Militarne wizerunki przypisywane św. Jerzemu-smokobójcy i ich mitologiczno-religijne konotacje (na przykładzie wczesnośredniowiecznych zawieszek z Europy Środkowo-Wschodniej)
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6034.36.04Słowa kluczowe:
wczesne średniowiecze, broń drzewcowa, św. Jerzy-smokobójca, wyposażenie grobowe, zawieszki ze świętymi wojownikami, motyw węża-smokaAbstrakt
Artykuł stanowi próbę interpretacji treści ikonograficznych i znaczeniowych zakodowanych w tarczowatych zawieszkach z konnymi wizerunkami przypisywanymi św. Jerzemu-smokobójcy (Ruś – k. XI – poł. XIII w.; Polska – poł. XII – pierwsza poł. XIII w.; Łotwa – k. XII–XIV w.). Zgodnie z kanonami ikonografii chrześcijańskiej miały one ukazywać zarówno moc Bożą, jak i potęgę świętego. Jednocześnie ich treść sięga głębszych pokładów znaczeniowych, związanych z archetypicznym odwzorowaniem kosmicznego pojedynku pomiędzy pierwotnymi siłami identyfikowanymi z chaosem i destrukcją a dążącymi do zaprowadzenia ładu społeczno-cywilizacyjnego. Przedmioty te mogły być świadectwem zachodzących procesów chrystianizacyjnych, ale też jednocześnie pełnić funkcję amuletu. Kontekst grobowy wskazuje, że w tej podwójnej roli zawieszki były wykorzystywane przez kobiety. Ich adresatami i odbiorcami hipotetycznie mogli być też wojownicy.
Pobrania
Bibliografia
Agrigoroaei V. (2011), Choix nobiliaires ou modèle oriental: le cas de saint Georges et des autres saints guerriers, [w:] M. Aurell, C. Girbea (red.), Chevalerie & christianisme aux XIIe et XIIIe siècles, Presses Universitaires de Rennes, Rennes, s. 77–100, https://doi.org/10.4000/books.pur.112955
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4000/books.pur.112955
Alpatov M.V. (1956), Obraz Georgiya-voina v iskusstve Vizantii i drevney Rusi, „Trudy Otdela drevnerusskoy literatury Instituta russkoy literatury AN SSSR”, 12, s. 292–310.
Google Scholar
Arkhipova Ye.I. (2015), Kamennyye ikonki so svyatymi voinami: vizantiyskoye naslediye i yuzhnorusskaya traditsiya, [w:] V.N. Zalesskaya, Ye.V. Stepanova (red.), Vizantiya v kontekste mirovoy kul’tury. Materialy konferentsii, posvyashchonnoy pamyati A.V. Bank (1906–1984), Izdatel’stvo Gosudarstvennogo Ermitazha, Sankt Peterburg (Trudy Gosudarstvennogo Ermitazha, 74), s. 271–289.
Google Scholar
Arutyunyan Yu.I. (2009), Obraz svyatogo Georgiya v srednevekovoy rytsarskoy kul’ture, „Trudy Sankt-Peterburgskogo gosudarstvennogo instituta kul’tury”, 185, s. 160–168.
Google Scholar
Astakhova A.M. (1958), Il’ya Muromets v russkom epose, [w:] A.M. Astakhova (red.), Il’ya Muromets, Izdatel’stvo Akademii Nauk SSSR, Moskva–Leningrad, s. 393–419.
Google Scholar
Atanasov G. (2001), Sveti Georgi Pobedonosets. Kult i obraz v pravoslavniya iztok prez srednovekovieto, Knigoizdatel’stvo Zograf, Varna.
Google Scholar
Atanasov G. (2002), Voinskite ikonografii, vŭorŭzhenieto i snaryazhenieto na sveti Georgi prez rannoto srednovekovie (V–X v.), [w:] V. Yotov, V. Nikolov, V. Slavchev (red.), Orŭzhie i naryazhenie prez kŭsnata antichnost i srednovikovieto IV–XV v. Mezhdunarodna konferentsiya, Varna, 14–16 septemvri 2000, Regionalen istoricheski muzeĭ, Varna (Acta Musei Varnaensis, 1), s. 37–58.
