Adam Honory Kirkor i gazeta „Nowoje Wriemia” – nieznana karta polsko-rosyjskiej historii intelektualnej

Abstrakt

Artykuł traktuje o największym przedsięwzięciu wydawniczym Adama Honorego Kirkora (1818/1819–1886) – ogólnorosyjskiej gazecie codziennej „Nowoje Wriemia”. Tytuł nieodmiennie kojarzony z nacjonalizmem rosyjskim był w swoich początkach (1868–1871) organem prasowym służącym porozumieniu polsko-rosyjskiemu po powstaniu styczniowym. Liczne prace o wydawcy-redaktorze dziennika niewiele uwagi poświęcają petersburskiemu okresowi jego biografii, a już całkowicie rezygnują z omówienia politycznego dzieła życia A.H. Kirkora. Artykuł jest pierwszą próbą uzupełnienia tej luki. Autorzy wpisują powstanie i funkcjonowanie gazety „Nowoje Wriemia” w kontekst debat o przemianach w Imperium Rosyjskim „epoki wielkich reform” (lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte XIX w.). Transformacja struktur społecznych i dojrzewająca myśl nacjonalistyczna to centralne zagadnienia publicystyki tamtego czasu; stosunek do tych zjawisk określał identyfikację ideową poszczególnych organów prasowych. „Nowoje Wriemia” wpisywało się w nurt tzw. partii arystokratycznej, broniącej zastanej hierarchii społecznej (z typową dla niej dominacją warstw uprzywilejowanych) i sprzeciwiającej się polityce rusyfikacji zachodnich peryferii imperium pod płaszczykiem haseł egalitarystycznych. W artykule przedstawiono programowe wystąpienia dziennika w zestawieniu z wystąpieniami gazety „Wiest’ ”, będącej tubą propagandową partii arystokratycznej. Przywołano argumenty, jakimi posługiwali się przeciwnicy A.H. Kirkora: zarówno konserwatyści, jak i liberałowie. Wreszcie dokonano weryfikacji prezentowanych na łamach gazety poglądów z opiniami A.H. Kirkora, formułowanymi (anonimowo i pod nazwiskiem) w popetersburskim okresie jego życia. Bazą źródłową artykułu są roczniki gazet „Wiest’”, „Nowoje Wriemia”, „Wiestnik Zapadnoj Rossii” i „Gołos”, a także niewykorzystywane dotąd materiały ze spuścizny A.H. Kirkora w Bibliotece Jagiellońskiej.