"Vocabularius breviloquus" Johannesa Reuchlina jako podstawa rękopiśmiennego Słownika Bartłomieja z Bydgoszczy (na materiale nazw własnych)

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-0319.27.11

Słowa kluczowe:

Johannes Reuchlin, Bartłomiej z Bydgoszczy, Vocabularius breviloquus, leksykografia łacińsko-polska, onimy

Abstrakt

One of he copies of the dictionary entitled Vocabularius breviloquus, compiled by Johannes Reuchlin, became the property of Bartłomiej of Bydgoszcz. This Polish monk added handwritten annotations in Polish or Latin in the margins of the old print, with his comments being selective, focusing on chosen Latin entries or their parts. Currently, as part of a project, work is underway on the Latin-Polish edition of the dictionary. An editorial challenge lies in presenting the Latin base, i.e., the entries prepared by Reuchlin. An analysis of proper names reveals how the German lexicographer constructed entry articles (what information he included) and how Bartłomiej processed them. The analysis indicates further that Bartłomiej did not include all entries related to proper names, significantly modifying (shortening) the remaining ones. Additionally, he independently added some entries not present in Vocabularius, thereby expanding the lexical base.

Biogramy autorów

Anna Lenartowicz-Zagrodna - Uniwersytet Łódzki

Dr hab. Anna Lenartowicz-Zagrodna, prof. UŁ – Professor of the University of Lodz, works at the Department of the History of the Polish Language UŁ; her research interests include: the history of lexicography, historical Polish, editions of Old Polish texts, Latin translation; author of books: Z dziejów leksykografii polsko-łacińskiej: part 1. Przedmowy do słowników, part 2. Szkice o słownikarzach i słownikach (XVII–XIX w.), Księgi Jezusa, syna Syrachowego… w przekładzie Piotra Poznańczyka. Studium języka zabytku; contractor in NPRH projects: Słownik Bartłomieja z Bydgoszczy z lat 1532 i 1544 – wersja polsko-łacińska and Edycja krytyczna “Sarmatiae Europeae descriptio” i “Kroniki Sarmacyjej europskiej” Aleksandra Gwagnina. 

Maria Trawińska - Instytut Slawistyki PAN

Dr hab. Maria Trawińska, prof. IS PAN – Professor of the Institute of Slavic Studies, Polish Academy of Sciences. Her research interests focus on the history of the Polish language, medieval Latin, palaeography, onomastics and legal vocabulary. She conducts research on Latin-Polish manuscripts of medieval court registers. She is the author of the books: Fonetyka wielkopolskich rot sądowych (Phonetics of Wielkopolska court rotas), Rękopis najstarszej poznańskiej księgi ziemskiej (1386–1400). Wokół analizy fonetycznej (Manuscript of the oldest Poznań land book (1386–1400). Around phonetic analysis). Scholarship holder of the Lanckoroński Foundation, editor of “Studies in Polish and Slavic Philology”. 

Bibliografia

Dictionary of Greek and Roman Geography. (1854). Hasło: Beatis. W. Smith (ed.). London: Walton and Maberly, Upper Gower Street. https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0064:entry=baetis-geo (29.12.2023).
Google Scholar

Encyklopedia PWN. Hasła: Burgundia, Betyka, Cymbrowie. https://encyklopedia.pwn.pl. (12.06.2023).
Google Scholar

Europa „podoaba lumii” (III). (2006). I. Stânculescu (ed.). In: D. Vlâdoiu (ed.). Texte Uitate — Texte Regâsite. București: Fundația Naționalâ Pentru Științâ Și Artâ. 7–61. https://www.researchgate.net/profile/Catalina-Velculescu2/publication/344242048_Texte_uitate__Texte_regasite_Vol_V/links/5f69e58a92851c14bc8e0abc/Texte-uitate-Texte-regasite-Vol-V.pdf (29.12.2023).
Google Scholar

Geiger, L. (1889). Reuchlin, Johannes. In: Allgemeine Deutsche Biographie 28. 785–799. https://www.deutsche-biographie.de/pnd118744658.html#adbcontent (1.06.2023).
Google Scholar

Hołubowicz, K. (2022). Czy Juwenalis nienawidził Egipcjan? Problemy interpretacyjne Satyry XV. In Gremium 16. 46–66. https://doi.org/10.34768/ig.vi16.404.
Google Scholar

Kwilecka, I., Popowska-Taborska, H. (1977). Bartłomiej z Bydgoszczy, leksykograf polski pierwszej połowy XVI w. Wrocław: Ossolineum.
Google Scholar

Reuchlin, J. (1488). Vocabularius breviloquus. Strassburg: Typographus Iordani i.e. Georgius Husner. https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/11238/edition/18203/content (29.12.2023).
Google Scholar

Sapota, T. (2009). Juwenalis. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Schmidt, J. (2006). Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Katowice: Książnica.
Google Scholar

Słownik Bartłomieja z Bydgoszczy. Wersja polsko-łacińska I–V. (1999–2012). E. Kędelska, I. Kwilecka, A. Łuczak (red.). Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy PAN.
Google Scholar

Słownik Bartłomieja z Bydgoszczy. Wersja polsko-łacińska VI. (2019). L.A. Jankowiak, E. Kędelska, A. Łuczak (red.). Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy PAN.
Google Scholar

Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków. (2005). J. Sondel (red.). Kraków: Universitas.
Google Scholar

Trawińska, M. (2018). Wyrazy polskie w łacińskich rękopisach od XIV do XVI wieku. W: U. Wójcik, V. Jaros (red.). Przeszłość w języku zamknięta. In memoriam Andrae Bańkowski. Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego.
Google Scholar

Trawińska, M. (2020). Słownik Bartłomieja z Bydgoszczy z perspektywy łacińsko-polskiego słownictwa prawniczego. Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej 55. https://doi.org/10.11649/sfps.2009
Google Scholar

Trawińska, M. (2023). Łacińsko-polski wokabularz Bartłomieja z Bydgoszczy. Opis podstawy źródłowej. W: D. Kowalska, A. Lenartowicz-Zagrodna, M. Pietrzak, E. Woźniak (red.). Na szlakach dawnej i współczesnej polszczyzny. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Trzej satyrycy rzymscy. Horacy, Persjusz, Juwenalis. (1958). Przeł. J. Czubek, J. Sękowski. Oprac. L. Winniczuk. Warszawa: PIW.
Google Scholar

Vocabularius Ex quo. Überlieferungsgeschichtliche Ausgabe. I: Einleitung. (1988). K. Grubmüller. Tübingen: Max Niemeyer Verlag.
Google Scholar

Voleková, K. (2013). Česká lexikografie 15. století. Praha: Univerzita Karlova v Praze. https://dspace.cuni.cz/bitstream/handle/20.500.11956/58985/140033126.pdf?sequence=1&isAllowed=y (20.12.2023).
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2024-10-30

Jak cytować

Lenartowicz-Zagrodna, A., & Trawińska, M. (2024). "Vocabularius breviloquus" Johannesa Reuchlina jako podstawa rękopiśmiennego Słownika Bartłomieja z Bydgoszczy (na materiale nazw własnych). Collectanea Philologica, (27), 153–164. https://doi.org/10.18778/1733-0319.27.11

Numer

Nr 27 (2024): Miscellanea Graeca et Latina. In honorem Hannae Zalewska-Jura

Dział

Articles

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Crossref
Scopus
Google Scholar
Europe PMC

Inne teksty tego samego autora