Kilka słów o lodowni sklepu „Konsum” w dziewiętnastowiecznym zespole fabryczno-mieszkalnym: Księży Młyn w Łodzi

Abstrakt

Zagadnienie lodowni, tak tych spotykanych wśród zabudowań dworskich i folwarcznych, jak i związanych z zakładami przemysłowymi, jest tematem badawczym często podejmowanym w wielu krajach zachodniej Europy oraz w Stanach Zjednoczonych. Natomiast w polskiej literaturze naukowej nie budzą one większego zainteresowania, w efekcie czego wiedza o nich – przynajmniej ta przekazywana – najczęściej ogranicza się do świadomości ich istnienia oraz przeznaczenia i tylko sporadycznie stają się one przedmiotem nieco szerzej zakrojonych badań. Dotyczy to także samej, materialnej substancji obiektów.

W 2015 r. w na łódzkim osiedlu „Księży Młyn”, zrealizowanym wraz z mającą swój początek w latach 70-tych XIX w. rozbudową zakładów bawełnianych Karola Scheiblera, pod kierunkiem archeologów Macieja Milczarka i Zbigniewa Rybackiego przeprowadzone zostały ratownicze badania wykopaliskowe. Ich przedmiotem były relikty lodowni wzniesionej dla potrzeb funkcjonującego tu w przeszłości wielobranżowego (m.in. spożywczego) sklepu osiedlowego, zwanego Konsumem. W swej zachowanej do dziś bryle powstał on w efekcie kilku szybko następujących po sobie etapów budowy, a w trzecim z nich (między 1883/1884 a 1889 r.) powstała interesująca nas tu lodownia. Nie był to obiekt wielki, gdyż jego kubaturę ocenić można na zbliżoną do około 100 m3, otrzymał zaś on dyspozycję typową raczej dla większych lodowni przemysłowych, w których to górna (nadziemna) komora służyła jako skład lodu, zaś dolna (zagłębiona w grunt) była „zimnym” magazynem sklepowym. Nie funkcjonował on zapewne zbyt długo, brak jednak podstaw dla próby dokładnego określenia czasu jego likwidacji.