Trudne dwudziestowieczne dziedzictwo z perspektywy biografii rzeczy
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6034.34.02Słowa kluczowe:
trudne dziedzictwo, biografia rzeczy, archeologie współczesności, kultura materialna, martyrologiaAbstrakt
Artykuł podejmuje problematykę tzw. trudnego dziedzictwa z perspektywy koncepcji teoretycznej określanej w literaturze mianem biografii rzeczy. W pierwszej części tekstu omawiam polskie badania w ramach archeologii współczesności nad trudnym dziedzictwem. Następnie szkicuję bliżej założenia biograficznego podejścia do badania relacji między ludźmi, rzeczami i miejscami. Ostatnia część pracy to studium przypadku, w którym krótko prezentuję biografie trzech przedmiotów pochodzących z terenu pierwszowojennego obozu jenieckiego w Czersku – obiektu niewątpliwie będącego przykładem trudnego dziedzictwa. Celem pracy jest próba prezentacji tezy mówiącej, że archeologie współczesności nie mogą być sprowadzane jedynie do archeologii martyrologii i że kultura materialna z niedawnej przeszłości pozwala na szkicowanie różnego rodzaju narracji związanych z trudnym dziedzictwem.
Pobrania
Bibliografia
Archaeologies of the Contemporary Past (2001), V. Buchli, L. Gavin (ed.), Routledge, London–New York.
Google Scholar
Archeologia totalitaryzmu. Ślady represji 1939–1956 (2015), O. Ławrynowicz, J. Żelazko (ed.), Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego; Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddział w Łodzi, Łódź.
Google Scholar
Archeologia współczesności (2016), A.I. Zalewska (ed.), SNAP, Warszawa.
Google Scholar
Biran A., Poria Y., Oren G. (2011), Sought Experiences at (Dark) Heritage Sites, “Annals of Tourist Research”, 38 (3), p. 820–841, https://doi.org/10.1016/j.annals.2010.12.001
Google Scholar
Burström M. (1996), Other Generations’ Interpretation and Use of the Past: the Case of the Picture Stones on Gotland, “Current Swedish Archaeology”, 4, p. 21–40.
Google Scholar
Contemporary Archaeologies – Excavating Now (2009), C. Holtorf, A. Piccini (ed.), Peter Lang, Frankfurt am Main.
Google Scholar
Cultural Heritage and Prisoners of War. Creativity Behind Barbed Wire (2012), G. Carr, H. Mytum (ed.), Routledge, New York.
Google Scholar
Domańska E. (2006), Historie niekonwencjonalne. Refleksja o przeszłości w nowej humanistyce, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Google Scholar
Frąckowiak M., Kajda K. (2015), Żyjemy w skażonych krajobrazach. Archeologia i przywracanie pamięci o przeszłych zbrodniach, “Biografia Archeologii”, 1 (2), p. 27–37.
Google Scholar
Głosek M. (2013), Udział Profesora Andrzeja Nadolskiego w badaniach cmentarzy polskich oficerów na Wschodzie, [in:] P. Strzyż, W. Świętosławski (ed.), Broń zwierciadłem epoki. Andrzeja Nadolskiego bronioznawcze dokonania i inspiracje, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź, p. 75–79.
Google Scholar
Gosden C., Marshall Y. (1999), The Cultural Biography of Objects, “World Archaeology”, 31 (2), p. 169–178, https://doi.org/10.1080/00438243.1999.9980439
Google Scholar
Hanson T. (2016), The Archaeology of the Cold War, University Press of Florida, Gainesville.
Google Scholar
Harrison R., Schofield J. (2010), After Modernity. Archaeological Approaches to the Contemporary Past, Oxford University Press, New York.
Google Scholar
Holtorf C. (2000–2008), Monumental Past: the Life-Histories of Megalithic Monuments in Mecklenburg-Vorpommern (Germany). A living electronic monograph. University of Toronto. Centre for Instructional Technology Development, http://hdl.handle.net/1807/245
Google Scholar
Holtorf C. (2002), Notes on the Life History of a Pot Sherd, “Journal of Material Culture”, 7, p. 49–71, https://doi.org/10.1177/1359183502007001305
Google Scholar
Holtorf C. (2008), The Life-History Approach to Monuments: an Obituary?, [in:] J. Goldhahn (ed.), Gropar & Monument. En vänboktill Dag Widholm, Högskolan i Kalmar, Kalmar, p. 411–427.
