“The Royal Oder-Neisse Line” – Literary Strategies of “Writing the Nation”: How the Piast Novel Constructs a Polish Past of the Recovered Territories (from the Second World War until 1989)

Authors

  • Natalia Lemann Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Katedra Teorii Literatury, Instytut Kultury Współczesnej

DOI:

https://doi.org/10.18778/2299-7458.05.07

Keywords:

Piast dynasty novel, historical novel, postcolonial studies, national pedagogy

Abstract

This paper is devoted to the process of signifying the so-called “Recovered Territories” in the Piast novel, a subgenre of the historical novel. The literary and historiographical process of “writing the nation” (Homi K. Bhabha) takes place not only in contemporary literature but is also part of historical discourses which, through national institutions and politics of history, promote a state-endorsed historical vision. Memory discourses, incorporating microhistory, life writing, local narrations, etc., co-shape this process. By means of analyzing how the Polishness of the “Recovered Territories” is constructed in the Piast novel it becomes possible to demonstrate that “writing the nation” has a processual, persuasive and random character and is subject to political demands. The Piast novel as part of “national pedagogy” (again, Bhabha’s term) was of special importance for the Polish authorities after the Second World War. They tried to reconnect the Recovered Territories with Poland through the invocation of the Piast dynasty who a thousand years ago ruled over those lands. Moreover, the Piast novel allowed grounding the results of the Yalta conference in mythical, historical and symbolic images, through which the territorial reallocation became better understandable as part of a historically justified compensation. The relevant texts by Karol Bunsch, Antoni Gołubiew or Władysław Jan Grabski inscribed themselves in the process of connecting the Northern and Western territories with Poland and, by means of becoming a cornerstone of a fantastic foundation narrative, reacted to an urge expressed by both the authorities and the general public.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Natalia Lemann, Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Katedra Teorii Literatury, Instytut Kultury Współczesnej

Dr, adiunkt w Katedrze Teorii Literatury Uniwersytetu Łódzkiego. Zainteresowania naukowe badaczki koncentrują się głównie wokół związków literatury z naukami historycznymi (epistemologią i metodologią), dotyczą antropologii literatury, komparatystyki literackiej, studiów postkolonialnych i literatury fantastycznej. Autorka m.in. monografii Epicka historiografia we współczesnej prozie polskiej (2008) oraz 60 artykułów naukowych zamieszczonych w periodykach akademickich, monografiach i tomach zbiorowych.

References

Ansorg R.A., Dokufiction? Living History? Histotainment? Der Archäologe im Fernsehen zwischen Reenactment und Computeranimation, Hamburg 2012.
Google Scholar

Ashcroft B., Griffiths G., Tiffin H., The Empire Writes Back: Theory and Practise in Postcolonial Literatures, London 1989.
Google Scholar

Bakuła B., Między wygnaniem a kolonizacją. O kilku odmianach polskiej powieści migracyjnej w XX wieku (na skromnym tle porównawczym), [w:] Narracje migracyjne w literaturze polskiej XX i XXI w., red. H. Gosk, Kraków 2012, s. 161–192.
Google Scholar

Bakuła B., Postmodernizm a współczesna (polska) powieść historyczna, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Scientiae Artium et Litterarum” 1998, z. 8: Postmodernizm po polsku? (Materiały konferencyjne), red. A. Izdebska, D. Szajnert.
Google Scholar

Bakuła B., Z kresów na kresy (Powojenna powieść o kresach zachodnich), „Kresy” 1996, nr 26, s. 142–156.
Google Scholar

Aufklärung, Bildung, „Histotainment“?: Zeitgeschichte in Unterricht und Gesselschaft Heute, red. M. Barricelli, J. Hornig, Frankfurt am Mein 2008.
Google Scholar

Bhabha H., Representation and the Colonial Text: A Critical Exploration of Some Forms of Mimeticism, [w:] The Theory of Reading, red. F. Gloversmith, Sussex & New Jersey 1984, s. 93–122.
Google Scholar

Bhabha H., DysemiNACJA, [w:] Miejsca kultury, przeł. T. Dobrogoszcz, Kraków 2010.
Google Scholar

Buhler P., Polska droga do wolności 1939–1995, przeł. J. Eisler i in., Warszawa 1999.
Google Scholar

