“The Royal Oder-Neisse Line” – Literary Strategies of “Writing the Nation”: How the Piast Novel Constructs a Polish Past of the Recovered Territories (from the Second World War until 1989)
DOI:
https://doi.org/10.18778/2299-7458.05.07Keywords:
Piast dynasty novel, historical novel, postcolonial studies, national pedagogyAbstract
This paper is devoted to the process of signifying the so-called “Recovered Territories” in the Piast novel, a subgenre of the historical novel. The literary and historiographical process of “writing the nation” (Homi K. Bhabha) takes place not only in contemporary literature but is also part of historical discourses which, through national institutions and politics of history, promote a state-endorsed historical vision. Memory discourses, incorporating microhistory, life writing, local narrations, etc., co-shape this process. By means of analyzing how the Polishness of the “Recovered Territories” is constructed in the Piast novel it becomes possible to demonstrate that “writing the nation” has a processual, persuasive and random character and is subject to political demands. The Piast novel as part of “national pedagogy” (again, Bhabha’s term) was of special importance for the Polish authorities after the Second World War. They tried to reconnect the Recovered Territories with Poland through the invocation of the Piast dynasty who a thousand years ago ruled over those lands. Moreover, the Piast novel allowed grounding the results of the Yalta conference in mythical, historical and symbolic images, through which the territorial reallocation became better understandable as part of a historically justified compensation. The relevant texts by Karol Bunsch, Antoni Gołubiew or Władysław Jan Grabski inscribed themselves in the process of connecting the Northern and Western territories with Poland and, by means of becoming a cornerstone of a fantastic foundation narrative, reacted to an urge expressed by both the authorities and the general public.
Downloads
References
Ansorg R.A., Dokufiction? Living History? Histotainment? Der Archäologe im Fernsehen zwischen Reenactment und Computeranimation, Hamburg 2012.
Google Scholar
Ashcroft B., Griffiths G., Tiffin H., The Empire Writes Back: Theory and Practise in Postcolonial Literatures, London 1989.
Google Scholar
Bakuła B., Między wygnaniem a kolonizacją. O kilku odmianach polskiej powieści migracyjnej w XX wieku (na skromnym tle porównawczym), [w:] Narracje migracyjne w literaturze polskiej XX i XXI w., red. H. Gosk, Kraków 2012, s. 161–192.
Google Scholar
Bakuła B., Postmodernizm a współczesna (polska) powieść historyczna, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Scientiae Artium et Litterarum” 1998, z. 8: Postmodernizm po polsku? (Materiały konferencyjne), red. A. Izdebska, D. Szajnert.
Google Scholar
Bakuła B., Z kresów na kresy (Powojenna powieść o kresach zachodnich), „Kresy” 1996, nr 26, s. 142–156.
Google Scholar
Aufklärung, Bildung, „Histotainment“?: Zeitgeschichte in Unterricht und Gesselschaft Heute, red. M. Barricelli, J. Hornig, Frankfurt am Mein 2008.
Google Scholar
Bhabha H., Representation and the Colonial Text: A Critical Exploration of Some Forms of Mimeticism, [w:] The Theory of Reading, red. F. Gloversmith, Sussex & New Jersey 1984, s. 93–122.
Google Scholar
Bhabha H., DysemiNACJA, [w:] Miejsca kultury, przeł. T. Dobrogoszcz, Kraków 2010.
Google Scholar
Buhler P., Polska droga do wolności 1939–1995, przeł. J. Eisler i in., Warszawa 1999.
Google Scholar
Cherezińska E., Gra w kości, Poznań 2010.
Google Scholar
Cherezińska E., Harda, Poznań 2016.
Google Scholar
Cherezińska E., Korona śniegu i krwi, Poznań 2012.
Google Scholar
Cherezińska E., Królowa, Poznań 2016.
Google Scholar
Cherezińska E., Niewidzialna korona, Poznań 2014.
Google Scholar
Chojnacki A., Parnicki w labiryncie historii, Warszawa 1975.
