Les coûts de la construction des murailles en Pologne jusqu’au XVI siècle

Abstract

W artykule podjęto próbę określenia wielkości wydatków na budownictwo obronne, a to miejskie mury obronne oraz zamki, zarówno o charakterze wybitnie wojskowym, jak i rezydencjonalno-obronnym. Koszty budowy i naprawy umocnień miejskich ponosił ich właściciel, ale partycypowali w tym także mieszczanie – jak wskazują przykłady Wrocławia z przełomu XIII i XIV w. oraz Krakowa i Lwowa w XV w. Nakłady finansowe na fortyfikacje w niektórych latach stanowiły dość znaczne obciążenie dla budżetu miejskiego.

Koszty budowy zamków uzależnione były od wielkości obiektu i jego wyposażenia. Zamek biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego w Pińczowie kosztował w III ćwierci XV w. ponad 20 tys. grzywien, na mniejsze założenia obronne wydatkowano 12 tys. grzywien, zaś niewielkie rezydencje rycerskie można było wznieść za 500-700 grzywien. Kolejnym problemem jest rozbudowa i modernizacja oraz naprawa zamków. Gruntowna przebudowa zamku łęczyckiego w latach 1563-1564 oceniona została na 3 tys. florenów.

Na koszty budowy i naprawy fortyfikacji składały się przede wszystkim wydatki na materiały budowlane, ich transport oraz płace robocze. Według przeprowadzonych obliczeń odcinek muru ceglanego o kubaturze 1 m³ zawierał materiały budowlane za 9 groszy w końcu XIV w., aby w II połowie XVI w. osiągnąć 22 grosze. W świetle rachunków z XVI w. płace stanowiły 31% wszystkich kosztów, na transport poszło 20%, natomiast materiały budowlane wynosiły pozostałe 49% wydatków.

Budownictwo obronne należało do inwestycji bardzo kosztownych i angażowało znaczną część dochodów szlachty, możnowładztwa oraz panującego. Fortyfikowanie kraju przez Kazimierza Wielkiego pochłonęło około 524 tys. grzywien, co równało się wielkości wszystkich dochodów króla z okresu 7,5 lat jego panowania. Zapoczątkowany przez niego rozmach w budownictwie obronnym załamał się wszakże po jego śmierci, a wieki XV i XVI to czasy przeważnie inwestycji prywatnych.