Między tragedią antyczną i mieszczańską – postdramatyczna estetyka Heinera Müllera
DOI:
https://doi.org/10.18778/2299-7458.05.17Słowa kluczowe:
tragedia, tragedia mieszczańska, Heiner Müller, literatura NRD, adaptacja mitówAbstrakt
Artykuł zajmuje się adaptacjami tragedii antycznych i motywów mitologicznych w dramatach Heinera Müllera, znanego niemieckiego dramatopisarza, uważanego za spadkobiercę Brechta. Swoją działalność pisarską wiązał Müller z NRD; mimo że często miał problemy z cenzurą, nie zdecydował się na emigrację. Adaptacje Müllera można czytać – jak inne jego dramaty – jako utwory politycznie zaangażowane, kontestujące w wyrafinowanej argumentacji ułomności systemu komunistycznego. Nie z tego jednak powodu utwory Müllera są aktualne do dziś. Ich estetyczna atrakcyjność polega na propozycji dialektycznego powiązania dwóch tradycji dramatu. Na przykładzie trzech reprezentatywnych tekstów Müllera, Der Horatier, Filoktet oraz Gnijący brzeg. Materiały do Medei. Krajobraz z Argonautami artykuł prezentuje strategię poetologiczną autora, łącząca tragedię z bürgerliches Trauerspiel, dwie wykluczające się formy niemieckiego dramatu. Z syntezy tej wynika ważna konkluzja polityczna, w oczywisty sposób nieodczytana przez enerdowskich cenzorów.
Pobrania
Bibliografia
Crăciun I., Die Politisierung des antiken Mythos in der deutschsprachigen Gegenwartsliteratur, Tübingen 2000.
Google Scholar
Domdey H., Produktivkraft Tod. Das Drama Heiner Müllers, Köln–Weimar– Wien 1998.
Google Scholar
Eke N.O., Furcht und Schrecken im Theater der Erinnerung oder „Man sollte Komödien schreiben / Leben in diesem trüben Menschenbrei“. Heiner Müllers Tragödie, [w:] Die deutsche Tragödie. Neue Lektüren einer Gattung im europäischen Kontext, red. V. C. Dörr, H. H. Schneider, Bielefeld 2006, s. 235–254.
Google Scholar
Eke N.O., Heiner Müller, Stuttgart 1999.
Google Scholar
Ethik und Ästhetik des Mitleids, red. I. von der Lühe, N. Gülcher, Freiburg i.B.– Berlin–Wien 2007.
Google Scholar
Ette W., Kritik der Tragödie. Über dramatische Entschleunigung, Weilerswist 2011.
Google Scholar
Georg S., Modell und Zitat: Mythos und Mythisches in der deutschsprachigen Literatur der 80er Jahre, Aachen 1996.
Google Scholar
Greiner B., Die Tragödie. Eine Literaturgeschichte des aufrechten Ganges, Stuttgart 2012.
Google Scholar
Gruber B., Mythen in den Dramen Heiner Müllers. Zu ihrem Funktionswandel in den Jahren 1958 bis 1982, Essen 1989.
Google Scholar
Hauschild J.Ch., Heiner Müller oder Das Prinzip Zweifel. Eine Biografie, Berlin 2001.
Google Scholar
Heiner Müller Handbuch. Leben-Werk-Wirkung, red. H.-Th. Lehmann, P. Primavesi, Stuttgart 2003.
Google Scholar
Hilzinger S., Kassandra: über Christa Wolf, Frankfurt a.M. 1982.
Google Scholar
Huller E.C., Griechisches Theater in Deutschland. Mythos und Tragödie bei Heiner Müller und Botho Strauß, Köln 2007.
Google Scholar
Jabłkowska J., „Antique” Dramas by Heiner Müller. Adaption of Myths or a new Dramatic, „Collectanea Philologica” 2014, nr 17, s. 137–148.
Google Scholar
Jentgens S., Kassandra. Spielarten einer literarischen Figur, Hildesheim 1995.
Google Scholar
Keim K., Theatralität in den späten Dramen Heiner Müllers, Tübingen 1998.
Google Scholar
Lehmann H.-Th., Teatr postdramatyczny, przeł. D. Sajewska, M. Sugiera, Kraków 2004.
Google Scholar
Lehmann H.-Th., Zwischen Monolog und Chor. Zur Dramaturgie Heiner Müllers, [w:] Heiner Müller: Probleme und Perspektiven. Bath Symposion 1998, red. I. Wallace, D. Tate, G. Labroisse, Amsterdam–Atlanta 2000, s. 11–26.
Google Scholar
Lefèvre E., Sophokles’ und Heiner Müllers ‚Philoktet‘, [w:] Skenika: Beiträge zum antiken Theater und seiner Rezeption. Festschrift zum 65. Geburtstag von Horst-Dieter Blume, red. S. Gödde, Darmstadt 200, s. 419–438.
Google Scholar
Lessing G.E., Mendelssohn M., Nicolai F., Briefwechsel über das Trauerspiel [1756/57], red. J. Schulte-Sasse, München 1972.
Google Scholar
Liwiusz Tytus, Dzieje od założenia miasta Rzymu, wyb., przeł. i oprac. W. Strzelecki, Wrocław 2004.
Google Scholar
Lüdde M.-E., Die Rezeption, Interpretation und Transformation biblischer Motive und Mythen in der DDR-Literatur und ihre Bedeutung für die Theologie, Berlin 1993.
Google Scholar
Müller H., Der Horatier, [w:] H. Müller, Werke 4, Stücke 2, Frankfurt a.M. 2001, s. 73–85.
Google Scholar
Müller H., Filoktet, „Literatura na Świecie”, 1976, nr 1, s. 75–107.
Google Scholar
Müller H., Gesammelte Irrtümer, Frankfurt a.M., 3 tomy, pierwsze wydania: 1986, 1991, 1994.
Google Scholar
Müller H., Gnijący brzeg, Materiały do Medei. Krajobraz z Argonautami, przeł. J.St. Buras, „Literatura na Świecie”, 1985, nr 4, s. 183–191.
Google Scholar
Müller H., Krieg ohne Schlacht. Leben in zwei Diktaturen, Köln 1992.
Google Scholar
Petersohn R., Heiner Müllers Shakespeare-Rezeption. Texte und Kontexte, Frankfurt a.M. i in. 1993.
Google Scholar
Sauerland K., Smutna prawda, „Literatura na Świecie” 1976, nr 1, s. 108–111.
Google Scholar
Schiller F., Über den Grund des Vergnügens an tragischen Gegenständen, [w:] tenże, Gesammelte Werke, t. 8: Philosophische Schriften, Berlin 1955, s. 164–177.
Google Scholar
Schings H.-J., Der mitleidigste Mensch ist der beste Mensch: Poetik des Mitleids von Lessing bis Büchner, München 1980.
Google Scholar
Schößler F., Einführung in das bürgerliche Trauerspiel und das soziale Drama, Darmstadt 2003.
Google Scholar
Schütte U., Heiner Müller, Köln–Weimar–Wien 2010.
Google Scholar
Schulz G., Heiner Müller, Stuttgart 1980.
Google Scholar
Sofokles, Tragedie, t. 1, przeł. i wstępem opatrzył R. R. Chodkowski, Lublin 2009.
Google Scholar
Szondi P., Die Theorie des bürgerlichen Trauerspiels im 18. Jahrhundert, Frankfurt a.M. 1973.
Google Scholar
Walerich-Szymani E., Godzina aktora. W poszukiwaniu utopii w dramaturgii Heiner Müllera, Kraków 2004.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
