Jak to z tym cisem było? Drewno cisowe jako surowiec do produkcji naczyń klepkowych w kontekście wczesnośredniowiecznych znalezisk nekropolicznych pochodzących z ziem polskich
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6034.39.07Słowa kluczowe:
cis pospolity (Taxus baccata L.), naczynia klepkowe, wyposażenie pośmiertne, naczynia w grobach, obrzędy pogrzebowe, drewno cisowe, symbolika cisa, znaczenie apotropaiczne, wczesne średniowieczeAbstrakt
Analizy paleobotaniczne wskazują, że wśród naczyń klepkowych notowanych w grobach na terenie ziem polskich przeważają okazy wykonane z drewna cisowego (14 egzemplarzy). Częste wyposażanie pochówków w pojemniki cisowe znajduje potwierdzenie dla wielu obszarów europejskich i nie ogranicza się tylko do wczesnego średniowiecza. Obserwacja ta skłania do postawienia pytania o powody, dla których preferowano ten rodzaj surowca. Przyczyn upatrywać należy w korzystnych parametrach technologiczno-użytkowych drewna cisowego, co przejawiało się w jego trwałości i odporności w zmiennych warunkach wilgotnościowych. Po odpowiedniej obróbce zapewniało ono wytrzymałość i szczelność naczynia. Nie bez znaczenia była także efektowna barwa, podnosząca walory wizualne pojemnika. Istnieją jednak przesłanki świadczące o tym, że nadrzędne znaczenie mogły mieć treści wierzeniowo-magiczne i symboliczne wiążące się z cisem, drzewem budzącym skojarzenia ze śmiercią, żałobą i sferą pozadoczesną, a jednocześnie ze stałością i nieśmiertelnością. Mamy tego świadectwa w wielu kulturach. Wiązało się to z biologicznymi właściwościami i siedliskowymi preferencjami cisu. Niemal wszystkie części tego długowiecznego i trwałego drzewa wykazują bowiem silne działanie toksyczne. Wobec powyższego zastanawia, czy naczynia wytwarzane z tego tworzywa pełnić mogły funkcje naczyń użytkowych. Liczne pozostałości wczesnośredniowiecznych naczyń i innych przedmiotów codziennego użytku pochodzących z terenów ziem polskich, wykonanych z drewna cisowego, wykluczają raczej możliwość ich znacznej szkodliwości dla zdrowia człowieka. Potwierdzają to wyniki specjalistycznych analiz, aczkolwiek wskazywana jest konieczność dalszych badań uzupełniających. Konotacje cisu ze sferą zaświatową szczególnie dobrze określają przydatność naczyń cisowych w obrzędowości pogrzebowej, nie tylko – jak w przypadku innych naczyń wkładanych do grobów – w samym kulcie zmarłych, ale też w charakterze wyznacznika statusu pochowanej osoby. Dzięki poręcznym rozmiarom i funkcjonalności, a zwłaszcza specjalnemu i cennemu drewnu, pojemniki te nadawały się do spożywania posiłków bądź trunków na stołach przedstawicieli warstw uprzywilejowanych.
Pobrania
Bibliografia
Abbott S. (2021), Approaching Nonhuman Ontologies: Trees, Communication, and Qualitative Inquiry, „Qualitative Inquiry”, 27(8–9), s. 1059–1071, https://doi.org/10.1177/1077800421994954
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1177/1077800421994954
Adamowski W. (2015a), Drzewo magiczne cis, część I, „Matecznik Białowieski”, 2, s. 2–4.
Google Scholar
Adamowski W. (2015b), Drzewo magiczne cis, część II, „Matecznik Białowieski”, 3, s. 2–4.
Google Scholar
Agapkina T.A. (2012), Simvolika derev’yev v traditsionnoy kul’ture slavyan: tis (Taxus baccata), „Slavyanskiy al’manakh”, s. 365–375.
Google Scholar
Agapkina T.A. (2013), Derevo i chelovek: odna sud’ba na dvoikh, [w:] S.M. Tolstaya (red.), Ethnolinguistica Slavica. K 90-letiyu akademika Nikity Il’icha Tolstogo, Indrik, Moskva, s. 42–58.
Google Scholar
Agapkina T.A. (2019), Derev’ya v slavyanskoy narodnoy traditsii. Ocherki, Indrik, Moskva.
Google Scholar
Alexandrowicz B. (1855), O drzewie i jego użytkach, Drukarnia Gazety Codziennej, Warszawa.
Google Scholar
Alterauge A., Hofmann C. (2020), Crypt Burials from the Cloister Church of Riesa (Germany) – Changes of Funerary Customs, Body Treatment, and Attitudes to Death, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica”, 35, s. 73–96, https://doi.org/10.18778/0208-6034.35.05
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6034.35.05
Ambros C. (1987), Tierbeigaben in den Gräbern von Komárno-Schifswerft, „Slovenská archeológia”, 35(2), p. 365–380.
Google Scholar
Anderson J. (1910), The Architecturally Shaped Shrines and other Reliquaries of the Early Celtic Church in Scotland and Ireland, „Proceedings of the Society of Antiquaries of Scotland”, 44, s. 259–281, https://doi.org/10.9750/PSAS.044.259.281
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.9750/PSAS.044.259.281
Aslani M., Taghavi-Razavizadeh A., Movassaghi A., Mohri M., Nabipour A., Rezakhani A., Yaghoobi-Faz S., Andalib-Moghadam A., Ahmadi F. (2011), Clinical and Pathological Study of Experimentally-induced Yew (Taxus baccata) Poisoning in Sheep, „Iranian Journal of Veterinary Science and Technology”, 3(1), s. 11–22.
Google Scholar
Bachleda-Dorcarz W. (2015), Podhalański baca – pasterz, czarownik i protoplasta góralskiego zdobnictwa, „Studia Artystyczne”, 3, s. 139–144.
Google Scholar
Badura M., Skrzyński G. (2019), Drewno, węgle drzewne i diaspory z wybranych pochówków, [w:] S. Wadyl (red.), Ciepłe. Elitarna nekropola wczesnośredniowieczna na Pomorzu Wschodnim, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Gdańsk, s. 295–302.
Google Scholar
Baranov V., Vsevolod I., Shiroukhov R. (2022), Burials with Buckets at the Ostriv the 11th Century Cemetery in the Middle Dnipro Region, „Lietuvos archeologia”, 48, s. 221–284, https://doi.org/10.33918/25386514-048008
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.33918/25386514-048008
Bariska M. (1998), Verwendung des Eibenholzes estern und heute, „Schweizerische Zeitschrift für Forstwesen”, 149, s. 340–348.
Google Scholar
Becker A. (2006), Die metallbeschlagenen germanischen Holzeimer der römischen Kaiserzeit, „Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz”, 53(2), s. 345–520.
Google Scholar
Bede I. (2014), Le cheval dans les rites funéraires de la période avare: une forme d’individuation? (in VIe–début IXe siècle ap. J.-C.; Bassin des Carpates), [w:] I. Bede, M. Detante (red.), Rencontre autour de l’animal en contexte funeraire. Actes de la Rencontre de Saint-Germain-en-Laye des 30 et 31 mars 2012, Groupe d’anthropologie et d’archéologie funéraire, Saint-Germain-en-Laye, s. 211–225.