Google Scholar
Chomiuk A., Antoniego Gołubiewa powieść o Bolesławie Chrobrym, Lublin 1998.
Google Scholar
Cieślikowska T., Pisarstwo Teodora Parnickiego, Warszawa 1965.
Google Scholar
Culler J., Teoria literatury. Bardzo krótkie wprowadzenie, przeł. M. Bassaj, Warszawa 1998.
Google Scholar
Czermińska M., Czas w powieściach Parnickiego, Wrocław 1972.
Google Scholar
Czermińska M., Teodor Parnicki, Ossolineum, PWN, 1974.
Google Scholar
Dobrowolska D., My o przeszłości. Przeszłość o nas. Problematyka tożsamości narodowej w dawnej i nowej literaturze polskiej, Toruń 2013.
Google Scholar
Dołęga-Kozierowski S., Atlas Nazw Geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej, Poznań 1934.
Google Scholar
Ghandi L., Teoria postkolonialna. Wprowadzenie krytyczne, przeł. J. Serwański, posł. E. Domańska, Poznań 2008.
Google Scholar
Gieba K., Literatura dotycząca powojennych przesiedleń na tzw. Ziemie Odzyskane – przegląd koncepcji badawczych i próba definicji, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2013, t. 59, z. 2, s. 73–89.
Google Scholar
Gołuński M., Mity w twórczości T. Parnickiego, Bydgoszcz 2012.
Google Scholar
Gosk H., Niechciana ciągłość/chciana nieciągłość. Literackie echa obecności dyskursu PRL-owskiego z rzeczywistości III RP z jej resentymentem opresjonowanej peryferii, „Porównania” 2014, nr 15, s. 91–103.
Google Scholar
Grabski W.J., Polska nad Nysą, Odrą i Pasłęką, Legnica 1945.
Google Scholar
Grabski W.J., Saga o Jarlu Broniszu: t. 1, Zrękowiny w Uppsali, Zakrzewo 2015.
Google Scholar
Grabski W.J., Saga o Jarlu Broniszu: t. 2, Śladem Wikingów, Zakrzewo 2015.
Google Scholar
Grabski W.J., Saga o Jarlu Broniszu: t. 3, Rok tysięczny, Zakrzewo 2015.
Google Scholar
Hall S., Tożsamość kulturowa a diaspora, przeł. K. Majer, „Literatura na świecie” 2008, nr 01–02, s. 163–183.
Google Scholar
Helbig B., Niebko, Warszawa 2014.
Google Scholar
Hitler A., Monologe im Führerhauptquartier 1941–1944. Die Aufzeichnungen Heinrich Heins, Hamburg 1980, s. 62–63.
Google Scholar
Huelle P., Opowieści chłodnego morza, Kraków 2008.
Google Scholar
Jabłoński W., Metamorfozy, Warszawa 2004.
Google Scholar
Jabłoński W., Ogród miłości, Warszawa 2006.
Google Scholar
Jabłoński W., Trupi korowód, Warszawa 2007.
Google Scholar
Jabłoński W., Uczeń czarnoksiężnika, Warszawa 2003.
Google Scholar
Janion M., Niesamowita Słowiańszczyzna. Fantazmaty i literatura, Kraków 2007.
Google Scholar
Jankowiak M., Przemiany poetyki Parnickiego, Bydgoszcz 1985.
Google Scholar
Jesteśmy Polakami, Opole 1946.
Google Scholar
Juszczyk A., Retoryka i poznanie. Powieściopisarstwo Teodora Parnickiego, Kraków 2014.
Google Scholar
Kaniecki P., Cenzura a powieści Teodora Parnickiego, „Śląskie Studia Polonistyczne” 2011,1 (1), s. 207–222.
Google Scholar
Kiełczewska M., Andrzej G., Odra-Nysa, najlepsza granica Polski, Poznań 1945.
Google Scholar
Koczanowicz L., Post-komunizm a wojny kulturowe, [w:] Kultura po przejściach. Osoby z przeszłością. Polski dyskurs postzależnościowy. Konteksty i perspektywy badawcze, red. R. Nycz, Kraków 2011, s. 15–30.