Google Scholar
Atanasov G. (2010), Svyatoy Georgiy – peshiy voin-zmeyeborets: vozniknoveniye ikonografii, pamyatniki, semantika i rasprostraneniye, [w:] A.A. Peskova, O.A. Shcheglova, A.Ye. Musin (red.), Slavyano-russkoye yuvelirnoye delo i yego istoki. Materialy Mezhdunarodnoy nauchnoy konferentsii, posvyashchennoy 100-letiyu so dnya rozhdeniya Gali Fodorovny Korzukhinoy (Sankt-Peterburg, 10–16 aprelya 2006 g.), Nestor-Istoriya, Sankt-Peterburg, s. 330–343.
Google Scholar
Barkóczi L. (1968), A 6th Century Cemetery from Keszthely-Fenékpuszta, „Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae”, 20.1–4, s. 275–311.
Google Scholar
Bollók Á. (2014), Bellerophon and Crucifixion? A Brief Note on Late Antique Circular Box Brooches from Pannonia, [w:] O. Heinrich-Tamáska, P. Straub (red.), Mensch, Siedlung und Landschaft im Wechsel der Jahrtausende am Balaton / People, Settlement and Landscape on Lake Balaton over the Millennia, Verlag Marie Leidorf GmbH, Budapest–Leipzig–Keszthely–Rahdeh/Westf., s. 259–279.
Google Scholar
Brūzis R. (2017), Sv. Jura kulta atspulgi 14.–15. gs ieroču apbedījumos Livonijā, [w:] A. Vilcāne (red.), Letonika, diaspora un starpkultūru komunikācija. Referātu tēzes, Latvijas Universitātes Latvijas vēstures institūts, Rīga, s. 15.
Google Scholar
Buko A. (2016), Chrześcijanie i poganie. O problemach interpretacji odkryć archeologicznych związanych z początkami chrześcijaństwa na ziemiach polskich, „Slavia Antiqua”, 57, s. 13–51, https://doi.org/10.14746/sa.2016.57.2
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.14746/sa.2016.57.2
Chukova T.A. (2006), Ikonografiya Khrista, Bozhiyey Materi i svyatykh na drevnerusskikh metallicheskikh aktovykh pechatyakh X–XV vv., [w:] E.N. Nosov (red.), Khristianskaya ikonografiya Vostoka i Zapada v pamyatnikakh material’noy kul’tury Drevney Rusi i Vizantii, Peterburgskoye Vostokovedeniye, Sankt-Peterburg, s. 28–77.
Google Scholar
Churakova A.Yu. [Kononovich A.] (2016), Priveski-obrazki s izobrazheniyem svyatogo vsadnika na territorii Drevnerusskogo gosudarstva, „Arkheologiya i istoriya Pskova i Pskovskoy zemli”, 31, s. 367–374.
Google Scholar
Churakova A.Yu. [Kononovich A.] (2017), Podveska-ikonka «Chudo sv. Georgiya o zmiye» s Gorodishcha bliz Shepetovki, [w:] A.E. Musin, O.A. Shcheglova (red.), V kamne i v bronze. Sbornik statey v chest’ Anny Peskovoy, Institut istorii material’noy kul’tury RAN, Nevskaya Knizhnaya Tipografiya, Sankt-Peterburg, s. 611–614.
Google Scholar
Cormack R., Mihalarias S. (1984), A Crusader Painting of St George: ‘maniera greca’ or ‘lingua franca’?, „The Burlington Magazine”, 126.972, s. 132–141.
Google Scholar
Creutz K. (2003), Tension and Tradition. A Study of Late Iron Age Spearheads around the Baltic Sea, Department of Archaeology, Stockholm University, Stockholm.
Google Scholar
Daim F. (2002), Pilgeramulette und Frauenschmuck? Zu den Scheibenfibeln der frühen Keszthely-Kultur, „Zalai Múzeum”, 11, s. 113–132.