Cherezińska E., Gra w kości, Poznań 2010.
Google Scholar

Cherezińska E., Harda, Poznań 2016.
Google Scholar

Cherezińska E., Korona śniegu i krwi, Poznań 2012.
Google Scholar

Cherezińska E., Królowa, Poznań 2016.
Google Scholar

Cherezińska E., Niewidzialna korona, Poznań 2014.
Google Scholar

Chojnacki A., Parnicki w labiryncie historii, Warszawa 1975.
Google Scholar

Chomiuk A., Antoniego Gołubiewa powieść o Bolesławie Chrobrym, Lublin 1998.
Google Scholar

Cieślikowska T., Pisarstwo Teodora Parnickiego, Warszawa 1965.
Google Scholar

Culler J., Teoria literatury. Bardzo krótkie wprowadzenie, przeł. M. Bassaj, Warszawa 1998.
Google Scholar

Czermińska M., Czas w powieściach Parnickiego, Wrocław 1972.
Google Scholar

Czermińska M., Teodor Parnicki, Ossolineum, PWN, 1974.
Google Scholar

Dobrowolska D., My o przeszłości. Przeszłość o nas. Problematyka tożsamości narodowej w dawnej i nowej literaturze polskiej, Toruń 2013.
Google Scholar

Dołęga-Kozierowski S., Atlas Nazw Geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej, Poznań 1934.
Google Scholar

Ghandi L., Teoria postkolonialna. Wprowadzenie krytyczne, przeł. J. Serwański, posł. E. Domańska, Poznań 2008.
Google Scholar

Gieba K., Literatura dotycząca powojennych przesiedleń na tzw. Ziemie Odzyskane – przegląd koncepcji badawczych i próba definicji, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2013, t. 59, z. 2, s. 73–89.
Google Scholar

Gołuński M., Mity w twórczości T. Parnickiego, Bydgoszcz 2012.
Google Scholar

Gosk H., Niechciana ciągłość/chciana nieciągłość. Literackie echa obecności dyskursu PRL-owskiego z rzeczywistości III RP z jej resentymentem opresjonowanej peryferii, „Porównania” 2014, nr 15, s. 91–103.
Google Scholar

Grabski W.J., Polska nad Nysą, Odrą i Pasłęką, Legnica 1945.
Google Scholar

Grabski W.J., Saga o Jarlu Broniszu: t. 1, Zrękowiny w Uppsali, Zakrzewo 2015.
Google Scholar

Grabski W.J., Saga o Jarlu Broniszu: t. 2, Śladem Wikingów, Zakrzewo 2015.
Google Scholar

Grabski W.J., Saga o Jarlu Broniszu: t. 3, Rok tysięczny, Zakrzewo 2015.
Google Scholar

Hall S., Tożsamość kulturowa a diaspora, przeł. K. Majer, „Literatura na świecie” 2008, nr 01–02, s. 163–183.
Google Scholar

Helbig B., Niebko, Warszawa 2014.
Google Scholar

Hitler A., Monologe im Führerhauptquartier 1941–1944. Die Aufzeichnungen Heinrich Heins, Hamburg 1980, s. 62–63.
Google Scholar

Huelle P., Opowieści chłodnego morza, Kraków 2008.
Google Scholar

Jabłoński W., Metamorfozy, Warszawa 2004.
Google Scholar

Jabłoński W., Ogród miłości, Warszawa 2006.
Google Scholar

Jabłoński W., Trupi korowód, Warszawa 2007.
Google Scholar

Jabłoński W., Uczeń czarnoksiężnika, Warszawa 2003.
Google Scholar

Janion M., Niesamowita Słowiańszczyzna. Fantazmaty i literatura, Kraków 2007.
Google Scholar

Jankowiak M., Przemiany poetyki Parnickiego, Bydgoszcz 1985.
Google Scholar

Jesteśmy Polakami, Opole 1946.
Google Scholar

Juszczyk A., Retoryka i poznanie. Powieściopisarstwo Teodora Parnickiego, Kraków 2014.
Google Scholar

Kaniecki P., Cenzura a powieści Teodora Parnickiego, „Śląskie Studia Polonistyczne” 2011,1 (1), s. 207–222.
Google Scholar

Kiełczewska M., Andrzej G., Odra-Nysa, najlepsza granica Polski, Poznań 1945.
Google Scholar

