Krótkie życie i niespodziewana śmierć młodego magnata.  Janusz Paweł ks. Ostrogski i jego testament z 6 sierpnia 1619 roku

Zbigniew Anusik

doi:10.18778/1644-857X.19.01.09

Autor

Zbigniew Anusik Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytut Historii, Katedra Historii Nowożytnej https://orcid.org/0000-0002-5483-4970

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.19.01.09

Słowa kluczowe:

Książę Janusz Paweł Ostrogski, magnateria polska, dzieje Rzeczypospolitej w XVII wieku, testamenty staropolskie, edycja źródłowa

Abstrakt

Artykuł poświęcony jest postaci księcia Janusza Pawła Ostrogskiego (1597–1619). Był on potomkiem jednej z najpotężniejszych rodzin magnackich w Rzeczypospolitej. Po wczesnej śmierci ojca, wojewody wołyńskiego Aleksandra, wychowywany był wraz ze starszym bratem przez matkę. Doprowadziła ona do konwersji synów z prawosławia na katolicyzm. W latach 1611–1615 młodzi Ostrogscy odbyli podróż edukacyjną po Europie. Po powrocie do kraju przejęli z rąk matki ogromne latyfundium. Obaj bracia znani byli z hulaszczego trybu życia i rozwiązłości. Zarazili się kiłą, co było przyczyną ich przedwczesnej śmierci. Po zgonie starszego brata Janusz Paweł stał się jednym z największych właścicieli ziemskich w Rzeczypospolitej. Zamierzał się ożenić. Śmierć zaskoczyła go jednak w drodze do domu przyszłego teścia. Książę sporządził przed śmiercią ciekawy testament, którego krytyczna edycja została zamieszczona jako aneks do tego opracowania.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD] Archiwum Potockich z Łańcuta [APŁ], nr 1532, 1544.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD] Metryka Koronna 182.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Lublinie Lubelskie grodzkie, Relacje, nr 49.
Google Scholar

Jerlicz J., Latopisiec albo kroniczka, wyd. K.W. Wójcicki, Warszawa 1853.
Google Scholar

Komorowic A., Panegyricus… Constantino Duci Ostrogiae… dum salvus et incolumis in Regnum Poloniae redirect… dedicatus et oblatus, Cracoviae 1615.
Google Scholar

Kus J., Testament księcia Janusza Pawła Ostrogskiego z 1619 r., „Zeszyty Muzealne. Muzeum w Jarosławiu” 1997/1998, R. II, z. 2, s. 19–21, 116–119.
Google Scholar

Malewska H., Listy staropolskie z epoki Wazów, Warszawa 1959.
Google Scholar

Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowic, t. V, Lipsk 1840.
Google Scholar

Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, t. VII, Lipsk 1841.
Google Scholar

Ossoliński J., Pamiętnik, oprac. W. Czapliński, Warszawa 1976.
Google Scholar

Ossoliński Z., Pamiętnik, oprac. J. Długosz, Warszawa 1983.
Google Scholar

Pietas in ilustrissimum Dominum Janussium Paulum Ducem in Ostrog etc. a nobili iuventute Collegii Kostkoviani SJ brevi threnodia Jaroslaviae mense Domitiani exhibita, Zamosci 1619.
Google Scholar

Pisma Stanisława Żółkiewskiego kanclerza i hetmana, wyd. A. Bielowski, Lwów 1861.
Google Scholar

Starowolski S., Monumenta Sarmatarum, Cracoviae 1655.
Google Scholar

Śliwski J., Na Iasnie oświeconego Adama Constantego Xiążęcia Ostrogskiego woiewodzica wołyńskiego żałosny pogrzeb kazanie… w Jarosławiu, na dzień 7 czerwca zgotowane, Kraków 1618.
Google Scholar

Trepka Nekanda W., Liber generationis plebeanorum („Liber chamorum”), wyd. W. Dworzaczek, J. Bartyś, Z. Kuchowicz, red. W. Dworzaczek, cz. 1 (Wstępy wydawców i tekst), Wrocław–Warszawa–Kraków 1963.
Google Scholar

[Wolbromczyk K.], Charisterion ob felicem ecoptatum illustrissimi Principis Constantini Ostrogii Ducis ab exteris nationibus favente, coleo in patriam reditum. A nobili studiosaque iuventute Collegii Jarroslaviensis SJ… datum anno Christi 1615, Leopoli [1615].
Google Scholar

Wyciągi z summaryusza Aktów Trybunału Lubelskiego, [w:] Źródła dziejowe, t. XXI (Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. X, Ziemie ruskie, Ukraina [Kijów–Bracław], dział II-gi), wyd. A. Jabłonowski, Warszawa 1894, s. 3–654.
Google Scholar

Żurkowski S., Żywot Tomasza Zamojskiego, kanclerza w. kor., wyd. A. Batowski, Lwów 1860.
Google Scholar

Anusik Z., Glosa do dziejów rodu książąt Ostrogskich, „Przegląd Nauk Historycznych” 2008, R. VII, nr 1, s. 127–210.
Google Scholar

Anusik Z., Z dziejów rodu książąt Ostrogskich, [w:] Z. Anusik, Studia i szkice staropolskie, Łódź 2011, s. 408–494.
Google Scholar