Google Scholar
Kajda K. (2016), Mam już dość prostej martyrologii. W stronę humanistyki afirmatywnej, “Biografia Archeologii”, 2 (2), p. 4–11.
Google Scholar
Kajda K., Kobiałka D., Kostyrko M., Pawleta M. (2017), Między pamięcią a zapomnieniem: archeologia pierwszowojennego obozu jenieckiego w Czersku. Katalog wystawy, Instytut Archeologii UAM w Poznaniu; Muzeum im. J. Rydzkowskiego w Chojnicach, Poznań–Chojnice.
Google Scholar
Karlsson H. (2001), The Dwarf and the Wine-Cooler: A Biography of a Swedish Megalith and its “Effect-in-History”, [in:] O. Jensen, H. Karlsson (ed.), Archaeological Conditions. Examples of Epistemology and Ontology, Göteborg University, Göteborg, p. 25–40.
Google Scholar
Karpus Z., Rezmer W. (1997), Tuchola. Obóz jeńców i internowanych 1914–1923, vol. I, part 1, Wydawnictwo UMK, Toruń.
Google Scholar
Katyń w świetle badań terenowych 1994–1995 (2003), M. Głosek (ed.), Dom Wydawniczy Duet, Toruń.
Google Scholar
Kobiałka D. (2008), Z życia dwóch naszyjników. Problemy biograficznego podejścia do rzeczy, “Kultura Współczesna”, 57 (3), p. 201–216.
Google Scholar
Kobiałka D. (2018), 100 Years Later: the Dark Heritage of the Great War at a Prisoner-of-War Camp in Czersk, Poland, “Antiquity”, 92 (363), p. 772–787, https://doi.org/10.15184/aqy.2018.67
Google Scholar
Kobiałka D., Kostyrko M., Kajda K. (2017), The Great War and its Landscapes Between Memory and Oblivion: The Case of Prisoners of War Camps in Tuchola and Czersk, Poland, “International Journal of Historical Archaeology”, 21 (1), p. 134–151, https://doi.org/10.1007/s10761-016-0348-3
Google Scholar
Kola A. (2000), Bełżec, the Nazi Camp for Jews in the Light of Archaeological Sources. Excavations 1997–1999, Council of Protection of Memory of Combatant Martyrdom, Warsaw.
Google Scholar
Kola A. (2005), Archeologia zbrodni. Oficerowie polscy na cmentarzu ofiar NKWD w Charkowie, Uniwersytet Mikołaja Kopernika; Rada Ochrony Pamięci Walki i Męczeństwa, Toruń.
Google Scholar
Kola A. (2016), Archeologia cmentarzysk katyńskich w Charkowie (Piatichatki) i Kijowie (Bykownia), [in:] A.I. Zalewska (ed.), Archeologia współczesności, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, Warszawa, p. 65–90.
Google Scholar
Kopytoff I. (2005), Kulturowa biografia rzeczy: utowarowienie jako proces, [in:] M. Kempny, E. Nowickia (ed.), Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, p. 249–274.
Google Scholar
Macdonald S. (2009), Difficult Heritage. Negotiating the Nazi Past in Nuremberg and Beyond, Routledge, London, https://doi.org/10.4324/9780203888667
Google Scholar
Majorek M., Grupa M. (2015), Auschwitz II Birkenau. Wyniki badań archeologicznych infrastruktury obozowej zwierciadłem życia więźniów, [in:] O. Ławrynowicz, J. Żelazko (ed.), Archeologia totalitaryzmu. Ślady represji 1939–1956, Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Oddział; Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, p. 169–184.
Google Scholar
Marcinkiewicz A. (2016), Cmentarz obozu jeńców wojennych w Czersku w świetle materiałów archiwalnych ze zbiorów Muzeum Historyczno-Etnograficznego w Chojnicach, “Zeszyty Chojnickie”, 32, p. 250–259.