Koczanowicz L., Post-komunizm a wojny kulturowe, [w:] Kultura po przejściach. Osoby z przeszłością. Polski dyskurs postzależnościowy. Konteksty i perspektywy badawcze, red. R. Nycz, Kraków 2011, s. 15–30.
Google Scholar

Koziołek R., Zdobyć historię. Problem przedstawienia historii w „Twarzy księżyca” Teodora Parnickiego, Katowice 1999.
Google Scholar

Lemann N., „Czy można wierzyć prawdzie?” Apokryfizacja autobiografii na przykładzie cyklu „Gwiazda Lucyfer, Gwiazda Wenus” („Uczeń czarnoksiężnika”, „ Metamorfozy”, „ogród miłości” i „Trupi korowód”) Witolda Jabłońskiego, [w:] Epicka historiografia we współczesnej prozie polskiej, Łódź 2008, s. 99–140.
Google Scholar

Lemann N., „Homo homini lupus est” – „Narrenturm”, „Boży bojownicy” i „Lux perpetua” Andrzeja Sapkowskiego; dyskurs przeszłości, dyskurs teraźniejszości, [w:] Epicka historiografia we współczesnej prozie polskiej, Łódź 2008, s. 141–177.
Google Scholar

Lemann N., „Kto mówi o przeszłości, jest zawsze bezpieczny…” — Przepisywanie wybranych antycznych źródeł historycznych w tekstach literackich XX w., [w:] Źródło historyczne jako tekst kultury, red. B. Płonka-Syroka, M. Dąsal, Warszawa 2014, s. 209–230.
Google Scholar

Lemann N., Literatura, historia, kultura popularna – Przestrzenie konwergencji. Wprowadzenie, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2012, t. 55, z. 2, s. 123–148.
Google Scholar

Lemann N., Literatura, historia, kultura popularna – Przestrzenie konwergencji, Wprowadzenie, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2012, t. 55, z. 2 (110), s. 123–148.
Google Scholar

Lemann N., Saga, [w:] Słownik rodzajów i gatunków literackich, red. G. Gazda, S. Tynecka-Makowska, Kraków 2006, s. 665–669.
Google Scholar

Lemann N., Śmiech (z) Kalibana – humor powieści postkolonialnej, [w:] Kody Humoru, vol. 1/3, red. A. Kwiatkowska, A. Stanecka, Piotrków Trybunalski 2012, Seria: „Humor. Teorie–Praktyka–Zastosowanie”, s. 119–128.
Google Scholar

Lemann N., Strategie aktualizacyjne w polskiej powieści historycznej jako metoda sporów z władzami PRL, [w:] Obrazy władzy w literaturze, sztuce, teatrze i filmografii, red. M. Mazur, Warszawa 2015, s. 124–166.
Google Scholar

Limon J., Koncert Wielkiej Niedźwiedzicy: kantata na jedną ulicę, siedem gwiazd i dwa głosy, Warszawa 1999.
Google Scholar

Lisiecki P., Przeszłość ma przyszłość, „Uważam Rze Historia” 2012, nr 1.
Google Scholar

Lutman R., Nowa rzeczywistość, „Odra” 1945, nr 1, s. 1.
Google Scholar

Łotman J., Uspienski B., O semiotycznym mechanizmie kultury, [w:] Semiotyka kultury, wyb. i oprac. E. Janus, M. R. Mayenowa, Warszawa 1977, s. 177–201.
Google Scholar

Maciąg W., Metamorfozy Antoniego Gołubiewa, „Życie literackie” 1958, nr 36.
Google Scholar

Mapa Taktyczna Polski 1:100 000, Wojskowy Instytut Geograficzny, Warszawa 1937 [online] http://igrek.amzp.pl/result.php?cmd=id&god=P33_S19&cat=WIG100, (dostęp: 15.10.2015).
Google Scholar

Miłosz Cz., Traktat poetycki, część II, pt. Stolica, [w:] tenże, Wiersze wszystkie, Kraków 2011.
Google Scholar

Morawiec J., Przedmowa, [w:] J. W. Grabski, Saga o Jarlu Broniszu, tom 3, Rok tysiączny, Zakrzewo 2015.
Google Scholar

Nienacki Z., Dagome iudex (t. 1: Ja, Dago, t. 2: Ja, Dago Piastun, t. 3: Ja, Dago Władca), Olsztyn 1989–90 (pt. Historia sekretna, t. 1–3, Łódź 1994).
Google Scholar

