Stan ostrego pogotowia. Łódzki garnizon wojskowy wobec demonstracji pierwszomajowych w II Rzeczpospolitej

Artur Kuprianis

doi:10.18778/1644-857X.21.01.07

Authors

Artur Kuprianis Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Łodzi / Institute of National Remembrance Branch in Łódź https://orcid.org/0000-0002-4342-2735

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.21.01.07

Keywords:

Labour Day, communists, propaganda, army, military, garrison, barracks

Abstract

Labour Day was a competitve feature between the Polish Socialist Party (PPS) and the Communist Party of Poland (KPP) in the Second Polish Republic. Since there was a very big military garrison in Łódź, many actions of the communists were directed against the army on that day. They were run by the Central Military Division of the Central Committee of the Communist Party of Poland (CWW KC KPP), commonly referred to as “wojskówka”. The military authorities were fully aware of the intentions of the communists and were effective in opposing them, among others during May Day manifestation. The largest of that sort of celebrations co-organized by the KPP took place in 1936. Around 25 000 people took part. For this reason, the Łódź garrison was put onhighest alert. Fortunately, there was no escalation in violence and it was unnecessary to use the army.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Artur Kuprianis, Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Łodzi / Institute of National Remembrance Branch in Łódź

Dr Artur Kuprianis – historyk, doktor nauk humanistycznych, pracownik Oddziałowego Biura Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi. Autor książek: Generał brygady Czesław Młot-Fijałkowski (1892–1944) (Warszawa 2004); Łódzka 4 Grupa Artylerii w latach 1929–1939 (Łódź 2010).

Zainteresowania naukowe: historia wojskowości XX w., dzieje II Rzeczypospolitej, historia Łodzi i regionu w XX w.

References

Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Centralny Wydział Wojskowy Komunistycznej Partii Polski [KPP], sygn. 158/X-9/t. 1, 13.
Google Scholar

Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Międzynarodówka III, sygn. 151/VII-1/t. 62.
Google Scholar

Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Zbiór monografii i opracowań o partiach, organizacjach politycznych, zawodowych oraz młodzieżowych, sygn. 76/II-86, A. Tymieniecka, I. Uzdańska, Działalność KPP w okręgu łódzkim w latach 1924–1928.
Google Scholar

Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], 4 Dywizjon Żandarmerii, sygn. I.375.4.135.
Google Scholar

Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], 4 Grupa Artylerii, sygn. I.315.11.1.
Google Scholar

Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], 10 pułk artylerii lekkiej, sygn. I.322.10.16.
Google Scholar

Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], Samodzielny Referat Informacyjny Dowództwa Okręgu Korpusu IV [SRI DOK], sygn. I.371.4/A.5, A.13, A.16, A.19, A.20.
Google Scholar

Związek Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych. Zarząd Okręgowy w Łodzi, Relacje, wspomnienia i opracowania, teczka 674, S. Michlewski, Moje przeżycia i relacje z przebiegu służby wojskowej, kampanii wrześniowej 1939 roku i pobytu w niewoli w Niemczech.
Google Scholar

Antykomunizm socjalistów. Polska Partia Socjalistyczna wobec Komunistycznej Partii Robotniczej Polski/Komunistycznej Partii Polski. Wypisy z prasy i dokumentów (1918–1939), oprac. K. Sacewicz, Olsztyn–Białystok–Warszawa 2019.
Google Scholar

Dziennik Praw Państwa Polskiego 1919, nr 3, poz. 88.
Google Scholar

Echa aresztowań onegdajszych, „Republika”, 3 V 1925, s. 8.
Google Scholar

Echa demonstracji w dniu 1 maja, „Głos Polski”, 3 V 1922, s. 6.
Google Scholar

Marszałek P. K., Polskie prawo stanów szczególnych 1918–1939. Wybór źródeł, Wrocław 2004.
Google Scholar

Przebieg obchodu 1. maja w Łodzi, „Ilustrowana Republika”, 2 V 1936, s. 1.
Google Scholar

Bagieński W., Wacław Komar – przyczynek do biografii (lata 1909–1945), „Komunizm. System – Ludzie – Dokumentacja” 2018, t. VII, s. 183–225.
Google Scholar

Borek P., Polityka władz wojskowych wobec komunistów w latach 1918–1939, [w:] Misja wojska. Strategia i bezpieczeństwo państwa. Szkice o siłach zbrojnych, red. T. Panecki, J. Smoliński, Warszawa 2019, s. 157–167.
Google Scholar

Brunowa E., Szczepan Bajszczak – „Zygmunt”, [w:] Ludzie KPP, oprac. F. Kalicka, H. Buczkowa, H. Bułhakowska, Warszawa 1954, s. 85–88.
Google Scholar

Cieślikowa A., Czerwona Pomoc w Polsce 1924–1938: przybudówka – przykrywka przyczółek, Warszawa 2018.
Google Scholar

Czernielewski K., Jarno W., Garnizon łódzki Wojska Polskiego w latach 1918–1939, Toruń 2008.
Google Scholar

Czubiński A., Komunistyczna Partia Polski (1918–1939). Zarys historii, wyd. 2, Warszawa 1988.
Google Scholar

Dolindowska K., „Książka” i „Tom”. Z dziejów legalnych wydawnictw KPP 1918–1937, Warszawa 1977.
Google Scholar

Koredczuk J., Zwalczanie działalności ugrupowań komunistycznych w polskim prawie karnym okresu międzywojennego, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2012, nr 3465, Prawo CCCXIV, s. 119–139.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/SIT.2012.018

