980.
Google Scholar

Wątor A., Narodowa Demokracja w Galicji do 1918 roku, Szczecin 2002.
Google Scholar

Wierzejski W. K., Fragmenty z dziejów polskiej młodzieży akademickiej w Kijowie 1834–1920, War-szawa 1939.
Google Scholar

Zarys dziejów wojskowości polskiej w latach 1864–1939, red. P. Stawecki, Warszawa 1990.
Google Scholar

Published

2023-12-20

How to Cite

Waingertner, P. A. (2023). Polish Youth Union “ZET” in Kiev During the Partitions of World War I An Outline of the Issue. Przegląd Nauk Historycznych/Review of Historical Sciences, 22(2), 163–183. https://doi.org/10.18778/1644-857X.22.02.06

Issue

Section

Articles

Funding data

  • Ministerstwo Edukacji i Nauki
    Grant numbers Publikacja finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Szlakami Polski Niepodległej” w latach 2018–2023, nr projektu 01SPN 17 0020 18. Kwota finansowania 751 222 zł.