Szkoły matematyczne w międzywojennej Polsce i ich związki z nauką światową

Autor

  • Małgorzata Przeniosło Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Wydział Pedagogiczny i Artystyczny, Instytut Edukacji Szkolnej, Zakład Podstaw Dydaktyki

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.15.02.07

Słowa kluczowe:

historia nauki w II Rzeczypospolitej, matematycy, szkoły matematyczne

Abstrakt

W okresie międzywojennym polscy matematycy stworzyli dwie prężne szkoły matematyczne – w Warszawie i we Lwowie. W Warszawie twórcami byli: Wacław Sierpiński, Zygmunt Janiszewski, Stefan Mazurkiewicz, a we Lwowie – Hugo Steinhaus i Stefan Banach. Mimo nieistnienia przez wiele lat państwa polskiego i związanych z tym niekorzystnych warunków do rozwoju rodzimej nauki obie szkoły szybko zanotowały znaczące osiągnięcia. Źródłem tego sukcesu było zarówno wpisanie się szkół w nowe trendy w uprawianiu matematyki i założenie odpowiadających im specjalistycznych czasopism – „Fundamenta Mathematicae” oraz „Studia Mathematica”, jak i mnogość zagranicznych podróży naukowych. Oba czasopisma odniosły międzynarodowy sukces i szybko zostały uznane przez obcokrajowców jako odpowiednie forum do prezentacji własnych badań. „Fundamenta Mathematicae” stały się jednym z najważniejszych na świecie periodyków poświęconych teorii mnogości, „Studia Mathematica” – analizie funkcjonalnej. Czasopisma budowały renomę polskiej szkoły matematycznej, a wraz z jej wzrostem coraz więcej jej przedstawicieli było zapraszanych przez zagraniczne ośrodki naukowe, zarówno na krótkie pobyty, jak i całe cykle wykładów. Coraz więcej zagranicznych uczonych, zarówno znanych profesorów, jak i stypendystów, przyjeżdżało też do Warszawy i Lwowa, by współpracować z tamtejszymi matematykami, wygłaszać wykłady czy uczestniczyć w konferencjach.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Archiwum Akt Nowych: Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, sygn. 1817 (teczka osobowa – K. Borsuk), sygn. 3841 (K. Kuratowski), sygn. 4318 (S. Mazurkiewicz), sygn. 4593 (W. Nikliborc), sygn. 5435 (S. Ruziewicz), sygn. 5510 (S. Saks), sygn. 5618 (W. Sierpiński), sygn. 6801 (K. Zarankiewicz), sygn. 6938 (A. Zygmund).
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych: C.K. Ministerstwo Wyznań i Oświaty, sygn. 119u, podteczka Z. Janiszewskiego.
Google Scholar

Archiwum Oddziału Gdańskiego Instytutu Matematycznego Polskiej Akademii Nauk w Sopocie. Zbiór Juliusza Schaudera, sygn. Sch-II-1b, Sch-III-3.
Google Scholar

Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego: Senat Akademicki II, sygn. 619, Teczka osobowa S. Zaremby.
Google Scholar

Lwowskie Państwowe Archiwum Obwodowe we Lwowie: UJK, f. 26, op. 5, spr. 1355 (teczka osobowa – W. Nikliborc), spr. 2242 (Z. Janiszewski), spr. 2162 (H. Steinhaus).
Google Scholar

Kuratowski K., Notatki do autobiografii, Warszawa 1981.
Google Scholar

Kuratowski K., Pół wieku matematyki polskiej 1920–1970. Wspomnienia i relacje, Warszawa 1973.
Google Scholar

Lebesgue H., A propos d’une nouvelle revue mathematique: ‘Fundamenta Mathematicae’, „Biulletin des Sciences Mathématiques” 1922, t. XLVI, s. 35–48.
Google Scholar

Listy Wacława Sierpińskiego do Stanisława Ruziewicza, oprac. W. Więsław, „Wiadomości Matematyczne” 2004, t. XL, s. 139–167.
Google Scholar

Listy Zygmunta Janiszewskiego, oprac. S. Kolankowski, Warszawa 1980.
Google Scholar

Łuzin N.N., Letters à Arnaund Denjoy, oprac. P. Dugac, „Archives Internationales d’Histoire des Sciences” 1977, t. XXVII, s. 201–205.
Google Scholar

Łuzin N.N., List do Arnaunda Denjoy, „Wiadomości Matematyczne” 1983, t. XXV, z. 1, s. 65–68.
Google Scholar

Nowi profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego, „Głos Narodu”, 31 X 1918, nr 245, s. 2.
Google Scholar

Od Redakcji, „Nauka Polska” 1918, t. I, s. 8.
Google Scholar

Sierpiński W., Matematyka polska w czasie wojny i po wojnie, „Nauka Polska” 1947, t. XV, s. 90–96.
Google Scholar