Krzak A., Terrorystyczna i wywrotowa działalność organizacji komunistycznych w Polsce w latach 1921–1939 „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2010, nr 2, s. 60–76.
Google Scholar

Kuprianis A., Łódzka 4 Grupa Artylerii w latach 1929–1939, Łódź 2010.
Google Scholar

Ludzie KPP, oprac. F. Kalicka, H. Buczkowa, H. Bułhakowska, Warszawa 1954.
Google Scholar

„Łódź czerwona” – prawda czy mit? Studia i szkice, red. T. Toborek, Łódź–Warszawa 2020.
Google Scholar

Misja wojska. Strategia i bezpieczeństwo państwa. Szkice o siłach zbrojnych, red. T. Panecki, J. Smoliński, Warszawa 2019.
Google Scholar

Mokrosz J., Aleksander Zawadzki – działacz komunistyczny i wojewoda śląski (1945–1948), Katowice–Warszawa 2017.
Google Scholar

Pawlak W., W rytmie fabrycznych syren. Łódź między wojnami, Łódź 1984.
Google Scholar

Pawłowski I., Polityka i działalność wojskowa KPP 1918–1928, Warszawa 1964.
Google Scholar

Pepłoński A., Zwalczanie działalności wywrotowej w Wojsku Polskim w latach 1918–1939, „Przegląd Wschodni” 2000, t. VII, z. 1, s. 257–274.
Google Scholar

Rawicz J., Doktor Łokietek i Tata Tasiemka. Historia najsłynniejszego warszawskiego gangu, Warszawa 2015.
Google Scholar

Sacewicz K., Razem czy osobno? Władze PPS i KPRP–KPP wobec obchodów święta 1 maja w latach 1919–1928, „Dzieje Najnowsze” 2015, R. XLVII, z. 1, s. 3–32.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/DN.2015.1.01

Samuś P., Edward Próchniak. Studium postaw polskiego rewolucjonisty, Łódź 1987.
Google Scholar

Sprengel B., Policja Państwowa a organy władzy publicznej w polityce ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego w Polsce w latach 1918–1939, Toruń 2011.
Google Scholar

Szczygieł T., Wojskowy wymiar sprawiedliwości II RP wobec działalności komunistycznej w armii: tzw. smutne procesy, „Z Dziejów Prawa” 2014, t. VII, s. 143–166.
Google Scholar

Szumiło M., Roman Zambrowski 1909–1977. Studium z dziejów elity komunistycznej w Polsce, Warszawa 2014.
Google Scholar

Tkaczow S., Wiśniewski T., Wojciech Zięba, [w:] Ludzie KPP, oprac. F. Kalicka, H. Buczkowa, H. Bułhakowska, Warszawa 1954, s. 108–111.
Google Scholar

Wachowska B., Dążenia do jedności w polskim ruchu robotniczym (do 1939 r.), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1981, z. 7, s. 61–83.
Google Scholar

Wachowska B., Komuniści łódzcy w świetle policyjnej kontroli dochodzeń z 29 IV 1939 r., „Rocznik Łódzki” 1993, t. XL, s. 271–280.
Google Scholar

Wachowska B., KPP a niepodległość Polski (Próba zarysowania problemu), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego” 1970, ser. I, z. 67, s. 3–22.
Google Scholar

Wachowska B., Łódzka organizacja KPP w latach 1918–1926, Łódź 1981.
Google Scholar

Wysocki W., 10 Pułk Piechoty 1918–1939, Warszawa 1997.
Google Scholar

Wysznacka A., Czesław Szymański – „Ceniek”, [w:] Ludzie KPP, oprac. F. Kalicka, H. Buczkowa, H. Bułhakowska, Warszawa 1954, s. 64–72.
Google Scholar

Gronczewska A., 1 Maja w PRL. Pierwszomajowe pochody paradowały ulicami naszych miast, https://dzienniklodzki.pl/1-maja-w-prl-pierwszomajowe-pochody-paradowaly-ulicami-naszych-miast/ar/9932080 (dostęp: 9 IX 2019).
Google Scholar

Gronczewska A., Czy Łódź zasłużyła na to, żeby przez lata mówić o niej „czerwona”, https://plus.dzienniklodzki.pl/czy-lodz-zasluzyla-na-to-zeby-przez-lata-mowic-o-niej-czerwona/ar/11805019 (dostęp: 2 IV 2020).
Google Scholar

Gronczewska A., Niech się święci 1 maja, czyli historia pierwszomajowych pochodów w Łodzi, https://dzienniklodzki.pl/niech-sie-swieci-1-maja-czyli-historia-pierwszomajowych-pochodow-w-lodzi/ar/c1-14093113 (dostęp: 19 XI 2010).
Google Scholar

Mażewski L., Stany nadzwyczajne w II Rzeczpospolitej Polskiej oraz Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Próba rekonstrukcji modelu instytucji stanu nadzwyczajnego, [rozprawa doktorska obroniona na Uniwersytecie Jagiellońskim w 2008 r.], https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/181634/edition/277320/content (dostęp: 3 IV 2020).
Google Scholar

Sacewicz K., Od walki na słowa do walk ulicznych. Krwawe obchody…, czyli jak PPS i KPRP/KPP „świętowały” 1 maja w pierwszym dziesięcioleciu Niepodległej, https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/polityka/teksty-o-historii/39882,Karol-Sacewicz-Od-walki-na-slowa-do-walk-ulicznych-Krwawe-obchody-czyli-jak-PPS-.html (dostęp: 20 V 2019).
Google Scholar