Google Scholar
Bevan-Jones R. (2017), The Ancient Yew. A History of Taxus baccata, Oxbow Books, Oxford, https://doi.org/10.2307/j.ctv138wt3t
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv138wt3t
Blažek V., Janyšková I. (2015), Slavic *tisъ – an evergreen problem of Slavic etymology?, [w:] I. Janyšková, H. Karlíková (red.), Etymological Research into Old Church Slavonic. Proceedings of the Etymological Symposium Brno 2014, 9–11 September 2014, Brno, Nakladatelství Lidové nowiny, Praha, s. 69–98.
Google Scholar
Bobik I. (2019), Gatunki drewna używane do wyrobu przedmiotów codziennego użytku, [w:] A.B. Kowalska (red.), Civitas et urbs. Szczecin od średniowiecza do współczesności. Kwartał I, t. I, Muzeum Narodowe w Szczecinie, Szczecin, s. 131–133.
Google Scholar
Bugała W. (1975), Cis (Taxus L.), [w:] S. Białobok (red.), Cis pospolity. Taxus baccata L., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Poznań (Nasze Drzewa Leśne, 3), s. 18–38.
Google Scholar
Ceklarz K. (2015), Magia pasterska – zioła na szałasie dawniej i dziś, [w:] B. Rosiek (red.), Kultura pasterska we współczesności karpackiej z uwzględnieniem regionu Babiej Góry, Babiogórskie Centrum Kultury, Kraków–Zawoja, s. 33–46.
Google Scholar
Chętnik A. (1933), Cisy nad Narwią, „Ziemia”, 18(12), s. 239–241.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/BF02794701
Chudziak W. (2001), Wczesnośredniowieczne groby komorowe z Kałdusa pod Chełmnem na Pomorzu Wschodnim, „Slavia Antiqua”, 42, s. 63–94.
Google Scholar
Comey M.G. (2003–2004), Stave-built Wooden Vessels from Medieval Ireland, „The Journal of Irish Archaeology”, 12–13, s. 33–77.
Google Scholar
Comey M.G. (2013), The Wooden Drinking Vessels in the Sutton Hoo Assemblage. Materials, Morphology, and Usage, [w:] M.D.J. Bintley, M.G. Shapland (red.), Trees and Timber in the Anglo-Saxon World, Oxford University Press, New York, s. 107–121.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199680795.003.0005
Cook J.M. (2004), Early Anglo-Saxon Buckets. A Corpus Alloy- and Iron-bound, Stavebuilt Vessels, University of Oxford, Oxford.
Google Scholar
Cusack C.M. (2013), Scotland’s Sacred Tree: The Fortingall Yew, „Journal of the Sydney Society for Scottish History”, 14, s. 107–121.
Google Scholar
Cywa K. (2018), Trees and Shrubs Used in Medieval Poland for Making Everyday Objects, „Vegetation History and Archaeobotany”, 27, s. 111–136, https://doi.org/10.1007/s00334-017-0644-9
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/s00334-017-0644-9
Cywa K., Kula K. (2023), Problem of Yew Taxus baccata L. Wood Toxicity. Xylological Studies of Medieval Everyday Objects from Poland, „Journal of Archaeological Science: Reports”, 49, s. 1–16, https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2023.103921
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2023.103921
Cywa K., Wacnik A., Lityńska-Zając M. (2018), Factors of Selection and Quality of Wood Used for Woodcraft in Medieval Polish Strongholds and Early Urban Centres, „Acta Palaeobotanica”, 58(2), s. 231–287, https://doi.org/10.2478/acpa-2018-0013
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2478/acpa-2018-0013
Danielewski M. (2019), Cuiava Christiana. U progu chrześcijaństwa i Kościoła na Kujawach w X–XII wieku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
Google Scholar
Daniewski W.M., Gumulka M., Anczewski W., Masnyk M., Bloszyk E., Gupta K.K. (1998), Why the Yew Tree (Taxus Baccata) Is not Attacked by Insects, „Phytochemistry”, 49(5), s. 1279–1282, https://doi.org/10.1016/S0031-9422(98)00102-2
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/S0031-9422(98)00102-2
Davies G. (2019), Sekretny język drzew, Wydawnictwo Amber, Warszawa.
Google Scholar
Delahunty J.L. (2007), The Ethnobotanical History and Holocene Extent of Yew (Taxus baccata L.) on the Irish Landscape, „Journal of Ethnobiology”, 27(2), s. 204–217, https://doi.org/10.2993/0278-0771(2007)27[204:TEHAHE]2.0.CO;2
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2993/0278-0771(2007)27[204:TEHAHE]2.0.CO;2
Delhon C., Martin L., Argant J., Thiébault S. (2008), Shepherds and Plants in the Alps: Multi-proxy Archaeobotanical Analysis of Neolithic Dung from „La Grande Rivoire” (Isère, France), „Journal of Archaeological Science”, 35, s. 2937–2952, https://doi.org/10.1016/j.jas.2008.06.007
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.jas.2008.06.007
Dörken V., Hetzel I. (2017), Taxus baccata – Europäische Eibe (Taxaceae), „Jahrbuch Bochumer Botanischer Verein”, 8, s. 298–305.
Google Scholar
Edwards N. (2004), The Archaeology of Early Medieval Ireland, Routledge, London–New York.
Google Scholar
Elliot R.W.V. (1957), Runes, Yews, and Magic, „Speculum”, 32(2), s. 250–261, https://doi.org/10.2307/2849116
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/2849116
Ellis Th.P. (1926), Welsh Tribal Law and Custom in the Middle Ages, vol. I, Clarendon Press, Oxford.
Google Scholar
Erdemoğlu N., Şener B. (2001), Antimicrobial Activity of the Heartwood of Taxus baccata, „Fitoterapia”, 72(1), s. 59–61, https://doi.org/10.1016/S0367-326X(00)00233-1
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/S0367-326X(00)00233-1
Fenwick V. (2023), Sutton Hoo: Re-imaging the Ship and Chamber, „The Antiquaries Journal”, 103, s. 36–62, https://doi.org/10.1017/S0003581523000021
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1017/S0003581523000021
Fields T.R. (2020), Trees in Early Irish Law and Lore: Respect for Other-Than-Human Life in Europe’s History, „Ecopsychology”, 12(2), s. 130–137, https://doi.org/10.1089/eco.2019.0058
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1089/eco.2019.0058
Fischer A. (1921), Zwyczaje pogrzebowe ludu polskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Lwów.
Google Scholar
Fischer A. (1938), Drzewa w wierzeniach i obrzędach ludu polskiego, Towarzystwo Ludoznawcze, Lwów.
