Czynniki determinujące zróżnicowanie inwolucji późnovistuliańskich w północno-zachodniej części regionu łódzkiego
DOI:
https://doi.org/10.18778/1427-9711.15.05Słowa kluczowe:
struktury typu flat-bottomed, struktury kroplowe, struktury diapirowe, struktury płomieniowe, czynniki lokalne, geneza inwolucji, stanowisko KoźminAbstrakt
Inwolucje obserwowane w osadach czwartorzędowych najczęściej wiązane są z warunkami peryglacjalnymi, pomimo że takie warunki nie są konieczne do rozwoju inwolucji, a ich powstanie najczęściej tłumaczone jest wytworzeniem się układów niestatecznego warstwowania gęstościowego czy działania ciśnienia kriostatycznego lub kriohydrostatycznego. W artykule poddano analizie struktury deformacyjne, jakie utworzyły się w spągu serii organiczno-mineralnej, datowanej na koniec allerödu i młodszy dryas. Wydzielono kilka typów struktur o odmiennych cechach morfologicznych, pogrupowanych jako inwolucje powstałe na skutek przemieszczenia materiału ku dołowi, inwolucje utworzone poprzez przemieszczenie materiału ku górze oraz struktury fałdowe i nieregularne. Przyczyną zróżnicowania inwolucji powstałych w osadach o takich samych cechach strukturalno-teksturalnych oraz tego samego wieku są czynniki "ekstralokalne", do których należą: niewyrównana powierzchnia graniczna między strukturami, niejednorodność litologiczna jednej z warstw biorących udział w deformacjach, zmienna miąższość górnej warstwy oraz zróżnicowany współczynnik lepkości kinematycznej warstw zdeformowanych.
Pobrania
Bibliografia
Anketell, J.M., Cegła, J., Dżułyński, S., 1970. On the deformational structures in systems with reversed density gradients. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego 40 (1), 3–29.
Google Scholar
Brodzikowski, K., Hałuszczak, A., Krzyszkowski, D., Van Loon, A.J., 1987. Genesis and diagnostic value of large-scale gravity-induced penecomporaneous deformation horizons in Quaternary sediments of the Kleszczów Garben (central Poland), [w:] Jones, M.E., Preston, R.M.F. (red.), Deformation of Sediments and Sedimentary Rocks. Geological Society Special Publication 29, 287–298.
Google Scholar
Cegła, J., Dżułyński, S., 1970. Układy niestatecznie warstwowane i ich występowanie w środowisku peryglacjalnym. Acta Universitatis Wratislaviensis 124, Studia geogr. 13, 17–42.
Google Scholar
Chmielewski, W., 1970. Późnoplejstoceńskie struktury zmarzlinowe w Witowie. Acta Geographica Lodziensia 24, 91–99.
Google Scholar
Dylik, J., 1952. Peryglacjalne struktury w plejstocenie środkowej Polski. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 66, 53–113.
Google Scholar
Dylik, J., 1963. Periglacial sediments of the Św. Małgorzata Hill in the Warsaw-Berlin pradolina. Bulletin de la Societe des Sciences et des Lettres de Łódź 14 (1), 1–18.
Google Scholar
Dylik, J., 1968. Najstarszy interglacjał ostatniego piętra zimnego w Polsce (amersfoort). Kwartalnik Geologiczny 13 (2), 408–423.
Google Scholar
Dylikowa, A., 1970. Cechy podłoża wydm w Katarzynowie koło Łodzi. Acta Geographica Lodziensia 24, 135–154.
Google Scholar
Dzieduszyńska, D., Kittel, P., Petera-Zganiacz, J., Brooks, S., Korzeń, K., Krąpiec, M., Pawłowski, D., Płaza, D., Płóciennik, M., Stachowicz-Rybka, R., Twardy, J., 2014. Environmental influence on forest development and decline in the Warta River valley (Central Poland) during the Late Weichselian. Quaternary International 324, 99–114, http://dx.doi.org/10.1016/j.quaint.2013.07.017.
