Analiza związków pomiędzy rozmieszczeniem dolin kopalnych i współczesnych w Polsce Środkowej w świetle metod GIS
DOI:
https://doi.org/10.18778/1427-9711.15.06Słowa kluczowe:
Doliny kopalne, analiza współzależności, linie szkieletowe terenuAbstrakt
W artykule przedstawiono przykład zastosowania wybranych metod GIS w celu wykazania związków pomiędzy przebiegiem dolin kopalnych oraz współczesnych na obszarze Polski Środkowej. Analizowany obszar w warunkach lądowych kształtowany był już w paleogenie i neogenie, natomiast największy wpływ na obecną rzeźbę powierzchni odcisnęły procesy morfogenetyczne w czwartorzędzie.
W opracowaniach paleogeograficznych dla analizowanego obszaru często wskazuje się na możliwe zależności pomiędzy wykształceniem rzeźby współczesnej a jej podłożem, w szczególności zaś sieci dolinnej. W celu weryfikacji tej hipotezy, na podstawie archiwalnych materiałów kartograficznych oraz Cyfrowego Modelu Wysokościowego rzeźby współczesnej, zaproponowano schemat przeprowadzenia analizy z wykorzystaniem zestawu ogólnodostępnych narzędzi GIS. Z wyników przeprowadzonej analizy można stwierdzić, że główne doliny rzeczne Polski Środkowej w dużej części nawiązują swoim przebiegiem do kopalnej sieci dolinnej, gdzie związki te najlepiej są widoczne w przypadku dolin największych.
Pobrania
Bibliografia
Baraniecka, M.D., 1975. Zależność wykształcenia osadów czwartorzędowych od struktur i dynamiki podłoża w środkowej części Niżu Polskiego. Biuletyn Instytutu Geologicznego 288, 16, 5–97.
Google Scholar
Baraniecka, M.D., Skompski, S., 1978. Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000 ark. Płock, wyd. B, Mapa geologiczna odkryta, bez utworów czwartorzędowych. PIG Warszawa.
Google Scholar
Baranowski, J., Mańkowska, A., 1972. Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000 ark. Kalisz, wyd. B, Mapa geologiczna odkryta, bez utworów czwartorzędowych. PIG Warszawa.
Google Scholar
Chodyń, R., 2004. Zastosowanie cyfrowego modelu terenu (DEM) w badaniach geologicznych na przykładzie obszaru między Dobczycami a Mszaną Dolną (polskie Karpaty zewnętrzne). Przegląd Geologiczny 52, 315–319.
Google Scholar
Ciuk, E., 1979. Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000 ark. Konin, wyd. B, Mapa geologiczna odkryta, bez utworów czwartorzędowych. PIG Warszawa.
Google Scholar
Filonowicz, P., 1978. Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000 ark. Kielce, wyd. B, Mapa geologiczna odkryta, bez utworów czwartorzędowych. PIG Warszawa.
Google Scholar
Forysiak, J., 2004. Wpływ podłoża mezozoicznego na morfologię i przebieg doliny Warty między Burzeninem i Dobrowem, [w:] III. Świętokrzyskie spotkania geologiczno-geomorfologiczne nt. Rzeźba i osady czwartorzędowe na tle struktur starszego podłoża obszaru Polski, „Jodłowy Dwór” pod Świętym Krzyżem, 13–15.05.2004, Kielce, 22–23.
Google Scholar
Galon, R., 1970. Uwagi o wpływie konfiguracji i struktury podłoża plejstocenu na rozwój sieci dolinnej Polskiego Niżu. Acta Geographica Lodziensia 24.
Google Scholar
Gudowicz, J., Zwoliński, Z., 2009. Geoinformacyjne modelowanie hydrologiczne, [w:] Zwoliński Z. (red.), GIS platforma integracyjna geografii. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 101–114.
Google Scholar
Haisig, J., Wilanowski, J., Biernat, S., Kaziuk, H., Kotlicki, S., 1979. Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000 ark. Kluczbork, wyd. B, Mapa geologiczna odkryta, bez utworów czwartorzędowych. PIG Warszawa.
Google Scholar
Haisig, J., Biernat S., 1980. Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000 ark. Częstochowa, wyd. B, Mapa geologiczna odkryta, bez utworów czwartorzędowych. PIG Warszawa.
Google Scholar
Haisig, J., Wilanowski, S., 2007. Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 ark. Kalisz. PIG Warszawa.
Google Scholar
Klatkowa, H., 1972. Paleogeografia Wyżyny Łódzkiej i obszarów sąsiednich podczas zlodowacenia warciańskiego. Acta Geographica Lodziensia 28, 1–220.
Google Scholar
Krzemiński, T., 1965. Przełom doliny Warty przez Wyżynę Wieluńską. Acta Geographica Lodziensia 21, 1–95.