Google Scholar
Forstner D. (1990), Świat symboliki chrześcijańskiej, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
Google Scholar
Freeden U. von (2018), Kleine metallgefasste Daubengefäße – Gedanken zur Tischund Speisekultur in der Merowingerzeit, [w:] A. Wieczorek, K. Wirth (red.), Von Hammaburg nach Herimundesheim. Festschrift für Ursula Koch, Verlag Regionalkultur, Mannheim (Mannheimer Geschichtsblätter, Sonderveröffentlichung, 11, Publikationen der Reiss-Englelhorn-Museen, 85), s. 89–100.
Google Scholar
Friedel E. (1900–1901), Nachlese zur Eiben-Kunde, „Brandenburgia”, 9, s. 197–200.
Google Scholar
Frolíková-Kaliszová D. (2023), Raně středověké pohřebiště Triangl v Praze-Střešovicích, Archeologický ústav Akademie věd ČR, Praha.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.31577/slovarch.2023.suppl.3.13
Gajusz Juliusz Cezar (2024), Wojna gallicka, oprac. E. Konik, W. Nowosielska, Czytelnik, Kraków.
Google Scholar
Gajusz Pliniusz Sekundus (2022), Historia naturalna, t. III, Botanika. Rolnictwo i Ogrodnictwo. Księgi XII–XIX, oprac. I. Mikołajczyk, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Google Scholar
Galera H. (2007), Morfologia a symbolika drzew. Pokrój ogólny, „Nauka”, 2, s. 117–129.
Google Scholar
Gardeła L. (2016), (Magic) Staffs in the Viking Age, Verlag Fassbaender, Wien (Studia Medievalia Septentrionalia, 27).
Google Scholar
Gardeła L. (2020), The Slavic Way of Death. Archaeological Perspectives on Otherworld Journeys in Early Medieval Poland, [w:] M. Egeler, W. Heizmann (red.), Between the Worlds. Contexts, Sources, and Analogues of Scandinavian Otherworld Journeys, De Gruyter, Berlin–Boston, s. 203–248, https://doi.org/10.1515/9783110624663-008
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1515/9783110624663-008
Gąssowski J. (1978), Mitologia Celtów, Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, Warszawa.
Google Scholar
Gerald-Wyżycki J. (1845), Zielnik ekonomiczno-techniczny czyli opisanie drzew, krzewów i roślin dziko rosnących w kraju, jako też przyswojonych, z pokazaniem użytku ich w ekonomice, rękodziełach, fabrykach i medycynie domowej, z wyszczególnieniem jadowitych i szkodliwych oraz mogących służyć ku ozdobie ogrodów i mieszkań wiejskich ułożony dla gospodarzy i gospodyń, t. I, nakładem autora, Warszawa.
Google Scholar
Gerarde J. (1579), The Herball or Generall Historie of Plantes, John Norton, London.
Google Scholar
Gluza I. (1977), Szczątki drewna z wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Krakowie na Zakrzówku, „Materiały Archeologiczne”, 17, s. 201–203.
Google Scholar
Godet J.-D. (2008), Atlas drewna, Oficyna Wydawnicza Multico, Warszawa.
Google Scholar
Graves R. (2010), The White Goddess. A Historical Grammar of Poetic Myth, Faber and Faber, London.
Google Scholar
Gray E. (2016), Material Culture of High-status Drinking Ritual in Medieval and Early Modern Gaelic Ireland, https://aran.library.nuigalway.ie/handle/10379/6063?show=full (dostęp: 2 V 2024).
Google Scholar
Gustawicz B. (1882), Podania, przesądy, gadki i nazwy ludowe w dziedzinie przyrody, część druga. Rośliny, „Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej”, 6, s. 201–317.
Google Scholar
Hageneder F. (2013), Yew, Reaktion Books, London.
Google Scholar
Hageneder F. (2020), The Living Wisdom of Trees. A Guide to the Natural History, Symbolism and Healing Power of Trees, Watkins Media, London.
Google Scholar
Hajnalová E. (1987), Petrifizierte Holzbruchstücke von Metallgegenständen, „Slovenská archeológia”, 35(2), s. 381–384.
Google Scholar
Hajnalová E. (1993), Bruchstücke petrifizierter und verkohlter Pflanzenreste in den Gräber von Komárno-Schifswerft, „Slovenská archeológia”, 41(2), s. 347–352.
Google Scholar
Harding D.W. (2007), The Archaeology of Celtic Art, Routledge, Oxon–New York, https://doi.org/10.4324/9780203698532.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203698532
Harney L. (2017), Christianising Pagan Worlds in Conversion-era Ireland: Archaeological Evidence for the Origins of Irish Ecclesiastical Sites, „Proceedings of the Royal Irish Academy: Archaeology, Culture, History, Literature”, 117C, s. 103–130, https://doi.org/10.1353/ria.2017.0002.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1353/ria.2017.0002
Havrda J., Žďárská A. (2017), K pohřbívání v pravobřežní části pražské předlokační aglomerace v 9. a 10. století. Objev pohřebiště w areálu Klementina, „Staletá Praha”, 33(2), s. 94–134, https://doi.org/10.56112/sp.2017.2.03.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.56112/sp.2017.2.03
Heen-Pettersen A.M. (2020), Feasting, Friendship and Alliances. The Socio-political Use of Insular Vessels in Viking-Age Norway, [w:] H.L. Aannestad, U. Pedersen, M. Moen, E. Naumann, H. Lund Berg (red.), Vikings Across Boundaries. Viking-Age Transformations, vol. II, Routledge, London–New York, s. 11–24, https://doi.org/10.4324/9780429346194-2.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4324/9780429346194-2
Heen-Pettersen A., Murrey G. (2018), An Insular Reliquary from Melhus: The Significance of Insular Ecclesiastical Material in Early Viking-Age Norway, „Medieval Archaeology”, 62(1), s. 52–81, https://doi.org/10.1080/00766097.2018.1451522.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/00766097.2018.1451522
Heiligendorff W. (1957), Der Holzeimer von Kleve. Eine typologische Untersuchung, „Berliner Blätter für Vor- und Frühgeschichte”, 6(2–3), s. 125–144.
Google Scholar
Hellmund M. (2010), Germanische Eibenholzeimer aus Gommern, Ldkr. Jerichower Land, und Emersleben, Ldkr. Harz – Holzfunde aus der spätrömischen Kaiserzeit, [w:] M. Becker (red.), Das Fürstengrab von Gommern, Landesamt fur Denkmalpflege und Archaologie Sahsen-Anhalt Landesmuseum fur Vorgeschichte, Halle (Saale), (Veröffentlichungen des Landesamtes für Denkmalpflege und Archäologie Sahsen-Anhalt – Landesmuseum für Vorgeschichte, 63.1), s. 247–261.
Google Scholar
Herva V.-P., Lahelma A. (2020), Northern Archaeology and Cosmology. A Relational View, Routledge, London–New York, https://doi.org/10.4324/9780429433948.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4324/9780429433948
Hodana T. (2011), Najnowsze spory o autentyczność Słowa o wyprawie Igora, „Przegląd Rusycystyczny”, 3, s. 5–32.