Google Scholar
Koziołek R., Zdobyć historię. Problem przedstawienia historii w „Twarzy księżyca” Teodora Parnickiego, Katowice 1999.
Google Scholar
Lemann N., „Czy można wierzyć prawdzie?” Apokryfizacja autobiografii na przykładzie cyklu „Gwiazda Lucyfer, Gwiazda Wenus” („Uczeń czarnoksiężnika”, „ Metamorfozy”, „ogród miłości” i „Trupi korowód”) Witolda Jabłońskiego, [w:] Epicka historiografia we współczesnej prozie polskiej, Łódź 2008, s. 99–140.
Google Scholar
Lemann N., „Homo homini lupus est” – „Narrenturm”, „Boży bojownicy” i „Lux perpetua” Andrzeja Sapkowskiego; dyskurs przeszłości, dyskurs teraźniejszości, [w:] Epicka historiografia we współczesnej prozie polskiej, Łódź 2008, s. 141–177.
Google Scholar
Lemann N., „Kto mówi o przeszłości, jest zawsze bezpieczny…” — Przepisywanie wybranych antycznych źródeł historycznych w tekstach literackich XX w., [w:] Źródło historyczne jako tekst kultury, red. B. Płonka-Syroka, M. Dąsal, Warszawa 2014, s. 209–230.
Google Scholar
Lemann N., Literatura, historia, kultura popularna – Przestrzenie konwergencji. Wprowadzenie, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2012, t. 55, z. 2, s. 123–148.
Google Scholar
Lemann N., Literatura, historia, kultura popularna – Przestrzenie konwergencji, Wprowadzenie, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2012, t. 55, z. 2 (110), s. 123–148.
Google Scholar
Lemann N., Saga, [w:] Słownik rodzajów i gatunków literackich, red. G. Gazda, S. Tynecka-Makowska, Kraków 2006, s. 665–669.
Google Scholar
Lemann N., Śmiech (z) Kalibana – humor powieści postkolonialnej, [w:] Kody Humoru, vol. 1/3, red. A. Kwiatkowska, A. Stanecka, Piotrków Trybunalski 2012, Seria: „Humor. Teorie–Praktyka–Zastosowanie”, s. 119–128.
Google Scholar
Lemann N., Strategie aktualizacyjne w polskiej powieści historycznej jako metoda sporów z władzami PRL, [w:] Obrazy władzy w literaturze, sztuce, teatrze i filmografii, red. M. Mazur, Warszawa 2015, s. 124–166.
Google Scholar
Limon J., Koncert Wielkiej Niedźwiedzicy: kantata na jedną ulicę, siedem gwiazd i dwa głosy, Warszawa 1999.
Google Scholar
Lisiecki P., Przeszłość ma przyszłość, „Uważam Rze Historia” 2012, nr 1.
Google Scholar
Lutman R., Nowa rzeczywistość, „Odra” 1945, nr 1, s. 1.
Google Scholar
Łotman J., Uspienski B., O semiotycznym mechanizmie kultury, [w:] Semiotyka kultury, wyb. i oprac. E. Janus, M. R. Mayenowa, Warszawa 1977, s. 177–201.
Google Scholar
Maciąg W., Metamorfozy Antoniego Gołubiewa, „Życie literackie” 1958, nr 36.
Google Scholar
Mapa Taktyczna Polski 1:100 000, Wojskowy Instytut Geograficzny, Warszawa 1937 [online] http://igrek.amzp.pl/result.php?cmd=id&god=P33_S19&cat=WIG100, (dostęp: 15.10.2015).
Google Scholar
Miłosz Cz., Traktat poetycki, część II, pt. Stolica, [w:] tenże, Wiersze wszystkie, Kraków 2011.
Google Scholar
Morawiec J., Przedmowa, [w:] J. W. Grabski, Saga o Jarlu Broniszu, tom 3, Rok tysiączny, Zakrzewo 2015.