Google Scholar
Jaskulski, M., Szmidt, A., 2013. Ocena przydatności automatycznego wyznaczania linii szkieletowych terenu do analiz geomorfometrycznych, [w:] Jażdżewska, I., Urbański, J. (red.), GIS w nauce. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica 14, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 145–156.
Google Scholar
Kobojek, E., 2000. Morfogeneza doliny Rawki. Acta Geographica Lodziensia 77, 1–157.
Google Scholar
Kondracki, J., 1968. Fizycznogeograficzna regionalizacja Polski i krajów sąsiednich w systemie dziesiętnym. Prace Geograficzne IG PAN 69, 13–69.
Google Scholar
Kondracki, J., 1998. Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa.
Google Scholar
Krzemiński, T., 1965. Przełom doliny Warty przez Wyżynę Wieluńską. Acta Geographica Lodziensia 21, 1–95.
Google Scholar
Maidment, D., 2002. ArcHydro GIS for water resorces. Redlands, California, ESRI Press.
Google Scholar
Makowska, A., 1972. Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000 ark. Skierniewice, wyd. B, Mapa geologiczna odkryta, bez utworów czwartorzędowych. PIG Warszawa.
Google Scholar
Maksymiuk, Z., 1970. Hydrografia dorzecza Grabi. Acta Geographica Lodziensia 25, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź, 1–102.
Google Scholar
Piwocki, M., 1980. Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000 ark. Łódź, wyd. B, Mapa geologiczna odkryta, bez utworów czwartorzędowych. PIG Warszawa.
Google Scholar
Rdzany, Z., 1997. Kształtowanie rzeźby terenu między górną Rawką a Pilicą w czasie zaniku lądolodu warciańskiego. Acta Geographica Lodziensia 73, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź, 1–146.
Google Scholar
Rdzany, Z., 2006. Glacjalne uwarunkowania rozwoju dolin rzecznych na przykładach z SE części regionu łódzkiego. Materiały Konferencyjne IV. Świętokrzyskiego spotkania geologiczno-geomorfologicznego nt. Regionalne aspekty funkcjonowania systemów dolinnych, „Jodłowy Dwór” pod Świętym Krzyżem, 11–13.05.2006, Kielce, 65–66.
Google Scholar
Różycki, S.Z., 1967. Plejstocen Polski Środkowej na tle przeszłości w górnym trzeciorzędzie. PWN, Warszawa, 1–236.
Google Scholar
Różycki, S.Z., 1972. Plejstocen Polski Środkowej na tle przeszłości w górnym trzeciorzędzie. PWN. Warszawa, 1–316.
Google Scholar
Sadłowska, A., 1982. Rozwój rzeźby międzyrzecza Pilicy, Czarnej i Drzewiczki. Acta Geographica Lodziensia 47, 1–108.
Google Scholar
Słowański, W., Piechulska-Słowańska, B., Gogołek, W., 1995. Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000 ark. Warszawa-Zachód, Polska Agencja Ekologiczna.
Google Scholar
Szaflarski, J., 1965. Zarys kartografii. Wyd. II, PPWK, Warszawa, 1–699.
Google Scholar
Szmidt, A., 2015. Ocena przydatności archiwalnych materiałów kartograficznych dla analiz paleopowierzchni wykonywanych w technikach GIS na obszarze Polski Środkowej . Acta Universitatis Lodziendzis. Folia Geographica Physica 14, 63–68.
Google Scholar
Turkowska, K., 2006. Geomorfologia regionu łódzkiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 1–238
Google Scholar
Twardy, J., 2004. Odzwierciedlenie dynamiki podłoża mezozoicznego w morfologii i budowie geologicznej doliny Neru w okolicach Lutomierska (Wysoczyzna Łaska), [w:] Sołtysik, R. (red.), Czwartorzęd obszaru Polski na tle struktur starszego podłoża. Prace Instytutu Geografii Akademii Świętokrzyskiej 13, 107–124.
Google Scholar
Urbański, J., 2008. GIS w badaniach przyrodniczych. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 1–252.
Google Scholar
Wachecka-Kotkowska, L., 2004. Związek między budową geologiczną i dynamiką podłoża podczwartorzędowego a ukształtowaniem współczesnej powierzchni obszaru między Piotrkowem Trybunalskim a Przedborzem. Przegląd Geologiczny 52, 10, 1006.
Google Scholar
Wachecka-Kotkowska, L., 2006. Tektoniczne i glacjalne uwarunkowania rozwoju sieci rzecznej w południowo-wschodniej części regionu łódzkiego. Materiały Konferencyjne IV. Świętokrzyskiego spotkania geologiczno-geomorfologicznego nt. Regionalne aspekty funkcjonowania systemów dolinnych, „Jodłowy Dwór” pod Świętym Krzyżem, 11–13.05.2006, Kielce, 81–84.
Google Scholar
Werner, P. 2004. Wprowadzenie do systemów geoinformacyjnych. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Jark Sp. z o.o., Warszawa, 0–198.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