Google Scholar
Hooke D. (2010), Trees in Anglo-Saxon England. Literature, Lore and Landscape, The Boydell Press, Woodbridge (Anglo-Saxon Studies, 13), https://doi.org/10.1515/9781846158841.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1515/9781846158841
Hooke D. (2013), Christianity and the ‘Sacred Tree’, [w:] M.D.J. Bintley, M.G. Shapland (red.), Trees and Timber in the Anglo-Saxon World, Oxford University Press, New York, s. 228–250, https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199680795.003.0012.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199680795.003.0012
Horn J.A. (2015), Tankards of the British Iron Age, „Proceedings of the Prehistoric Society”, 81, s. 311–341, https://doi.org/10.1017/ppr.2015.15.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1017/ppr.2015.15
Janicka-Krzywda U., Ceklarz K. (2014), Czary góralskie. Magia Podtatrza i Beskidów Zachodnich, Wydawnictwa Tatrzańskiego Parku Narodowego, Zakopane.
Google Scholar
Janowski A. (2019), Naczynia, [w:] S. Wadyl (red.), Ciepłe. Elitarna nekropola wczesnośredniowieczna na Pomorzu Wschodnim, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Gdańsk, s. 269–278.
Google Scholar
Janyšková I. (2001), Etymologie názvů tisu ve slovanských jazycích, [w:] O. Šefčík, B. Vykypěl (red.), Grammaticvs. Studia linguistica Adolfo Erharto quinque et septuagenario oblata, Masarykova univerzita, Brno, s. 91–98.
Google Scholar
Jatrides D. (1921), Beiträge zur Kenntnis der Bestandteile von Taxus Baccata L (Eibe) insbesondere über das Taxin, Eidgenössischen Technischen Hochschule, Zürich.
Google Scholar
Johnson O. (2011), Przewodnik Collinsa. Drzewa, Oficyna Wydawnicza Multico, Warszawa.
Google Scholar
Jones O. (2011), Materiality and Identity – Forests, Trees and Senses of Belonging, [w:] E. Ritter, D. Dauksta (red.), New Perspectives on People and Forests, Springer, Dodrecht–Heidelberg–London–New York (World Forests, 9), s. 159–177, https://doi.org/10.1007/978-94-007-1150-1_11.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-007-1150-1_11
Jones O., Cloke P. (2008), Non-human Agencies: Trees in Place and Time, [w:] C. Knappett, L. Malafouris (red.), Material Agency. Towards a Non-Anthropocentric Approach, Springer, New York, s. 79–96, https://doi.org/10.1007/978-0-387-74711-8_5.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/978-0-387-74711-8_5
Karwicka T. (1983), Magia drzew. (Rozważania na przykładzie niektórych praktyk magicznych związanych z drzewami), „Rocznik Muzeum Etnograficznego”, 8, s. 41–47.
Google Scholar
Kaván J. (1990), Rekonstrukce bednářských technologií na základě archeologických pramenů z doby hradištní a ze středověku, „Zkoumani vyrobnich obiekt a technologii archeologickymi metodami”, 6, s. 109–132.
Google Scholar
Kelly F. (1988), A Guide to Early Irish Law, Dublin Institute for Advanced Studies, Dublin.
Google Scholar
Kelly F. (1999), Trees in Early Ireland, „Irish Forestry Journal”, 56(1), s. 39–57.
Google Scholar
Keunecke D., Märki C., Niemz P. (2007), Structural and Mechanical Properties of Yew Wood, „Wood Research”, 52, s. 23–38.
Google Scholar
Kevin Ph., Clare C., Camurcuoglu Cleere D., Cartwright C. (2010), The Conservation of an Anglo‐Saxon Composite Stave‐made Vessel from Ringlemere, Kent, „Journal of the Institute of Conservation”, 33(2), s. 163–177, https://doi.org/10.1080/19455224.2010.498324.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/19455224.2010.498324
Kielak O. (2014), A toć to wszystko cisowe… O cisowych przedmiotach w polskich weselnych pieśniach ludowych, [w:] J. Szadura (red.), Gawędy o kulturach, t. I, Polihymnia, Lublin, s. 111–125.
Google Scholar
Kielak O. (2022a), Cis. Taxus baccata, [w:] J. Bartmiński (red.), Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. II(VII), Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Lublin, s. 35–51.
Google Scholar
Kielak O. (2022b), Cisowe wrota/drzwi, [w:] J. Bartmiński (red.), Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. II(VII), Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Lublin, s. 54–55.
Google Scholar
Kielak O. (2022c), Cisowy stół, [w:] J. Bartmiński (red.), Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. II(VII), Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Lublin, s. 53–54.
Google Scholar
Kielak O. (2022d), Cisowe przedmioty, [w:] J. Bartmiński (red.), Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. II(VII), Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Lublin, s. 51–53.
Google Scholar
Kite G.C., Lawrence T.J., Dauncey E.A. (2000), Detecting Taxus Poisoning in Horses Using Liquid Chromatography/Mass Spectrometry, „Veterinary and Human Toxicology”, 42(3), s. 151–154.
Google Scholar
Kite G.C., Rowe E.R., Veitch N.C., Turner J.E., Dauncey E.A. (2013), Generic Detection of Basic Taxoids in Wood of European Yew (Taxus baccata) by Liquid Chromatography-ion Trap Mass Spectrometry, „Journal of Chromatography B”, 915–916, s. 21–27, https://doi.org/10.1016/j.jchromb.2012.12.018.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.jchromb.2012.12.018
Kluk K. (1778), Roslin potrzebnych, pożytecznych, wygodnych, osobliwie kraiowych, albo ktore w kraiu użyteczne być mogą, utrzymanie, rozmnożenie i zażycie, t. II, O drzewach, i ziołach dzikich, lasach etc., Drukarnia Jego Krolewskiey Mci i Rzeczypospolitey u XX. Scholarum Piarum, Warszawa.
Google Scholar
Kobielus S. (2006), Florarium christianum. Symbolika roślin – chrześcijańska starożytność i średniowiecze, Wydawnictwo Benedyktynów Tyniec, Kraków.
Google Scholar
Kočárová R., Kočár P. (2010), Pohřebiště Klecany I. Dřeva na pohřebišti, [w:] N. Profantova a kolektiv, Klecany. Raně středověka pohřebiště, t. II, Archeologický ústav Akademie věd ČR, Praha, s. 27–28.
Google Scholar
Kočárová R., Kočár P. (2023), Zpráva o analýze dřeva z hrobů, Praha-Střešovice – Triangl, [w:] D. Frolíková-Kaliszová, Raně středověké pohřebiště Triangl v Praze-Střešovicích, Archeologický ústav Akademie věd ČR, Praha, s. 158–157.
Google Scholar
Kočárová R., Kočár P., Kaplan M. (2012), Analýza uhlíků a dřev ze žalovských pohřebišť, [w:] K. Tomková a kolektiv, Levý Hradec v zrcadle archeologických výzkumů. Pohřebiště, t. I, Archeologický ústav Akademie věd ČR, Praha, s. 344–353.
Google Scholar
Kontny P. (1937), Z przeszłości cisa (Taxus baccata L.), „Sylwan”, 55(1, seria A), s. 29–68.