Baranowycz O., Zaludnnienja wołynskoho wojewodstwa w perszyj połowynni XVII st., Kyijw 1930, s. 40.
Google Scholar

Biedrzycka A., Tazbir J., Starowolski (Starovolscius) Szymon, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XLII, Warszawa–Kraków 2003–2004, s. 356–361.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. I, Warszawa 1899.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. II, Warszawa 1900.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. III, Warszawa 1900.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. IX, Warszawa 1906.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. XI, Warszawa 1907.
Google Scholar

Boniecki A., Poczet rodów w Wielkiem Księstwie Litewskiem w XV i XVI wieku, Warszawa 1887.
Google Scholar

Chynczewska-Hennel T., Ostrogski Janusz, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIV, Wrocław 1979, s. 481–486.
Google Scholar

Czapliński W., Długosz J., Życie codzienne magnaterii polskiej w XVII wieku, Warszawa 1976.
Google Scholar

Długosz J., Podział latyfundium Ostrogskich w roku 1621, „Acta Universitatis Wratislaviensis” nr 8, Historia XVI, 1969, s. 3–15.
Google Scholar

Dobrowolska W., Chmielecki Stefan, [w:] Polski słownik biograficzny, t. III, Kraków 1937, s. 318–320.
Google Scholar

Dobrowolska W., Książęta Zbarascy w walce z hetmanem Żółkiewskim, Kraków 1930.
Google Scholar

Dworzaczek W., Hetman Jan Tarnowski. Z dziejów możnowładztwa małopolskiego, Warszawa 1985.
Google Scholar

Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, red. K. Lepszy, Wrocław 1953.
Google Scholar

Jakowenko N., Druga strona lustra. Z historii wyobrażeń i idei na Ukrainie XVI–XVII wieku, Warszawa 2010.
Google Scholar

Jakowenko N., Ukraijnska szljachta z kinca XIV – do seredyny XVII stolittja. Wołyn’ i Centralna Ukraijna, Kyijw 2008.
Google Scholar

Kardaszewicz S., Dzieje dawniejsze miasta Ostroga. Materyały do historyi Wołynia, Warszawa–Kraków 1913.
Google Scholar

Kempa T., Dzieje rodu Ostrogskich, Toruń 2003.
Google Scholar

Kempa T., Konstanty Wasyl Ostrogski (ok. 1524/1525–1608), wojewoda kijowski i marszałek ziemi wołyńskiej, Toruń 1997.
Google Scholar

Kłaczewski W., Sanguszko Adam Aleksander, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXIV, Wrocław 1992–1993, s. 464–467.
Google Scholar

Kowalska H., Ostrogska Anna z Kostków, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIV, Wrocław 1979, s. 478–479.
Google Scholar

Kowalska H., Ostrogski Aleksander, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIV, Wrocław 1979, s. 480.
Google Scholar

Kuchowicz Z., Człowiek polskiego baroku, Łódź 1992.
Google Scholar

Kus J., „Wielkie, ale krótko trwałe oyczyzny nadzieje…”. Adam Konstanty i Janusz Paweł książęta Ostrogscy, wojewodzice wołyńscy, „Zeszyty Muzealne. Muzeum w Jarosławiu” 1997/1998, R. II, z. 2, s. 7–19.
Google Scholar

Litwin H., Napływ szlachty polskiej na Ukrainę 1569–1648, Warszawa 2000.
Google Scholar

Łoziński W., Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, t. II (Wojny prywatne), wyd. 5, Kraków 1957.
Google Scholar

Makara J., Dzieje parafii jarosławskiej od początku do r. 1772, Jarosław 1936.
Google Scholar

Mazur K., W stronę integracji z Koroną. Sejmiki Wołynia i Ukrainy w latach 1569–1648, Warszawa 2006.
Google Scholar

Pietrzak J., Akademickie niestatki, czyli o niechlubnym żywocie polskich studentów w podróżach edukacyjnych po Europie Zachodniej od XVI do XVIII wieku, „Biuletyn Historii Wychowania” 2014, nr 32, s. 7–27.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/bhw.2014.32.1

Piskadło A., Wstęp, [w:] S. Starowolski, Polska albo opisanie położenia Królestwa Polskiego, oprac. A. Piskadło, Kraków 1976, s. 6–53.
Google Scholar

Rolle A., O dziedziczności obłąkania, „Przegląd Lekarski: Organ Towarzystw Lekarskich Krakowskiego i Galicyjskiego” 1889, nr 5, s. 61.
Google Scholar

Seredyka J., Sejm 1618 roku, Opole 1988.
Google Scholar

Tomczak A., Kostka Krzysztof, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XIV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968–1969, s. 350–351.
Google Scholar

Urzędnicy województw bełskiego i ziemi chełmskiej XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. H. Gmiterek, R, Szczygieł, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992.
Google Scholar

Urzędnicy wołyńscy XIV–XVIII wieku, oprac. M. Wolski, Kórnik 2007.
Google Scholar

Wolff J., Kniaziowie litewsko-ruscy od końca XIV wieku, Warszawa 1895.
Google Scholar