Google Scholar
Nienacki Z., Dagome iudex (t. 1: Ja, Dago, t. 2: Ja, Dago Piastun, t. 3: Ja, Dago Władca), Olsztyn 1989–90 (pt. Historia sekretna, t. 1–3, Łódź 1994).
Google Scholar
Orłowski W., Powrót nad Odrę do odwiecznych ziem polskich, Katowice 1945.
Google Scholar
Paczkowski A., Dokumenty do dziejów PRL. Referendum z 30 czerwca 1946 roku, oprac. A. Paczkowski, Warszawa 1993.
Google Scholar
Perspektywa Odry, „Odra” 1945, nr 1, s. 1.
Google Scholar
Protokół z plenarnego posiedzenia Komitetu Centralnego [PPR], odbytego w Warszawie w dniach 20–21 maja 1945 r., [w:] Protokół obrad KC PPR w maju1945 roku, oprac. A. Kochański, Warszawa 1992, s. 11.
Google Scholar
Rushdie S., Empire Writes Back (to the Centre) with a Venegeance”, „Times” 1982, July 3rd.
Google Scholar
Said E., Begginings, Baltimore&London 1978.
Google Scholar
Sapkowski A., Boży bojownicy, Warszawa 2004.
Google Scholar
Sapkowski A., Lux perpetua, Warszawa 2006.
Google Scholar
Sapkowski A., Narrenturm, Warszawa 2002.
Google Scholar
Skórczewski D., Teoria – literatura – dyskurs: pejzaż postkolonialny, Lublin 2013.
Google Scholar
Skórczewski D., Trudności z tożsamością. Na marginesie „Niesamowitej Słowiańszczyzny”, „Porównania” 2008, nr 5, s. 127–142.
Google Scholar
Sloterdijk P., O barbarzyńcach w Kryształowym Pałacu, „Newsweek” 2004, nr 15 z dn. 14 VII, s. 14.
Google Scholar
Smith A.D., Etniczne źródła narodów, przeł. M. Głowacka-Grajper, Kraków 2009.
Google Scholar
Srokowski S., Prusy Wschodnie, Toruń 1945.
Google Scholar
Surowiec K., Dyskurs ze współczesnością. O postaciach władców w powieściach piastowskich Karola Bunscha, „Tyczyńskie zeszyty naukowe” 2005, nr 1–4, s. 113–125.
Google Scholar
Świokło W., Moskalewicz E., Szczecin dawniej, Katowice 1945.
Google Scholar
Szewczyk W., Perspektywa Odry, „Odra” 1945, nr 7, s. 1.
Google Scholar
Szpociński A., Współczesna kultura historyczna, „Kultura Współczesna” 2011, nr 1/63.
Google Scholar
Thompson E., Said a sprawa polska, „Europa” 2005, nr 65 z dn. 26 V, s. 11 [online] http://www.newsweek.pl/said-a-sprawa-polska,45500,1,1.html (dostęp: 12.08.2016).
Google Scholar
Tomczok P., Nienawiść jako afekt zależności i postzależności w powieści historycznej, [w:] (P)O zaborach, (P)O wojnie, (P)O PRL. Polski dyskurs postzależnościowy dawniej i dziś, red. H. Gosk i E. Kraskowska, Kraków 2013, s. 513–523.
Google Scholar
Tumolska H., Mitologia Kresów Zachodnich w beletrystyce i pamiętnikarstwie polskim (1945–2000), Toruń 2007.
Google Scholar
Twardoch Sz., Drach, Kraków 2014.
Google Scholar
Urbańczyk P., Mieszko Pierwszy Tajemniczy, Toruń 2012.
Google Scholar
White H., Proza historyczna, red. E. Domańska, przeł. P. Borysławski i in., Kraków 2009.
Google Scholar
Wolin wczesnośredniowieczny: Część 1, red. B. Stanisławski, W. Filipowiak, Warszawa 2013.
Google Scholar
Ziemie Zachodnie na zachodzie, Kraków 1945.
Google Scholar
Żmigrodzki Z., Posłowie, [w:] Cenzura PRL: wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu 1 X 1951, Wrocław 2002.
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nc-nd/4.0/88x31.png)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.