Google Scholar
Koperkiewicz A. (2005), Wczesnośredniowieczne dary grobowe w kontekście symboliki chrześcijańskiej, [w:] W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński (red.), Do, ut des – dar, pochówek, tradycja, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich Oddział w Poznaniu, Poznań (Funeralia Lednickie, 7), s. 269–291.
Google Scholar
Koszałka J. (2015), Wood and Plant Macro-Remains Analysis, [w:] A. Buko (red.), Bodzia. A Late Viking-Age Elite Cemetery in Central Poland, Brill, Leiden–Boston, s. 139–142.
Google Scholar
Koszałka J. (2016), Analizy dendrologiczne i makroskopowych szczątków roślin, [w:] A. Buko (red.), Bodzia. Elitarny cmentarz z początków państwa polskiego, Polska Akademia Nauk. Instytut Archeologii i Etnologii, Warszawa, s. 95–97.
Google Scholar
Kozakiewicz P. (2014), Działania rakotwórcze pyłów powstających podczas obróbki drewna w zależności od przerabianych gatunków – rzeczywistość a unormowania prawne, „Biuletyn Informacyjny Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Przemysłu Płyt Drewnopochodnych w Czarnej Wodzie”, 55(3–4), s. 78–85.
Google Scholar
Krescencjusz P. (1571), Piotra Crescentyna, O pomnożeniu y rozkrzewieniu wszelakich Pożytkow, Kśiag Dwoienasćie: Ludźiom Stanu każdego, ktorzyby śię uczćiwym Gospodarstwem bawili, wielce potrzebne a pożyteczne, Wydawnictwo Stanisława Szarffenbergera, Kraków.
Google Scholar
Krzysik F. (1975), Nauka o drewnie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Google Scholar
Krzyszowski A. (2014), Naczynia ceramiczne i wiadra klepkowe z wczesnopiastowskiego cmentarzyska w Sowinkach k. Poznania, [w:] T. Kurasiński, K. Skóra (red.), Grób w przestrzeni, przestrzeń w grobie. Przestrzenne uwarunkowania w dawnej obrzędowości pogrzebowej, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź (= Acta Archaeologica Lodziensia, 60), s. 137–158.
Google Scholar
Kučera L.J. (1998), Die Eibe – ein Baum zwischen Mythos und Moderne, „Schweizerische Zeitschrift für Forstwesen”, 149(5), s. 305–306.
Google Scholar
Kujawska M., Łuczaj Ł., Sosnowska J., Klepacki P. (2016), Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych. Słownik Adama Fischera, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław.
Google Scholar
Kula K., Rojek S., Klementowicz W., Kłys M., Konopka T. (2009), Analiza alkaloidów cisa pospolitego w materiale biologicznym z zastosowaniem metod chromatograficznych, „Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii”, 59(4), s. 279–284.
Google Scholar
Kurasiński T. (2012), Wiadro obite blachą z wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Lubieniu, pow. piotrkowski, [w:] A. Jaszewska (red.), Z najdawniejszych dziejów. Grzegorzowi Domańskiemu na pięćdziesięciolecie pracy naukowej, Wydawnictwo Fundacji Archeologicznej, Zielona Góra, s. 291–303.
Google Scholar
Kurasiński T. (2015a), Wiadro obite blaszanymi okuciami z wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Glinnie, „Slavia Antiqua”, 56, s. 197–214.
Google Scholar
Kurasiński T. (2015b), Burials with Buckets in Early Medieval Poland: A Pagan or Christian Custom?, „Analecta Archaeologica Ressoviensia”, 10, s. 137–198.
Google Scholar
Kurasiński T. (2023), Nie tylko z drewna. Wiadra klepkowe obite blachą w grobach wczesnośredniowiecznych na terenie ziem polskich, „Przegląd Archeologiczny”, 71, s. 185–242, https://doi.org/10.23858/PA71.2023.3178
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.23858/PA71.2023.3178
Kurasiński T. (w druku a), Między doczesnością a zaświatami. O pochodzeniu naczyń klepkowych na wczesnośredniowiecznych cmentarzyskach z ziem polskich.
Google Scholar
Kurasiński T. (w druku b), Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w Glinnie, woj. łódzkie.
Google Scholar
Kurasiński T., Skóra K. (2012), Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Lubieniu, pow. piotrkowski, Polska Akademia Nauk. Instytut Archeologii i Etnologii. Ośrodek Badań nad Dawnymi Technologiami, Łódź.
Google Scholar
Kurasiński T., Skóra K. (2016), Cmentarzysko w Radomiu, stanowisko 4, Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Łódź (Przestrzeń Osadnicza Wczesnośredniowiecznego Radomia, 1).
Google Scholar
Kustosz D. (2018), Historia badań etnobotanicznych i spis roślin dziko rosnących użytkowanych na Podhalu, „Etnobiologia Polska”, 8, s. 99–162.
Google Scholar
Lebeda A. (2002), Wiedza i wierzenia ludowe, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław–Cieszyn (Komentarze do Atlasu Etnograficznego, 6).
Google Scholar
Lee M.R. (1998), The Yew Tree (Taxus Baccata) in Mythology and Medicine, „The Journal of the Royal College of Physicians of Edinburgh”, 28, s. 569–575, https://doi.org/10.1177/147827159802800414
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1177/147827159802800414
Lehr U. (2014), Cultural Aspects of the Spiritual Legacy of Podhale Highlanders, „Ethnologia Polona”, 35, s. 181–210.
Google Scholar
Lemke E. (1902), Die Eibe in der Volkskunde, „Zeitschrift des Vereins für Volkskunde”, 12, s. 187–198.
Google Scholar
Liwoch R. (2018), Zabytki z wykopalisk Teodora Nieczuja-Ziemięckiego w latopisowym Pleśnisku (Podhorce na Ukrainie) / Artefacts from excavations by Teodor Nieczuj-Ziemięcki in medieval Plìsnes’k (Pìdgìrcì in Ukraine), Muzeum Archeologiczne w Krakowie, Kraków.
Google Scholar
Lizius M. (1957), Eiben, „Jahrbuch des Vereins zum Schutze der Alpenpflanzen und- Tiere”, 22, s. 39–41.
Google Scholar
Lowe J. (1897), The Yew-Trees of Great Britain and Ireland, Macmillan and Co., New York, https://doi.org/10.5962/bhl.title.25869
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.5962/bhl.title.25869
Lurker M. (1989), Słownik obrazów i symboli biblijnych, Pallotinum, Poznań.
Google Scholar
Macioti M.I. (2006), Mity i magie ziół, Universitas, Kraków.
Google Scholar
MacKillop J. (1998), Dictionary of Celtic Mythology, Oxford University Press, Oxford–New York.
Google Scholar
Marcin z Urzędowa (1595), Herbarz Polski, To iest O Przyrodzeniv Zioł Y Drzew Rozmaitych, Y Innych Rzeczy Do Lekarztw Nalezących, Księgi Dwoie, w Drukarni Lazarzowey, Kraków.
Google Scholar
Marczewska M. (2001), Aspekty wierzeniowe w rekonstrukcji językowego obrazu drzew, „Język a Kultura”, 16, s. 83–98.