Google Scholar
Daranowska-Łukaszewska J., Jacniacka M. (1997), Jerzy z Kapadocji. Ikonografia, [w:] S. Wielgus i in. (red.), Encyklopedia Katolicka, t. VII, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Lublin, szp. 1225–1227.
Google Scholar
Deptuła C. (2003), Archanioł i smok. Z zagadnień legendy miejsca i mitu początku w Polsce średniowiecznej, Werset, Lublin.
Google Scholar
Drocourt N. (2004), Les animaux comme cadeaux d’ambassade entre Byzance et ses voisins (VIIe–XIIe siècle), [w:] B. Doumerc, C. Picard (red.), Byzance et ses périphéries. Hommage à Alain Ducellier, CNRS, Université de Toulouse-le Mirail, Toulouse, s. 67–93, https://doi.org/10.4000/books.pumi.26016
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4000/books.pumi.26016
Dzik M. (2015), Przemiany zwyczajów pogrzebowych w międzyrzeczu Bugu i górnej Narwi (XI–XV w.), t. I, Oficyna Wydawnicza Zimowit; Państwowe Muzeum Archeologiczne; Muzeum Podlaskie, Rzeszów–Warszawa– Białystok.
Google Scholar
Fingerlin G. (2008), „Er soll Dir den Kopf zertreten” – Endlich komplett: das frühchristliche Bildprogramm aus dem Kammergrab von Hüfingen „Gierhalde”, „Archäologische Nachrichten aus Baden”, 76–77, s. 68–69, 97.
Google Scholar
Fingerlin G. (2012), Die ältesten christlichen Bilder der Alamannia. Zu Herkunft und Ikonographie der drei silbernen Phalerae aus dem Kammergrab von der „Gierhalde” in Hüfingen, dem Hauptort der frühmittelalterlichen Baar, „Schriften des Vereins für Geschichte der Baar”, 55, s. 7–26.
Google Scholar
Forstner D. (1990), Świat symboliki chrześcijańskiej, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
Google Scholar
Gapski M.H. (2014), Koń w kulturze polskiego średniowiecza, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań.
Google Scholar
Garam É. (1993), Die awarenzeitlichen Scheibenfibeln, „Communicationes Archaeologicae Hungariae”, s. 99–134.
Google Scholar
Gierszewska M. (2012), Smoki jako istoty mieszane. Funkcjonowanie w literaturze greckiej i rzymskiej, „Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae”, 22.1, s. 167–186.
Google Scholar
Glaser F. (2002), Die Bildmotive der Scheibenfibeln aus Keszthely, „Zalai Múzeum”, 11, s. 145–152.
Google Scholar
Good J. (2009), The Cult of St George in Medieval England, The Boydell Press, Woodbridge, https://doi.org/10.1017/9781846157127
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1017/9781846157127
Gorgievski D. (2012), Prilog kon datiranjeto na viničkite terakoti, „Patrimonium”, 5.10, s. 117–126.
Google Scholar
Gorgievski D. [Gjorgjievski D.] (2015), Dating of the Vinica Terracotta Reliefs, [w:] Z. Dimoski, E. Lučeska, P. Borowiak (red.), Słowiańskie teksty kultury. Samokowskie kontynuacje, t. II, Instytut Filologii Słowiańskiej UAM; Institut staroslovenska kul’tura – Prilep, Makedoniya, Poznań–Prilep, s. 109–117.
Google Scholar
Górewicz I.D. (2020), O broni Słowian. Na wojnie i w kulturze, Triglav; Wydawnictwo Poznańskie, Szczecin–Poznań.
Google Scholar
Grotowski P.Ł. (2011), Święci wojownicy w sztuce bizantyńskiej (843–1261). Studia nad ikonografią uzbrojenia i ubioru, Wydawnictwo WAM, Kraków.
Google Scholar
Grygiel J. (2007), Religijność krucjatowa, [w:] W. Szymborski, P.F. Nowakowski (red.), Religijność. Wymiar prywatny i publiczny, Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 83–98.