Google Scholar
Forysiak, J., 2005. Rozwój doliny Warty między Burzeninem i Dobrowem po zlodowaceniu warty. Acta Geographica Lodziensia 90, 1–116.
Google Scholar
Gawlik, H., 1970a. Rola procesów peryglacjalnych w rozwoju rzeźby Kotliny Szczercowskiej. Acta Geographica Lodziensia 24, 165–179.
Google Scholar
Gawlik, H., 1970b. Geomorfologia Kotliny Szczercowskiej. Acta Geographica Lodziensia 26, 1–104.
Google Scholar
Gilewska, S., 1991. Współczesne środowisko przyrodnicze. Rzeźba, [w:] Starkel, L. (red.), Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 248–296.
Google Scholar
Goździk, J., 1973. Geneza i pozycja stratygraficzna struktur peryglacjalnych w środkowej Polsce. Acta Geographica Lodziensia 31, 1–119.
Google Scholar
Goździk, J., 1995. Inwolucje – jeden z typów struktur deformacyjnych, [w:] Mycielska-Dowgałło, E., Rutkowski, J. (red.), Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 249–256.
Google Scholar
Goździk, J., Zieliński, T., 1996. Sedymentologia vistuliańskich osadów małych dolin rzecznych środkowej Polski – przykłady z kopalni Bełchatów. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 373, 67–77.
Google Scholar
Horváth, Z., Michéli, E., Mindszenty, A., Berényi-Üveges, J., 2005. Soft-sediment deformation structures in Late Miocene – Pleistocene sediments on the pediment of the Mátra Hills (Visonta, Atkár, Verseg): Cryoturbation, load structures or seismites? Tectonophysics 410, 81–95. DOI: 10.1016/j.tecto.2005.08.012.
Google Scholar
Kasse, C., Huijzer, A., Krzyszkowski, D., Bohncke, S., Coope, G., 1998. Weichselian Late Pleniglacial and Late-glacial depositional environments, Coleoptera and periglacial climatic records from central Poland (Bełchatów). Journal of Quaternary Science 13 (5), 455–469.
Google Scholar
Klatkowa, H., 1965. Niecki i doliny denudacyjne w okolicach Łodzi. Acta Geographica Lodziensia 19, 1–142.
Google Scholar
Klatkowa, H., 1996. Symptoms of the permafrost presence in Middle Poland during the last 150 000 years. Biuletyn Peryglacjalny 37, 45–72.
Google Scholar
Klatkowa, H., 1997. Zagłębienia bezodpływowe w Polsce środkowej i przydatność analizy ich wypełnień do interpretacji paleogeograficznych. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica 1, 23–45.
Google Scholar
Kobojek, E., 2000. Morfogeneza doliny Rawki. Acta Geographica Lodziensia 77, 1–157.
Google Scholar
Krajewski, K., 1977. Późnoplejstoceńskie i holoceńskie procesy wydmotwórcze w pradolinie warszawsko-berlińskiej w widłach Warty i Neru. Acta Geographica Lodziensia 39, 1–87.
Google Scholar
Krzyszkowski, D., 1990. Middle and Late Weischelian stratigraphy and paleoenvironments in central Poland. Boreas 19, 333–350.
Google Scholar
Manikowska, B., 1966. Gleby młodszego plejstocenu w okolicach Łodzi. Acta Geographica Lodziensia 22, 1–166.
Google Scholar
Manikowska, B., 1996a. Dwucykliczność ewolucji środowiska peryglacjalnego w Polsce środkowej podczas vistulianu. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 373, 97–106.
Google Scholar
Manikowska, B., 1996b. Aeolian activity differentiation in the area of Poland during the period 20-8 ka BP. Biuletyn Peryglacjalny 34, 125–165.
Google Scholar
Manikowska, B., 1999. Gleby kopalne i okresy pedogenetyczne w ewolucji środowiska Polski środkowej po zlodowaceniu warciańskim. Acta Geographica Lodziensia 76, 41–100.
Google Scholar
Nanson, G.C., Knighton, A.D., 1996. Anabranching rivers: their cause, character and classification. Earth Surface Processes and Landforms 21, 217–239.