Google Scholar
Marszałek E. (2014), Lasy i drzewa w kulturze i wierzeniach, [w:] D.J. Gwiazdowicz, K. Rykowski (red.), Dziedzictwo. Lasy i gospodarka leśna w kulturze i dziedzictwie narodowym, Instytut Badawczy Leśnictwa, Raszyn, s. 87–101.
Google Scholar
Martin L., Thiébault S. (2010), L’if (Taxus baccata L.). Histoire et usage d’un arbre durant la Préhistoire récente. L’exemple du domaine alpin et circum-alpin, „Anthropobotanica”, 1(4), s. 3–20.
Google Scholar
Mason A., Arceo A., Fleming R. (2008), Buckets, Monasteries, and Crannogs: Material Culture and the Rewriting of Early Medieval British History, „The Haskins Society Journal”, 20, s. 1–38, https://doi.org/10.1515/9781846157301-003
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1515/9781846157301-003
Michalik J. (2022), The Yew Cross from Szczuczyn – a Symbol of Life and Death or an Unusual Memento?, „Analecta Archaeologica Ressoviensia”, 17, s. 71–79, https://doi.org/10.15584/anarres.2022.17.6
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15584/anarres.2022.17.6
Michniewicz M. (2012), Uwagi botanika o resztkach roślinnych z grobów z cmentarzyska w Lubieniu, pow. piotrkowski, [w:] T. Kurasiński, K. Skóra (2012), Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Lubieniu, pow. piotrkowski, Polska Akademia Nauk. Instytut Archeologii i Etnologii. Ośrodek Badań nad Dawnymi Technologiami, Łódź, s. 333–338.
Google Scholar
Michniewicz M. (2023), Wyniki ekspertyzy botanicznej próbek organicznych z cmentarzyska w Weklicach, [w:] M. Natuniewicz-Sekuła, M. Baczewski, Weklice. Cmentarzysko kultury wielbarskiej na wschodnim obrzeżu delty Wisły (badania 2005–2018), Fundacja Monumenta Archaeologica Barbarica, Polska Akademia Nauk. Instytut Archeologii i Etnologii, Warszawa, s. 186–200.
Google Scholar
Michniewicz M., Kurasiński T. (2020), Szczątki roślinne z cmentarzyska, [w:] T. Baranowski, K. Skóra, K. Skrzyńska (red.), Przestrzeń osadnicza wczesnośredniowiecznego Radomia 3. Stanowisko 4. Badania Interdyscyplinarne, Polska Akademia Nauk. Instytut Archeologii i Etnologii, Łódź–Warszawa (Przestrzeń Osadnicza Wczesnośredniowiecznego Radomia, 3), s. 167–180.
Google Scholar
Molski B. (1968), Gatunki drewna używane w średniowiecznym Szczecinie do wyrobu przedmiotów codziennego użytku, „Archeologia Polski”, 13(2), s. 491–502.
Google Scholar
Morawski W., Zaitz E. (1977), Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Krakowie na Zakrzówku, „Materiały Archeologiczne”, 17, s. 53–169.
Google Scholar
Morawski Z. (1884), Myt roślinny w Polsce i na Rusi, nakładem autora, Tarnów.
Google Scholar
Murray G. (2007), Insular-type Crosiers: their Construction and Characteristics, [w:] R. Moss (red.), Making and Meaning in Insular Art. Proceedings of the Fifth International Conference on Insular Art, Four Courts Press, Dublin, s. 79–94.
Google Scholar
Murray G. (2019), The Early-medieval Crosier from the College Museum: Recent Discoveries, „The Clongownian”, s. 24–27.
Google Scholar
Murray G., Ó Riain P. (2017), The Prosperous Crosier and its Inscription, „Archaeology Ireland”, 31(1), s. 14–17.
Google Scholar
Mutschlechner G., Kostenzer O. (1973), Zur Natur- und Kulturgeschichte der Eibe in Nordtirol, „Veröffentlichungen des Tiroler Landesmuseums Ferdinandeum”, 53, s. 245–287.
Google Scholar
Myśkow E., Rakoczy M. (2015), Identyfikacja rodzaju drewna wykorzystanego do wyrobu zabytków drewnianych z badań archeologicznych przy ulicy św. Idziego, [w:] A. Limisiewicz, A. Pankiewicz (red.), Kształtowanie się grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim. Badania przy ul. św. Idziego, Uniwersytet Wrocławski. Instytut Archeologii, Wrocław (In pago Silensi. Wrocławskie Studia Wczesnośredniowieczne, 1), s. 363–372.
Google Scholar
Neeson E. (1991), A History of Irish Forestry, Lilliput Press, Dublin.
Google Scholar
Opravil E. (2000), Holz aus frühmittelalterlichen Gräberfeldern in Mähren, [w:] L. Poláček (red.), Studien zum Burgwall von Mikulčice, Bd. IV, Akademie der Wissenschaften der Tschechischen Republik Brno. Archäologisches Institut, Brno, s. 171–176.
Google Scholar
Ó Floinn R. (1989), Secular Metalwork in the Eighth and Ninth Centuries, [w:] S. Youngs (red.), The Work of Angels. Masterpieces of Celtic Metalwork, 6th–9th centuries AD, British Museum Publications, London, s. 72–124.
Google Scholar
Paluch A. (1988), Świat roślin w tradycyjnych praktykach leczniczych wsi polskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Google Scholar
Pastoureau M. (2006), Średniowieczna gra symboli, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Google Scholar
Patel P.K., Patel M.A., Chaute B.S. (2009), Antimicrobial Activity of Various Extracts from the Leaves of Taxus baccata Linn. (taxaceae), „Pharmacologyonline”, 2, s. 217–224.
Google Scholar
Paterson M.P. (1996), Tree Wisdom. The Definitive Guidebook to the Myth, Folklore and Healing Power of Trees, Harper Collins, London–San Francisco.
Google Scholar
Pawlak E., Pawlak P. (2007), Badania archeologiczne na wczesnośredniowiecznym cmentarzysku „szkieletowym” z Poznania-Śródki (Rynek Śródecki 4) w 2001 roku, „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne”, 8, s. 63–93.
Google Scholar
Pawlak E., Pawlak P. (2015), Serce miasta jest po prawej stronie. Archeologia o przeszłości poznańskiej Śródki i Ostrówka, Wydawnictwo Kontekst, Poznań.
Google Scholar
Pawlak P. (1998), Wczesnośredniowieczne cmentarzysko „szkieletowe” w Poznaniu-Śródce w świetle badań w 1994 roku, „Slavia Antiqua”, 39, s. 215–282.
Google Scholar
Pawlak P. (1999), Formy wykorzystania surowca drzewnego w obrządku pogrzebowym na wczesnośredniowiecznym cmentarzysku „szkieletowym” w Poznaniu-Śródce – przykłady i próby interpretacji, „Przegląd Archeologiczny”, 47, s. 115–139.
