Szkoły matematyczne w międzywojennej Polsce i ich związki z nauką światową
DOI:
https://doi.org/10.18778/1644-857X.15.02.07Słowa kluczowe:
historia nauki w II Rzeczypospolitej, matematycy, szkoły matematyczneAbstrakt
W okresie międzywojennym polscy matematycy stworzyli dwie prężne szkoły matematyczne – w Warszawie i we Lwowie. W Warszawie twórcami byli: Wacław Sierpiński, Zygmunt Janiszewski, Stefan Mazurkiewicz, a we Lwowie – Hugo Steinhaus i Stefan Banach. Mimo nieistnienia przez wiele lat państwa polskiego i związanych z tym niekorzystnych warunków do rozwoju rodzimej nauki obie szkoły szybko zanotowały znaczące osiągnięcia. Źródłem tego sukcesu było zarówno wpisanie się szkół w nowe trendy w uprawianiu matematyki i założenie odpowiadających im specjalistycznych czasopism – „Fundamenta Mathematicae” oraz „Studia Mathematica”, jak i mnogość zagranicznych podróży naukowych. Oba czasopisma odniosły międzynarodowy sukces i szybko zostały uznane przez obcokrajowców jako odpowiednie forum do prezentacji własnych badań. „Fundamenta Mathematicae” stały się jednym z najważniejszych na świecie periodyków poświęconych teorii mnogości, „Studia Mathematica” – analizie funkcjonalnej. Czasopisma budowały renomę polskiej szkoły matematycznej, a wraz z jej wzrostem coraz więcej jej przedstawicieli było zapraszanych przez zagraniczne ośrodki naukowe, zarówno na krótkie pobyty, jak i całe cykle wykładów. Coraz więcej zagranicznych uczonych, zarówno znanych profesorów, jak i stypendystów, przyjeżdżało też do Warszawy i Lwowa, by współpracować z tamtejszymi matematykami, wygłaszać wykłady czy uczestniczyć w konferencjach.
Pobrania
Bibliografia
Archiwum Akt Nowych: Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, sygn. 1817 (teczka osobowa – K. Borsuk), sygn. 3841 (K. Kuratowski), sygn. 4318 (S. Mazurkiewicz), sygn. 4593 (W. Nikliborc), sygn. 5435 (S. Ruziewicz), sygn. 5510 (S. Saks), sygn. 5618 (W. Sierpiński), sygn. 6801 (K. Zarankiewicz), sygn. 6938 (A. Zygmund).
Google Scholar
Archiwum Główne Akt Dawnych: C.K. Ministerstwo Wyznań i Oświaty, sygn. 119u, podteczka Z. Janiszewskiego.
Google Scholar
Archiwum Oddziału Gdańskiego Instytutu Matematycznego Polskiej Akademii Nauk w Sopocie. Zbiór Juliusza Schaudera, sygn. Sch-II-1b, Sch-III-3.
Google Scholar
Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego: Senat Akademicki II, sygn. 619, Teczka osobowa S. Zaremby.
Google Scholar
Lwowskie Państwowe Archiwum Obwodowe we Lwowie: UJK, f. 26, op. 5, spr. 1355 (teczka osobowa – W. Nikliborc), spr. 2242 (Z. Janiszewski), spr. 2162 (H. Steinhaus).
Google Scholar
Kuratowski K., Notatki do autobiografii, Warszawa 1981.
Google Scholar
Kuratowski K., Pół wieku matematyki polskiej 1920–1970. Wspomnienia i relacje, Warszawa 1973.
Google Scholar
Lebesgue H., A propos d’une nouvelle revue mathematique: ‘Fundamenta Mathematicae’, „Biulletin des Sciences Mathématiques” 1922, t. XLVI, s. 35–48.
Google Scholar
Listy Wacława Sierpińskiego do Stanisława Ruziewicza, oprac. W. Więsław, „Wiadomości Matematyczne” 2004, t. XL, s. 139–167.
Google Scholar
Listy Zygmunta Janiszewskiego, oprac. S. Kolankowski, Warszawa 1980.
Google Scholar
Łuzin N.N., Letters à Arnaund Denjoy, oprac. P. Dugac, „Archives Internationales d’Histoire des Sciences” 1977, t. XXVII, s. 201–205.
Google Scholar
Łuzin N.N., List do Arnaunda Denjoy, „Wiadomości Matematyczne” 1983, t. XXV, z. 1, s. 65–68.
Google Scholar
Nowi profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego, „Głos Narodu”, 31 X 1918, nr 245, s. 2.
