Tadeusza Różewicza wycieczka do muzeum (i biblioteki)

Arkadiusz Morawiec

doi:10.18778/2299-7458.02.02

Authors

Arkadiusz Morawiec Uniwersytet Łódzki, Instytut Filologii Polskiej, Katedra Literatury Polskiej XX i XX wieku

DOI:

https://doi.org/10.18778/2299-7458.02.02

Keywords:

Tadeusz Różewicz, Rudolf Reder, Zofia Nałkowska, Tadeusz Borowski, inspiracje, poetyka „ściśniętego gardła”, intertekstualność, Wycieczka do muzeum, Holokaust, obóz koncentracyjny, miejsce pamięci

Abstract

The article concerns a short story by Tadeusz Różewicz Wycieczka do muzeum ("Visit to the Museum"). It is analyzed in the context of the Holocaust literature, lager literature, and works concerning visits to the former concentration camp museum, including those by Różewicz himself. It turns out that an important, thus far neglected (camouflaged by the author) inspiration for poems addressing the theme of a museum visit, namely Rzeź chłopców ("Carnage of Boys") and Warkoczyk (“Little Braid"), as well as a short story W najpiękniejszym mieście świata ("In the Most Beautiful City in the World") and a drama Pułapka ("Trap"), is Rudolf Reder's account of the Bełżec death camp. It can be assumed that both this text, as well as other memoirs and literary and paraliterary works dealing with the atrocities of World War Two, to some extent shaped Różewicz's poetics of the "tight throat", contributed to the "prosaicisation of the lyrical element", but also formed the writer's world- view. Nałkowska's Medaliony ("Medallions") and Borowski's prose on concentration camps provide an important interpretative context for Wycieczka do muzeum. Traces of these texts found in Różewicz's works (Reder, Nałkowska, and Borowski), and therefore also their authors' reading experiences, provide evidence that Różewicz did not start, as it is believed, as a writer turning away from what the textual.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Barańczak Stanisław, Moralistyka czy morały, „Nurt” 1967, nr 5, s. 55
Google Scholar

Bereza Henryk, Gwarancje porządku, „Twórczość” 1967, nr 3, s. 114
Google Scholar

Błażejewski Tadeusz, Kontynuacja literatury obozowej(Motyw wycieczki do obozu), „Prace Polonistyczne”, seria 26 [1970], s. 259–269
Google Scholar

Borowski Tadeusz, Ludzie, którzy szli, [w:] Janusz Nel-Siedlecki, Krystyn Olszewski, Tadeusz Borowski, Byliśmy w Oświęcimiu, [Monachium] 1946, s. 165–177
Google Scholar

Brycht Andrzej, Wycieczka: Auschwitz-Birkenau, „Twórczość” 1964, nr 12, s. 11–63
Google Scholar

Bursa Andrzej, Oświęcim – Wycieczka [powst. 1955], [w:] tenże, Utwory wierszem i prozą, wybrał, oprac. i wstępem poprzedził Stanisław Stanuch, wyd. 2, Kraków 1973, s. 271
Google Scholar

Bystrzycka Zofia, Majdanek, „Wolna Polska” 1944, nr 29, s. 2
Google Scholar

Chrząstowska Bożena, Wysłouch Seweryna, Poetyka stosowana, Warszawa 1978, s. 217–221
Google Scholar

Czaplejewicz Eugeniusz, Poezja jako dialog, Warszawa 1981, s. 227–238
Google Scholar

Dębicz Maria, Co się dzieje w „Pułapce”? Rozmowa z Tadeuszem Różewiczem, „Notatnik Teatralny” 1993, nr 5, s. 92
Google Scholar

Gancarczyk Anna, Analiza i interpretacja wiersza T. Różewicza „Warkoczyk”, „Polonistyka” 1990, nr 2/3, s. 109–115
Google Scholar

Gawalewicz Adolf, Czy ma być Oświęcim?, „Dziennik Polski” 1947, nr 217, s. 3
Google Scholar

Gisges Jan Maria, Stacja płonącej nocy, „Zeszyty Oświęcimskie”, t. 8 (1964), s. 133–154
Google Scholar

Hołuj Tadeusz, Raj, Warszawa 1972; Tenże, Puste pole, „Dialog” 1963, nr 4, s. 5–33
Google Scholar