Google Scholar
Guriewicz A. (1976), Kategorie kultury średniowiecznej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar
Hahn S. (2001), Die Ikonographie des hl. Georg: Darstellungen im Westen Europas, [w:] S. Hahn, S. Methen, P.B. Steiner (red.), Sanct Georg. Der Ritter mit dem Drachen, Kunstverlag Josef Fink, Lindenberg, s. 77–91.
Google Scholar
Honneger Th. (2019), Introducing the Medieval Dragon, University of Wales Press, Cardiff.
Google Scholar
Immerzeel M. (2004), Holy Horsemen and Crusader Banners. Equestrian Saints in Wall Paintings in Lebanon and Syria, „Eastern Christian Art”, 1, s. 29–60, https://doi.org/10.2143/ECA.1.1.516941
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2143/ECA.1.1.516941
Jaskanis D. (1999), O kilku przedmiotach obcej proweniencji na wschodnim Mazowszu wczesnego średniowiecza, „Światowit. Nowa Seria”, 1 (42, fasc. B), s. 81–87.
Google Scholar
Jaskanis D. (2008), Święck. Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy na północno-wschodnim Mazowszu, SNAP Oddział w Warszawie; Muzeum Podlaskie w Białymstoku, Warszawa.
Google Scholar
Jaszczewska (2010), Święty Jerzy w wierzeniach i przysłowiach polskich, „Linguistics Applied”, 2–3, s. 280–286.
Google Scholar
Juzepczuk M. (2018), Kult świętych a zwycięstwa militarne pierwszych Piastów (od X do początków XIII w.), „Saeculum Christianum”, 25, s. 63–76, https://doi.org/10.21697/sc.2018.25.6
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.21697/sc.2018.25.6
Karlova K.F. (2020), Set-zmeyeborets i sv. Georgiy: preyemstvennost’ ikonograficheskogo tipa, [w:] N.N. Kazanskiy (red.), Indoyevropeyskoye yazykoznaniye i klassicheskaya filologiya-XXIV (chteniya pamyati I.M. Tronskogo). Materialy Mezhdunarodnoy konferentsii, prokhodivshey 22–24 iyunya 2020 g., t. II, Institut lingvisticheskikh issledovaniy RAN, Sankt-Peterburg, s. 1209–1224.
Google Scholar
Katičic R. (2011), Jurjevo koplje i Jurjev mač, [w:] A. Pleterski, T. Vinšćak (red.), Perunovo koplje, Inštitut za arheologijo ZRC SAZU, Založba ZRC, Ljubljana, s. 81–87.
Google Scholar
Kolpakova N. (2013), Evolyutsiya ikonohrafichnykh typiv zobrazhennya sv. Heorhiya u mystetstvi Vizantiyi, „Narodoznavchi zoshyty”, 6, s. 1121–1130.
Google Scholar
Kononovich A. [Churakova A.Yu.] (2013), Drevnerusskiye priveski-obrazki s izobrazheniyem svyatogo voina, [w:] V.N. Gur’yanov (red.), Drevnosti Sredne-Zapadnoy Rossii i sopredel’nykh territoriy. Materialy XXIX mezhdunarodnoy studencheskoy arkheologo-etnologicheskoy konferentsii 22–25 maya 2013 goda, Poligram-Plyus, Bryansk, s. 66–76.
Google Scholar
Kozlovskiy S.V. (2016), Il’ya Muromets i yego vremya: istoriografiya i perspektivy izucheniya obraza bylinnogo geroya, [w:] A.V. Petrov (red.), Paleorosiya. Drevnyaya Rus’: vo vremeni, v lichnostyakh, v ideyakh. Al’manakh, t. V, Kontrast, Sankt-Peterburg, s. 177–189.
Google Scholar
Kóčka-Krenz H. (2002), Krzyżyki we wczesnym średniowieczu jako przejaw chrystianizacji ziem polskich. Refleksja archeologa, [w:] F. Lenort (red.), Scirptura Sacra Posnaniensis. Opuscula Mariano Wolniewicz octogenario dedicata, Wydział Teologiczny UAM, Poznań, s. 153–161.
Google Scholar
Kuniga I. (2000), Kristapiņu kapulauks 8. gs. beigas – 12. gs., RaKa, Rīgā.