Google Scholar
Olchowik-Kolasińska, J., 1962. Genetyczne typy struktur czynnej strefy zmarzliny. Acta Geographica (Universitatis) Lodziensia 10, 1–101.
Google Scholar
Petera, J., 2002. Vistuliańskie osady dolinne w basenie uniejowskim i ich wymowa paleogeograficzna. Acta Geographica Lodziensia 83, 1–174.
Google Scholar
Petera, J., Forysiak, J., 2003. The last ice sheet extent in Central Poland. Geological Quarterly 47 (4), 574–578.
Google Scholar
Petera-Zganiacz, J., Czubla, P., Gruszka, B., Forysiak, J., Miotk-Szpiganowicz, G., Olszak, I., Pawłowski, D., 2010. The Koźmin glacial lake – its origin, age, deposits and palaeoecology. 12th Annual Conference of the INQUA PeriBaltic Working Group „Ice, water, humans” – Quaternary landscape evolution in the PeriBaltic region, Greifswald, 13–17.09.2010, 141–142.
Google Scholar
Petera-Zganiacz, J., Dzieduszyńska, D.A., Twardy, J., Pawłowski, D., Płóciennik, M., Lutyńska, M., Kittel, P., 2015. Younger Dryas flood events: A case study from the middle Warta River valley (Central Poland). Quaternary International 386, 55–69, http://dx.doi.org/10.1016/j.quaint.2014.09.074.
Google Scholar
Sadłowska, A., 1982. Rozwój rzeźby międzyrzecza Pilicy, Czarnej i Drzewiczki. Acta Geographica Lodziensia 47, 1–108.
Google Scholar
Stankowski, W., Krzyszkowski, D., 1991. Stratygrafia czwartorzędu okolic Konina, [w:] Stankowski, W. (red.), Przemiany środowiska geograficznego obszaru Konin–Turek. Instytut Badań Czwartorzędu UAM, Poznań, 11–31.
Google Scholar
Turkowska, K., 1988. Rozwój dolin rzecznych na Wyżynie Łódzkiej w późnym czwartorzędzie. Acta Geographica Lodziensia 57, 1–157.
Google Scholar
Turkowska, K., 2006. Geomorfologia regionu łódzkiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 1–237.
Google Scholar
Twardy, J., 2008. Transformacja rzeźby centralnej części Polski Środkowej w warunkach antropopresji. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 1–292.
Google Scholar
Twardy, J., Żurek, S., Forysiak, J. (red.), 2010. Torfowisko Żabieniec: warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 1–214.
Google Scholar
Vandenberghe, J., 1988. Cryoturbations, [w:] Clark, M.J. (red.), Advances in Periglacial Geomorphology. Wiley, Chichester, 179–198.
Google Scholar
Vandenberghe, J., 1992. Cryoturbations: a sediment structural analysis. Permafrost and Periglacial Processes 3, 343–352.
Google Scholar
Vandenberghe, J., Pissart, A., 1993. Permafrost changes in Europe during the last glacial. Permafrost and Periglacial Processes 4, 121–135.
Google Scholar
van Vliet-Lanoë, B., Meilliez, F., Magyari, A., 2004. Distinguishing between tectonic and periglacial deformations of quaternary continental deposits in Europe. Global and Planetary Change 43, 103–127. DOI: 10.1016/-j.gloplacha.2004.03.003.
Google Scholar
Wachecka-Kotkowska, L., 2004. Ewolucja doliny Luciąży – uwarunkowania klimatyczne a lokalne. Acta Geographica Lodziensia 86, 1–161.
Google Scholar
Washburn, A.L., 1979. Geocryology. A survey of periglacial processes and environments. Fletcher and Sons Ltd. Norwich, 1–406.
Google Scholar
Widera, M., 1998. Ewolucja paleomorfologiczna i paleotektoniczna elewacji konińskiej. Geologos 3, 55–103.
Google Scholar
Wieczorkowska, J., 1975. Rozwój stoków Pagórków Romanowskich na tle paleogeografii obszaru. Acta Geographica Lodziensia 35, 1–118.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