Jarosiński Zbigniew, Pora przypomnienia, „Kultura” 1967, nr 31, s. 3
Google Scholar

Jaworski Wit, Nie byłem świadkiem, [w:] tenże, Pole Zeppelina, Kraków 1989, s. 35–60
Google Scholar

Kąkolewski Krzysztof, Sianokosy w Brzezince, „Literatura” 1974, nr 51/52, s. 18–19
Google Scholar

Kermisz Józef, Na największym cmentarzysku narodu żydowskiego, „Opinia” 1947, nr 22, s. 7
Google Scholar

Kłos Agnieszka, Brzezinka, [w:] taż, Całkowity koszt wszystkiego, Wrocław 2007, s. 23–24
Google Scholar

Koniusz Janusz, Wycieczka, „Życie Literackie” 1967, nr 3, s. 8–9
Google Scholar

Koźniewski Kazimierz, Drażliwy problem, „Przekrój”, nr 179 (1948), s. 3–4
Google Scholar

Kragen Wanda, Obóz koncentracyjny przeobraża się w muzeum. W dniu otwarcia muzeum w Oświęcimiu, „Robotnik” 1947, nr 160, s. 4
Google Scholar

Kudliński Tadeusz, Czternasty czerwca…, „Tygodnik Warszawski” 1947, nr 26, s. 8
Google Scholar

Kurek Jalu Muzeum ludobójstwa, „Dziennik Polski” 1947, nr 159, s. 1
Google Scholar

Kuwałek Robert, Obóz zagłady w Bełżcu, Lublin–Bełżec 2005, s. 52–54, 63
Google Scholar

Kydryński Juliusz, W Oświęcimiu… Odwiedziny po latach, „Dziennik Polski” 1946, nr 200, s. 3
Google Scholar

Lewandowski Tadeusz, Problematyka i rozwój polskiej prozy obozowej, „Przegląd Humanistyczny” 1978, nr 12, s. 135
Google Scholar

Lurczyński Mieczysław, Księżniczka Buchenwaldu, „Wiadomości” 1961, nr 52/53, s. 18–19
Google Scholar

Łukasiewicz Józef, O powiastkach z morałami, „Odra” 1967, nr 4, s. 86
Google Scholar

Macużanka Zenona, Współczesna proza polska, „Polonistyka” 1967, nr 2, s. 49
Google Scholar

Majchrowski Zbigniew, „Pustosząc pustkę słowa”. O intertekstualności w poezji Tadeusza Różewicza, [w:] Między tekstami. Intertekstualność jako problem poetyki. Studia, pod red. Jerzego Ziomka, Janusza Sławińskiego, Włodzimierza Boleckiego, Warszawa 1992, s. 271–290.; Tenże, W najpiękniejszym mieście świata, „Twórczość” 1960, nr 6, s. 8–25
Google Scholar

Mencel Tadeusz, Dokumenty zbrodni i męczeństwa w obozie na Majdanku, [w:] Majdanek 1941–1944. Praca zbiorowa, pod red. Tadeusza Mencla, Lublin 1991, s. 5–7
Google Scholar

Morawiec Arkadiusz, Literatura w lagrze, lager w literaturze. Fakt – temat – metafora, Łódź 2009, s. 310–311, 372–373
Google Scholar

Nałkowska Zofia, Medaliony, Warszawa 1946
Google Scholar

Nowicki Krzysztof, Różewicza wycieczka we współczesność, „Wiatraki” 1967, nr 5, s. 2
Google Scholar

Osborne John, Tadeusz Różewicz: „Warkoczyk”, tłum. J. Jastrzębski, „Odra” 1994, nr 5, s. 45–48
Google Scholar

Pankowski Marian, Podróż rodziców mej żony do Treblinki, „Dialog” 2003, nr 12, s. 66–74
Google Scholar

Piper Franciszek, Wstęp, [w:] R. Reder, Bełżec, wyd. 2, Kraków 1999, s. 11
Google Scholar

Próchniewicz Wojciech, Lagerland, Poznań 2004
Google Scholar

Przyboś Julian, Auschwitz, „Nowa Kultura” 1960, nr 11, s. 1
Google Scholar

Putrament Jerzy, Fabryka śmierci w Majdanku [cz. 1–2], „Rzeczpospolita” 1944, nr 3, s. 3 oraz nr 4, s. 3
Google Scholar