Google Scholar
Kurasiński T. (2014), Grotem w dół, grotem w górę. Deponowanie włóczni w grobach wczesnośredniowiecznych na ziemiach polskich, [w:] T. Kurasińki, K. Skóra (red.), Grób w przestrzeni, przestrzeń w grobie. Przestrzenne uwarunkowania w dawnej obrzędowości pogrzebowej, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź (Acta Archaeologica Lodziensia, 60), s. 159–190.
Google Scholar
Kurasiński T. (w druku), Magia – religia – ostentacja. Kaptorgi z wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Radomiu w ujęciu komparatystycznym, ,,Slavia Antiqua”, 62.
Google Scholar
Lazarev V.N. (1953), Novyy pamyatnik stankovoy zhivopisi XII veka i obraz Georgiya-voina v vizantiyskom i drevnerusskom iskusstve, „Vizantiyskiy Vremennik”, 6, s. 186–222.
Google Scholar
Lazarev V.N. (1970), Novyy pamyatnik stankovoy zhivopisi XII veka i obraz Georgiya-voina v vizantiyskom i drevnerusskom iskusstve, [w:] V.N. Lazarev, Russkaya srednevekovaya zhivopis’. Stat’i i issledovaniya, Izdatel’stvo Nauka, Moskva, s. 55–102.
Google Scholar
Le Goff J. (2020), Czas uświęcony. Jakub de Voragine i „Złota legenda”, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa.
Google Scholar
Loeffler H. (1929), Die Grabsteine, Grabmäler und Epitaphien in den Kirchen Alt-Livland vom 13.–18. Jahrhundert, Verlag der Buchhandlung G. Löffler, Riga.
Google Scholar
Lurker M. (1989), Słownik obrazów i symboli biblijnych, Pallotinum, Poznań.
Google Scholar
MacGregor J.B. (2004), Negotiating Knightly Piety: the Cult of the Warrior-Saints in the West, ca. 170–ca. 1200, „Church History”, 73.2, s. 317–345, https://doi.org/10.1017/S0009640700109291
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1017/S0009640700109291
Maré E.A. (2004), There is no Hero Without a Dragon: A Revisionist Interpretation of the Myth of St. George and the Dragon, [w:] P.L. Yoder, P.M. Kreuter (red.), Monsters and the Monstrous. Myths and Metaphors of Enduring Evil, Inter-Disciplinary Press, Oxford, s. 179–188.
Google Scholar
Mianecki A. (2012), Przekleństwo królów, plaga królestw – smok w wybranych opowieściach polskiego folkloru tradycyjnego, [w:] K. Konarska (red.), Powodzie, plagi, życie i inne katastrofy, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław (Colloquia Anthropologica et Communicativa, 5), s. 477–494.
Google Scholar
Mikhaylova R. (2003), Kul’t svyatykh voyiniv u Halyts’ko-Volyns’kiy Rusi (na prykladi pam’’yatok prykladnoho mystetstva, „Narodoznavchi zoshyty”, 1–2, s. 180–187.
Google Scholar
Morgan G. (2006), St Gregor. Knight, Martyr, Patron Saint and Dragonslayer, Pocket Essentials, Harpenden.
Google Scholar
Moskal’ M. (2020), Tema borot’by svyatykh voyiniv zi zlom v ukrayins’komu relihiynomu mystetstvi XII–XVIII st., „Narodoznavchi zoshyty”, 1.151, s. 220–228, https://doi.org/10.15407/nz2020.01.220
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15407/nz2020.01.220
Mukhin A.S. (2009), Khtonicheskiye motivy v staroladozhskoy freske «Chudo Georgiya o zmiye», „Trudy Sankt-Peterburgskogo gosudarstvennogo instituta kul’tury”, 185, s. 220–226.