Google Scholar
Matuszewski R., Wojciechowski I. (1986), Karabin Mannlicher wz. 1985, TBiU no. 109, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa.
Google Scholar
Milewski J. (1993), Szlakiem zapomnianej zbrodni pruskiej I wojny światowej w Czersku w Borach Tucholskich, “Gazeta Kociewska”, 40, p. 8–9.
Google Scholar
Minta-Tworzowska D. (1994), Klasyfikacja w archeologii jako sposób wyrażania wyników badań, hipotez oraz teorii archeologicznych, Wydawnictwo UAM, Poznań.
Google Scholar
Minta-Tworzowska D. (2012), Klasyfikacja i typologia w archeologii, [in:] S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A.I. Zalewska (ed.), Przeszłość społeczna, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, p. 409–428.
Google Scholar
Moshenska G. (2013), The Archaeology of the Second World War. Uncovering Britain’s Wartime Heritage, Pen & Sword Archaeology, Barnsley.
Google Scholar
Nekropolia z terenu byłego poligonu wojskowego na Brusie w Łodzi. Mogiła ekshumowana w 2008 roku (2010), M. Głosek (ed.), Uniwersytet Łódzki, Łódź.
Google Scholar
Olsen B. (2003), Material Culture After Text: Re-Membering Things, “Norwegian Archaeological Review”, 36 (2), p. 87–104, https://doi.org/10.1080/00293650310000650
Google Scholar
Olsen B., Witmore C. (2014), Svaeholt: Recovered Memories from a POW Camp in the Far North, [in:] B. Olsen, Þ. Pétursdóttir (ed.), Ruin Memories. Materialities, Aesthetics and the Archaeology of the Recent Past, Routledge, London–New York, p. 162–190.
Google Scholar
Owsianowska S., Banaszkiewicz M. (2015), Trudne dziedzictwo a turystyka. O dysonansie dziedzictwa kulturowego, “Turystyka Kulturowa”, 11, p. 6–24.
Google Scholar
The Oxford Handbook of the Archaeology of the Contemporary World (2013), P. Graves-Brown, R. Harrison, A. Piccini (ed.), Oxford University Press, Oxford.
Google Scholar
Palmieri D. (2014), The International Commitee of the Red Cross in the First World War: https://www.icrc.org/en/document/international-committee-red-cross-first-world-war-0 (access 15 II 2019).
Google Scholar
Places of Pain and Shame. Dealing with “Difficult Heritage” (2009), W. Logan, K. Reeves (ed.), Routledge, London.
Google Scholar
Prisoners of War… Archaeology, Memory, and Heritage of 19th- and 20th-century Mass Internment (2013), H. Mytum, G. Carr (ed.), Springer, New York.
Google Scholar
Roymans N. (1995), The Cultural Biography of Urnfields and the Long-Term History of a Mythical Landscape (with Comments and Reply), “Archaeological Dialogues”, 2 (1), p. 2–24, https://doi.org/10.1017/S138020380000026X
Google Scholar
Saunders N. (2007), Killing Time. Archaeology and the First World War, Stroud, Sutton.
Google Scholar
Schofield J. (2005), Combat Archaeology. Material Culture and Modern Conflict, Duckworth, London.
Google Scholar
Shanks M. (1998), The Life of an Artifact in an Interpretive Archaeology, “Fennoscandia Archaeologica”, 15, p. 15–30.
Google Scholar
Smykowski M. (2011), Nowe u-życie przedmiotów ocalonych z KL Stutthof, [in:] Ł. Banaszek, M. Wosińska (ed.), Sztutowo czy Stutthof? Oswajanie krajobrazu kulturowego, Muzeum Stutthof, Poznań–Sztutowo, p. 123–134.
Google Scholar
Zalewska A.I. (2016), Archeologia czasów współczesnych w Polsce. Tu i teraz, [in:] A.I. Zalewska (ed.), Archeologia współczesności, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, Warszawa, p. 21–39.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