Putrament Jerzy, Notatki o Oświęcimiu, „Odrodzenie” 1948, nr 23, s. 3
Google Scholar

Radzymińska Józefa, Nad nami noc, Lublin 1966
Google Scholar

Reder Rudolf, Bełżec, Kraków 1946
Google Scholar

Romanowiczowa Zofia, Kukułka, „Wiadomości” 1959, nr 8, s. 1
Google Scholar

Rosner Katarzyna, Ucieczka do muzeum, „Współczesność” 1967, nr 5, s. 10
Google Scholar

Różewicz Tadeusz, Dziennik gliwicki, [w:] tenże, Matka odchodzi, Wrocław 1999, s. 96.; Tenże, W najpiękniejszym mieście świata, „Twórczość” 1960, nr 6, s. 24–25
Google Scholar

Różewicz Tadeusz, Et in Arcadia ego, „Nowa Kultura” 1961, nr 21, s. 7.; Tenże, Śmierć w starych dekoracjach, „Twórczość” 1970, nr 3, s. 9–73
Google Scholar

Różewicz Tadeusz, Nowa szkoła filozoficzna (Opowiadanie z czasów powojennych), „Twórczość” 1957, nr 2, s. 44
Google Scholar

Różewicz Tadeusz, Rzeź chłopców, Warkoczyk, „Odrodzenie” 1949, nr 2, s. 4
Google Scholar

Różewicz Tadeusz, Tarcza z pajęczyny, „Twórczość” 1964, nr 5, s. 6
Google Scholar

Różewicz Tadeusz, Warkoczyk, „Odrodzenie” 1949, nr 2, s. 4
Google Scholar

Różewicz Tadeusz, Warkoczyk, Rzeź chłopców, [w:] tenże, Pięć poematów, Warszawa 1950, s. 11–12
Google Scholar

Różewicz Tadeusz, Widziałem cudowne monstrum, „Miesięcznik Literacki” 1974, nr 12, s. 4
Google Scholar

Różewicz Tadeusz, Wycieczka do muzeum, „Nowa Kultura” 1961, nr 52/53, s. 6–7
Google Scholar

Różewicz Tadeusz, Wyobraźnia kamienna, [w:] tenże, Czerwona rękawiczka, Kraków 1948, s. 8
Google Scholar

Skrendo Andrzej, Tadeusz Różewicz i granice literatury. Poetyka i etyka transgresji, Kraków 2002, s. 187
Google Scholar

Słowiński Lech, Interpretacje liryki współczesnej w szkole podstawowej. Wiersze Tadeusza Różewicza, „Polonistyka” 1978, nr 5, s. 308–310
Google Scholar

Słucki Arnold, Majdanek, „Do boju” 1944, nr 29, s. 2
Google Scholar

Sprusiński Michał, W okolicach muzeum literatury, „Miesięcznik Literacki” 1967, nr 5, s. 123
Google Scholar

Szymański Andrzej, Miasteczko filmowe?, [w:] tenże, Hitleriada, Warszawa 1997, s. 101–131
Google Scholar

Ubertowska Aleksandra, Tadeusz Różewicz a literatura niemiecka, Kraków 2001
Google Scholar

Vogler Henryk, Rękawiczka czyli o wstydliwości uczucia, „Odrodzenie” 1949, nr 2, s. 4
Google Scholar

Waligóra Jerzy, Proza Tadeusza Różewicza, Kraków 2006, s. 122
Google Scholar

Wieczorkiewicz Anna, Mowa słów i mowa rzeczy. (O retoryce wypowiedzi muzealnej), [w:] Praktyki opowiadania, red. Bogdan Owczarek, Zofia Mitosek, Wincenty Grajewski, Kraków 2001, s. 239
Google Scholar

Wojna Ryszard, Niedzielne popołudnie w Dachau, „Życie Warszawy” 1964, nr 185, s. 4
Google Scholar

Wyka Marta, „Człowiek współczesny jest równoczesny”. O wczesnej prozie Tadeusza Różewicza, „Tygodnik Powszechny” 2004, nr 21, s. 13
Google Scholar

Zagajewski Adam, Jaskółki Oświęcimia, [w:] tenże, Powrót, Kraków 2003, s. 24
Google Scholar

Zechenter Witold, Muzeum „Europa”, [w:] tenże, Strzępy okupacji, Kraków 1945, s. 30
Google Scholar