Sierpiński W., O polskiej szkole matematycznej, „Problemy” 1963, t. III, s. 147–149.
Google Scholar

Steinhaus H., Między duchem a materią pośredniczy matematyka, oprac. J. Łukaszewicz, Warszawa 2000.
Google Scholar

Steinhaus H., Wspomnienia i zapiski, Wrocław 2002.
Google Scholar

Tamarkin J.D., 25 volumes of ‘Fundamenta Mathematicae’, „Bulletin of the American Mathematical Society” 1936, t. XLII, s. 300.
Google Scholar

Tamarkin J.D. (rec.), Antoni Zygmund, Trygonometrical series, Warsaw and Lviv 1935, „Bulletin of the American Mathematical Society” 1936, t. XLII, s. 11–13.
Google Scholar

Tamarkin J.D. (rec.), Stanislaw Saks, Théorie de l’intégrale, Warsaw 1933, „Bulletin of the American Mathematical Society” 1934, t. XL, s. 16–18.
Google Scholar

Tamarkin J.D. (rec.), Stefan Banach, Théorie des operations linéaires, Warsaw 1932, „Bulletin of the American Mathematical Society” 1934, t. XL, s. 13–16.
Google Scholar

Tamarkin J.D. (rec.), Stefan Kaczmarz, Hugo Steinhaus, Theorie der Orthogonalreihen, Warsaw and Lviv 1935, „Bulletin of the American Mathematical Society” 1938, t. XLIV, s. 20–21.
Google Scholar

Twardowski K., Dzienniki, t. II, Toruń 1997.
Google Scholar

Ulam S., An anecdotal history of the Scottish Book, [w:] The Scottish Book: Mathematics from Scottish Café, ed. D. Mauldin, Boston 1981, s. 3–15.
Google Scholar

Ulam S., Przygody matematyka, Warszawa 1996.
Google Scholar

Archibald R.C., Notes, „American Mathematical Monthly” 1921, t. XXVIII, s. 317.
Google Scholar

Burdman Feferman A., Feferman S., Alfred Tarski. Życie i logika, Warszawa 2009.
Google Scholar

Jadczak R., Mistrz i jego uczniowie, Warszawa 1997.
Google Scholar

Janiszewski Z., O potrzebach matematyki w Polsce, „Nauka Polska” 1918, t. I, s. 11–18.
Google Scholar

Kałuża R., Stefan Banach, Warszawa 1992.
Google Scholar

Kordos M., Wykłady z historii matematyki, Warszawa 2010.
Google Scholar

Macrae N., John von Neumann. The scientific genius who pioneered the modern computer, game theory, nuclear deterrence, and much more, Providence 1999.
Google Scholar

Przeniosło M., International mathematical journals published in Poland between the Wars, „British Society for the History of Mathematics Bulletin” 2009, t. II, s. 20–26.
Google Scholar

Przeniosło M., Kontakty naukowe polskich i rosyjskich matematyków w dwudziestoleciu międzywojennym, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 2014, t. XLIX, s. 115–129.
Google Scholar

Przeniosło M., Matematycy polscy w okresie międzywojennym, Kielce 2011.
Google Scholar

Przeniosło M., Zagraniczne wyjazdy naukowe polskich matematyków w okresie międzywojennym, „Analecta” 2009, t. XVIII, nr 1–2, s. 311–330.
Google Scholar

Przeworska-Rolewicz D., Leon Lichtenstein, [w:] European mathematics in the last century, red. W. Więsław, Wrocław 2005, s. 100–106.
Google Scholar

Reid C., Hilbert, New York 1970.
Google Scholar

Stopka K., Banach A.K., Dybiec J., The history of the Jagiellonian University, Kraków 2000.
Google Scholar

Wagon S., The Banach–Tarski Paradox, Cambridge 1985.
Google Scholar

Woleński J., Essays in the history of logic and logical philosophy, Kraków 1999.
Google Scholar

Zygmund A., Aleksander Rajchman (1890–1940), „Wiadomości Matematyczne” 1987, t. XXVII, z. 2, s. 219–231.
Google Scholar

Zygmund A., Stanisław Saks (1897–1942), „Wiadomości Matematyczne” 1982, t. XXVI, z. 2, s. 145–156.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2016-05-15

Jak cytować

Przeniosło, M. (2016). Szkoły matematyczne w międzywojennej Polsce i ich związki z nauką światową. Przegląd Nauk Historycznych, 15(2), 215–242. https://doi.org/10.18778/1644-857X.15.02.07

Numer

Dział

ARTYKUŁY, STUDIA I ROZPRAWY / ARTICLES, STUDIES AND DISSERTATIONS