Orłowski W., Powrót nad Odrę do odwiecznych ziem polskich, Katowice 1945.
Google Scholar

Paczkowski A., Dokumenty do dziejów PRL. Referendum z 30 czerwca 1946 roku, oprac. A. Paczkowski, Warszawa 1993.
Google Scholar

Perspektywa Odry, „Odra” 1945, nr 1, s. 1.
Google Scholar

Protokół z plenarnego posiedzenia Komitetu Centralnego [PPR], odbytego w Warszawie w dniach 20–21 maja 1945 r., [w:] Protokół obrad KC PPR w maju1945 roku, oprac. A. Kochański, Warszawa 1992, s. 11.
Google Scholar

Rushdie S., Empire Writes Back (to the Centre) with a Venegeance”, „Times” 1982, July 3rd.
Google Scholar

Said E., Begginings, Baltimore&London 1978.
Google Scholar

Sapkowski A., Boży bojownicy, Warszawa 2004.
Google Scholar

Sapkowski A., Lux perpetua, Warszawa 2006.
Google Scholar

Sapkowski A., Narrenturm, Warszawa 2002.
Google Scholar

Skórczewski D., Teoria – literatura – dyskurs: pejzaż postkolonialny, Lublin 2013.
Google Scholar

Skórczewski D., Trudności z tożsamością. Na marginesie „Niesamowitej Słowiańszczyzny”, „Porównania” 2008, nr 5, s. 127–142.
Google Scholar

Sloterdijk P., O barbarzyńcach w Kryształowym Pałacu, „Newsweek” 2004, nr 15 z dn. 14 VII, s. 14.
Google Scholar

Smith A.D., Etniczne źródła narodów, przeł. M. Głowacka-Grajper, Kraków 2009.
Google Scholar

Srokowski S., Prusy Wschodnie, Toruń 1945.
Google Scholar

Surowiec K., Dyskurs ze współczesnością. O postaciach władców w powieściach piastowskich Karola Bunscha, „Tyczyńskie zeszyty naukowe” 2005, nr 1–4, s. 113–125.
Google Scholar

Świokło W., Moskalewicz E., Szczecin dawniej, Katowice 1945.
Google Scholar

Szewczyk W., Perspektywa Odry, „Odra” 1945, nr 7, s. 1.
Google Scholar

Szpociński A., Współczesna kultura historyczna, „Kultura Współczesna” 2011, nr 1/63.
Google Scholar

Thompson E., Said a sprawa polska, „Europa” 2005, nr 65 z dn. 26 V, s. 11 [online] http://www.newsweek.pl/said-a-sprawa-polska,45500,1,1.html (dostęp: 12.08.2016).
Google Scholar

Tomczok P., Nienawiść jako afekt zależności i postzależności w powieści historycznej, [w:] (P)O zaborach, (P)O wojnie, (P)O PRL. Polski dyskurs postzależnościowy dawniej i dziś, red. H. Gosk i E. Kraskowska, Kraków 2013, s. 513–523.
Google Scholar

Tumolska H., Mitologia Kresów Zachodnich w beletrystyce i pamiętnikarstwie polskim (1945–2000), Toruń 2007.
Google Scholar

Twardoch Sz., Drach, Kraków 2014.
Google Scholar

Urbańczyk P., Mieszko Pierwszy Tajemniczy, Toruń 2012.
Google Scholar

White H., Proza historyczna, red. E. Domańska, przeł. P. Borysławski i in., Kraków 2009.
Google Scholar

Wolin wczesnośredniowieczny: Część 1, red. B. Stanisławski, W. Filipowiak, Warszawa 2013.
Google Scholar

Ziemie Zachodnie na zachodzie, Kraków 1945.
Google Scholar

Żmigrodzki Z., Posłowie, [w:] Cenzura PRL: wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu 1 X 1951, Wrocław 2002.
Google Scholar

Published

2016-12-30

How to Cite

Lemann, N. (2016). “The Royal Oder-Neisse Line” – Literary Strategies of “Writing the Nation”: How the Piast Novel Constructs a Polish Past of the Recovered Territories (from the Second World War until 1989). Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze, (5), 87–109. https://doi.org/10.18778/2299-7458.05.07