Google Scholar
Od Redakcji, „Nauka Polska” 1918, t. I, s. 8.
Google Scholar
Sierpiński W., Matematyka polska w czasie wojny i po wojnie, „Nauka Polska” 1947, t. XV, s. 90–96.
Google Scholar
Sierpiński W., O polskiej szkole matematycznej, „Problemy” 1963, t. III, s. 147–149.
Google Scholar
Steinhaus H., Między duchem a materią pośredniczy matematyka, oprac. J. Łukaszewicz, Warszawa 2000.
Google Scholar
Steinhaus H., Wspomnienia i zapiski, Wrocław 2002.
Google Scholar
Tamarkin J.D., 25 volumes of ‘Fundamenta Mathematicae’, „Bulletin of the American Mathematical Society” 1936, t. XLII, s. 300.
Google Scholar
Tamarkin J.D. (rec.), Antoni Zygmund, Trygonometrical series, Warsaw and Lviv 1935, „Bulletin of the American Mathematical Society” 1936, t. XLII, s. 11–13.
Google Scholar
Tamarkin J.D. (rec.), Stanislaw Saks, Théorie de l’intégrale, Warsaw 1933, „Bulletin of the American Mathematical Society” 1934, t. XL, s. 16–18.
Google Scholar
Tamarkin J.D. (rec.), Stefan Banach, Théorie des operations linéaires, Warsaw 1932, „Bulletin of the American Mathematical Society” 1934, t. XL, s. 13–16.
Google Scholar
Tamarkin J.D. (rec.), Stefan Kaczmarz, Hugo Steinhaus, Theorie der Orthogonalreihen, Warsaw and Lviv 1935, „Bulletin of the American Mathematical Society” 1938, t. XLIV, s. 20–21.
Google Scholar
Twardowski K., Dzienniki, t. II, Toruń 1997.
Google Scholar
Ulam S., An anecdotal history of the Scottish Book, [w:] The Scottish Book: Mathematics from Scottish Café, ed. D. Mauldin, Boston 1981, s. 3–15.
Google Scholar
Ulam S., Przygody matematyka, Warszawa 1996.
Google Scholar
Archibald R.C., Notes, „American Mathematical Monthly” 1921, t. XXVIII, s. 317.
Google Scholar
Burdman Feferman A., Feferman S., Alfred Tarski. Życie i logika, Warszawa 2009.
Google Scholar
Jadczak R., Mistrz i jego uczniowie, Warszawa 1997.
Google Scholar
Janiszewski Z., O potrzebach matematyki w Polsce, „Nauka Polska” 1918, t. I, s. 11–18.
Google Scholar
Kałuża R., Stefan Banach, Warszawa 1992.
Google Scholar
Kordos M., Wykłady z historii matematyki, Warszawa 2010.
Google Scholar
Macrae N., John von Neumann. The scientific genius who pioneered the modern computer, game theory, nuclear deterrence, and much more, Providence 1999.
Google Scholar
Przeniosło M., International mathematical journals published in Poland between the Wars, „British Society for the History of Mathematics Bulletin” 2009, t. II, s. 20–26.
Google Scholar
Przeniosło M., Kontakty naukowe polskich i rosyjskich matematyków w dwudziestoleciu międzywojennym, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 2014, t. XLIX, s. 115–129.
Google Scholar
Przeniosło M., Matematycy polscy w okresie międzywojennym, Kielce 2011.
Google Scholar
Przeniosło M., Zagraniczne wyjazdy naukowe polskich matematyków w okresie międzywojennym, „Analecta” 2009, t. XVIII, nr 1–2, s. 311–330.
Google Scholar
Przeworska-Rolewicz D., Leon Lichtenstein, [w:] European mathematics in the last century, red. W. Więsław, Wrocław 2005, s. 100–106.
Google Scholar
Reid C., Hilbert, New York 1970.
Google Scholar
Stopka K., Banach A.K., Dybiec J., The history of the Jagiellonian University, Kraków 2000.
Google Scholar
Wagon S., The Banach–Tarski Paradox, Cambridge 1985.
Google Scholar
Woleński J., Essays in the history of logic and logical philosophy, Kraków 1999.
Google Scholar
Zygmund A., Aleksander Rajchman (1890–1940), „Wiadomości Matematyczne” 1987, t. XXVII, z. 2, s. 219–231.
Google Scholar
Zygmund A., Stanisław Saks (1897–1942), „Wiadomości Matematyczne” 1982, t. XXVI, z. 2, s. 145–156.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.