Google Scholar
Poláček L., Marek O., Skopal R. (2000), Holzfunde aus Mikulčice, [w:] L. Poláček (red.), Studien zum Burgwall von Mikulčice, Bd. IV, Archäologisches Institut der Akademie der Wissenschaften der Tschechischen Republik, Brno, s. 177–295.
Google Scholar
Poux M. (2004), L’Age du vin. Rites de boisson, festins et libations en Gaule independante, Éditions Monique Mergoil, Montagnac (Protohistoire Européenne, 8).
Google Scholar
Profantová N. (2007), Deposits of Ceramic and Wooden Pots as One Most Important Offerings for the “Last Way for the Afterlife” in the 9th–10th Century in the Middle Bohemia, [w:] C. Cosma (red.), Funerary Offerings and Votive Depositions in Europe’s 1st Millenium AD. Cultural Artefacts and Local Identities, Editura MEGA, Cluj-Napoca, s. 191–206.
Google Scholar
Pudelska K., Mirosław A. (2013), Symbolika średniowiecznych ogrodów przyklasztornych i ich roślinność, „Teka Komisji Architektury Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych”, 9(2), s. 49–56.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.35784/teka.2533
Purol-Wierzbicka M. (2017), Średniowieczne i nowożytne wyroby drewniane z badań powojennych w Gnieźnie, „Rocznik Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie”, 3, s. 108–153.
Google Scholar
Ray C.D. (2014), Toxicity of Yew Wood and Roots, http://extension.psu.edu/toxicity-of-yew-wood-and-roots (dostęp: 3 IV 2024).
Google Scholar
Rival L. (2020), Trees, from Symbols of Life and Regeneration to Political Artefacts, [w:] L. Rival (red.), The Social Life of Trees. Anthropological Perspectives on Tree Symbolizm, Routledge, Oxford–New York, s. 1–36, https://doi.org/10.4324/9781003136040-1
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4324/9781003136040-1
Rostafiński J. (1893), Zielnik czarodziejski to jest zbiór przesądów o roślinach, Polska Akademja Umiejętności, Kraków.
Google Scholar
Roubal J. (1902), Rostliny v lidovém podaní na Klatovsku, „Česky lid”, 11, s. 287–290.
Google Scholar
Rygiel P. (2023), Przedmioty z drewna i kory z grodziska Kalisz-Zawodzie, [w:] T. Baranowski, D. Cyngot (red.), Gród Kalisz-Zawodzie we wczesnym średniowieczu, Polska Akademia Nauk. Instytut Archeologii i Etnologii, Warszawa, s. 335–349.
Google Scholar
Samardžija S.D. (2016), Priče o postanku i osobinama bilja i rastinja (antologija), [w:] Z. Karanović, J. Dražić (red.), Gora ljiljanova (biljni svet u tradicionalnej kulturi Srba). Zbornik radova, Udruženje folklorista Srbije; Univerzitetska biblioteka „Svetozar Marković”, Beograd, s. 199–227.
Google Scholar
Sands R. (2022), Life beyond Life: Repair, Reuse, and Recycle – the Many Lives of Wooden Objects and the Mutability of Trees, „Archaeometry”, 64(S1), s. 1–19, https://doi.org/10.1111/arcm.12708
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1111/arcm.12708
Sands R., Horn J.A. (2017), Bring Me Three Large Beers: Wooden Tankards at Roman Vindolanda, „Oxford Journal of Archaeology”, 36(1), s. 503–515, https://doi.org/10.1111/ojoa.12106
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1111/ojoa.12106
Sapunov B.V. (1961), „Tisovaya krovat’ Svyatoslava” (Iz real’nogo kommentariya k „Slovu o polku Igoreve”), „Trudy Otdela drevnerusskoy literatury AN SSSR”, 17, s. 323–326.
Google Scholar
Sébillot P. (1906), Le folk-lore de France, t. III, La faune et la flore, Libraire Orientale & Américaine, Paris.
Google Scholar
Seneta W., Dolatowski J., Zieliński J. (2021), Dendrologia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, https://doi.org/10.53271/2021.025
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.53271/2021.025
Siek B., Ryś A., Send Anand J. (2013), Najbardziej popularne trucizny świata grecko-rzymskiego, „Przegląd Lekarski”, 70(8), s. 643–646.
Google Scholar
Słowo o wyprawie Igora (2008), oprac. A. Sarwa, Armoryka, Sandomierz.
Google Scholar
Słupecki L.P. (2003), Mitologia skandynawska w epoce wikingów, Nomos, Kraków.
Google Scholar
Smakosz A.K. (2021), Cis europejski – drzewo o janusowym obliczu, „Pharmacopola”, 1, s. 8–11.
Google Scholar
Šmitek Z. (2011), Kulturnozgodovinska pričevanja dreves, „Acta Histriae”, 19(3), s. 571–586.
Google Scholar
Solberg B. (2005), Turned and Coopered Vessels of Wood in Late Roman and Migration Period Graves in Norway, [w:] H.-J. Hasler (red.), Neue Forschungsergebnisse zur Nordwesteuropäischen Frühgeschichte unter besonderer Berücksichtigung der altsächsischen Kultur im heutigen Niedersachsen, Isensee, Oldenburg (Studien zur Sachsenforschung, 15), s. 421–436.
Google Scholar
Spausta W. (1893), Cis (Dokończenie), „Sylwan”, 11(12), s. 543–553.
Google Scholar
Stępniak-Stołyga P. (2004), Rośliny trujące i szkodliwe dla koni, „Przegląd Hodowlany”, 72(6), s. 24–27.
Google Scholar
Stępnik T. (1996), Średniowieczne wyroby drewniane z Ostrowa Lednickiego – analiza surowcowa, „Studia Lednickie”, 4, s. 261–296.
Google Scholar
Stępnik T. (2014), Wczesnośredniowieczne zabytki drewniane z Wolina w świetle analizy surowcowej, [w:] B. Stanisławski, W. Filipowiak (red.), Wolin wczesnośredniowieczny, t. II, Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej; Polska Akademia Nauk. Instytut Archeologii i Etnologii; Wydawnictwo Trio, Warszawa, s. 171–194.
Google Scholar
Stępnik T. (2019), Wykorzystanie surowca drzewnego, [w:] K. Zamelska-Monczak (red.), Santok. Strażnica i klucz Królestwa Polskiego. Wyniki badań z lat 1958–1965, Polska Akademia Nauk. Instytut Archeologii i Etnologii, Warszawa, s. 227–241.
Google Scholar
Surmely F. (2003), Les poisons de chasse dans les sociétés préhistoriques des pays tempérés, [w:] Y. Miras, F. Surmely (red.), Gestion des paléoenvironnements et stratégies d’exploitation des milieux de moyenne montagne. Actes du séminaire international de Pierrefort, juin 2003, Annales Littéraires, Besançon, s. 51–59.
Google Scholar
Syreniusz S. (1613), Zielnik Herbarzem z ięzyka Łacinskiego zowią, Bazyli Skalski, Kraków.
Google Scholar
Szcześniak K. (2008), Świat roślin światem ludzi na pograniczu wschodniej i zachodniej Słowiańszczyzny, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Google Scholar
Szot-Radziszewska E. (2005), Sekrety ziół. Wiedza ludowa, magia, obrzędy, leczenie, Wydawnictwo Trio, Warszawa.
Google Scholar
Szot-Radziszewska E. (2007), Stosowanie roślin o właściwościach odurzających w polskiej tradycji ludowej w XIX i XX wieku, [w:] B. Kuźnicka (red.), Historia leków naturalnych, t. VI, Rośliny odurzające w polskiej literaturze naukowej XIX wieku, Polska Akademia Nauk. Instytut Historii Nauki, Warszawa, s. 83–102.
Google Scholar
Szydłowski J. (1984), Naczynia drewniane w późnej starożytności na ziemiach polskich, Uniwersytet Śląski, Katowice.
Google Scholar
Świderski J. (1966), Produkcja wyrobów bednarskich, Wydawnictwo Przemysłu Lekkiego i Spożywczego, Warszawa.
Google Scholar
Tekol Y. (2007), The Medieval Physician Avicenna Used an Herbal Calcium Channel Blocker, Taxus baccata L., „Phytotherapy Research”, 21, s. 701–702, https://doi.org/10.1002/ptr.2173
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1002/ptr.2173
Thomas P.A., Polwart A. (2003), Taxus baccata L., „Journal of Ecology”, 91, s. 489–524, https://doi.org/10.1046/j.1365-2745.2003.00783.x
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1046/j.1365-2745.2003.00783.x
Tiwary A.K., Puschner B., Kinde H., Tor E.R. (2005), Diagnosis of Taxus (Yew) Poisoning in a Horse, „Journal of Veterinary Diagnostic Investigation”, 17(3), s. 252–255, https://doi.org/10.1177/104063870501700307
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1177/104063870501700307
Tomičić Ž. (2002), Vjedrice hrvatskog ranog srednjovjekovlja, „Histria Antiqua”, 6, s. 149–166.
Google Scholar
Uzquiano P., Allué E., Antolín F., Burjachs F., Picornel L., Piqué R., Zapata L. (2015), All about Yew: on the Trail of Taxus baccata in Southwest Europe by Means of Integrated Palaeobotanical and Archaeobotanical Studies, „Vegetation History and Archaeobotany”, 24(1), s. 229–247, https://doi.org/10.1007/s00334-014-0475-x
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/s00334-014-0475-x
Valleé A. (2016), La pratique funéraire du dépôt de seaux en bois à la période mérovingienne: un état de la question en Gaule du Nord-Ouest, „Archéologie médiévale”, 46, s. 33–56, https://doi.org/10.4000/archeomed.2777
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4000/archeomed.2777
van der Veen M. (2014), The Materiality of Plants: Plant–people Entanglements, „World Archaeology”, 46(5), s. 799–812, https://doi.org/10.1080/00438243.2014.953710
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/00438243.2014.953710
Vidal M. (1976), Le seau de bois orné de Vieille-Toulouse (Haute-Garonne). Etude comparative des seaux de la Tène III, „Gallia”, 34(1), s. 167–200, https://doi.org/10.3406/galia.1976.1548
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.3406/galia.1976.1548
Vogler P. (1902–1903), Die Eibe (Taxus baccata L.) in der Schweiz, „Jahrbuch der St. Gallischen Naturwissenschaftlichen Gesellschaft”, 44, s. 436–486.
Google Scholar
Wamers E. (1994), König im Grenzland. Neue Analyse des Bootkammergrabes von Haiðaby, „Acta Archaeologica”, 65, s. 1–56.
Google Scholar
Wamers E. (1998), Insular finds in Viking Age Scandinavia and the state formation of Norway, [w:] C. Howard, M. Ní Mhaonaigh, R. Ó Floinn (red.), Ireland and Scandinavia in the Early Viking Age, Four Courts Press, Dublin, s. 37–72.
Google Scholar
Wilson Ch.R., Hooser S.B. (2007), Toxicity of Yew (Taxus spp.) Alkaloids, [w:] R.C. Gupta (red.), Veterinary Toxicology. Basic and Clinical Principles, Elsevier, Philadelphia, s. 929–935, https://doi.org/10.1016/B978-012370467-2/50171-1
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/B978-012370467-2/50171-1
Wilson Ch.R., Sauer J.-M., Hooser S.B. (2001), Taxines: A Review of the Mechanism and Toxicity of Yew (Taxus spp.) Alkaloids, „Toxicon”, 39, s. 175–185, https://doi.org/10.1016/S0041-0101(00)00146-X
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/S0041-0101(00)00146-X
Wrzesińska A., Wrzesiński J. (2005), Naczynie drewniane z wczesnośredniowiecznego grobu w Dziekanowicach, „Studia Lednickie”, 8, s. 167–174.
Google Scholar
Wrzesiński J. (2022), Zmarli i ich groby na cmentarzysku w Dziekanowicach, [w:] J. Wrzesiński (red.), Mortui viventes obligant. Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Dziekanowicach, Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, Lednica (Biblioteka Studiów Lednickich Fontes, 11), s. 45–232.
Google Scholar
Zabojník J. (2006), Pohrebisko z obdobia avarského kaganátu a včasnostredoveké sidliskové objekty v Čiernom Brode, „Slovenská archeológia”, 54(2), s. 95–142.
Google Scholar
Zaitz E. (2006), Drewniane wiadro (naczynie klepkowe) z żelaznymi okuciami, [w:] E. Firlet (red.), Kraków w chrześcijańskiej Europie X–XIII w. Katalog wystawy / Krakow in christian Europe, 10th–13th c. Catalogue of the exhibition, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków, s. 291.
Google Scholar
Zamelska-Monczak K. (2015), Ceramic and Wooden Containers, [w:] A. Buko (red.), Bodzia. A Late Viking-Age Elite Cemetery in Central Poland, Brill, Leiden–Boston, s. 288–303, https://doi.org/10.1163/9789004281325_016
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1163/9789004281325_016
Zamelska-Monczak K. (2016), Naczynia z gliny i drewna [w:] A. Buko (red.), Bodzia. Elitarny cmentarz z początków państwa polskiego, Polska Akademia Nauk. Instytut Archeologii i Etnologii, Warszawa, s. 265–275.
Google Scholar
Zaraś-Januszkiewicz E. (2016), Drzewo w krajobrazie kulturowym, Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa.
Google Scholar
Zarzyński P., Tomusiak R. (2019), Cis pospolity (Taxus baccata L.) z Henrykowa Lubańskiego – wątpliwości co do rzeczywistego wieku najstarszego drzewa Polski, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego”, 67, s. 49–52.
Google Scholar
Zeman J. (1956), Dřevěná vědérka doby římské a otázka jejich dalšího vývoje, „Pamatký archeologické”, 47, s. 86–104.
Google Scholar
Ziółkowska M. (1983), Gawędy o drzewach, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
Google Scholar
Zürcher E. (1998), Die Eibe in der Mythologie und in der Volkskunde. Versuch einer Annäherung, „Schweizerische Zeitschrift für Forstwesen”, 149(5), s. 313–327.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