Google Scholar
Musin A.E. (2007), Kamennaya ikonka s obrazom svyatogo vsadnika iz nakhodok na Novgorodskom (Ryurikovom) gorodishche 2005 g.: voprosy interpretatsii, [w:] E.N. Nosov, A.E. Musin (red.), U istokov russkoy gosudarstvennosti. K 30-letiyu arkheologicheskogo izucheniya Novgorodskogo Ryurikova Gorodishcha i Novgorodskoy oblastnoy arkheologicheskoy ekspeditsii. Istoriko-arkheologicheskiy sbornik. Materialy mezhdunarodnoy nauchnoy konferentsii, 4–7 oktyabrya 2005 g., Izdatel’stvo Dmitriy Bulanin, Sankt-Peterburg, s. 148–165.
Google Scholar
Myts’ko I. (1998), Do problemy stanovlennya populyarnykh khrystyyans’kykh kul’tiv v Ukrayini, „Mediaevalia Ucrainica”, 5, s. 26–43.
Google Scholar
Nekrasova М.А. (2009), Obraz vsadnika-voina – svyatogo Georgiya zmeyebortsa. Yego sakral’nyy smysl v iskusstve slavyanskikh narodov kak istochnika zhiznennykh nachal, „Trudy Sankt-Peterburgskogo gosudarstvennogo instituta kul’tury”, 185, s. 15–27.
Google Scholar
Nikolayeva T.V. (1983), Drevnerusskaya melkaya plastika iz kamnya. XI–XV vv., Nauka, Moskva.
Google Scholar
Ovčarov N. (1991), Sur l’iconographie de St. Georges aux XIe–XIIe siècles, „Byzantinoslavica”, 52, s. 121–129.
Google Scholar
Pancaroğlu O. (2004), The Itinerant Dragon-Slayer: Forging Paths of Image and Identity in Medieval Anatolia, „Gesta”, 43.2, s. 151–164, https://doi.org/10.2307/25067102
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/25067102
Papp L. (1963), A nagyharsányi avarkori temető I, „Janus Pannonius Múzeum Évkönyve”, 8, s. 113–141.
Google Scholar
Pivovarov S. (2011), Medal’yon zi svyatym vershnykom z litopysnoho Vasyleva: sproba interpretatsiyi, „Materialy i doslidzhennya z arkheolohiyi Prykarpattya i Volyni”, 15, s. 392–396.
Google Scholar
Pollems K. (1989a), Georg [Kultverbreitung], [w:] Lexikon des Mittelalter, t. IV, Artemis Verlag, München–Zürich, szp. 1273–1274.
Google Scholar
Pollems K. (1989b), Georg [Ikonographie in Westeuropa], [w:] Lexikon des Mittelalter, t. IV, Artemis Verlag, München–Zürich, szp. 1274.
Google Scholar
Porfiridov N.G. (1972), Drevnerusskaya melkaya kamennaya plastika i yeye syuzhety, „Sovetskaya arkheologiya”, 3, s. 200–208.
Google Scholar
Propp V.Ya. (2002), Zmeyeborstvo Georgiya v svete fol‘klora, [w:] V.Ya. Propp, Fol‘klor. Literatura. Istoriya, Labirint, Moskva, s. 92–114.
Google Scholar
Quast D. (2002), Kriegerdarstellungen der Merowingerzeit aus der Alamannia, „Archäologisches Korrespondenzblatt”, 32.2, s. 267–280.
Google Scholar
Quast D. (2009), Merovingian Period Equestrians in Figural Art, „Archaeologica Baltica”, 11, s. 330–342.
Google Scholar
Radiņ’š A. (1999a), 10.–13. gadsimta senkapi latgaļu apdzīvotajā teritorijā un Austrumlatvijas etniskās, sociālās un politiskās vēstures jautājumi. Monogrāfija, Latvijas Vēstures muzejs, Rīga.
Google Scholar
Radin’sh A. (1999b), Pogrebal’nyy obryad i inventar’ latgal’skikh zakhoroneniy 10–13 vekov, „Archaeologia Lituana”, 1, s. 65–118.
Google Scholar
Radiņ’š A. (2007), Epoka żelaza, [w:] A. Bitner-Wróblewska (red.), Skarby starożytnej Łotwy / Treasures of Ancient Latvia, Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie; SNAP, Oddział w Warszawie, Warszawa, s. 155–279.
Google Scholar
Reginskaya N.V. (2010), Sv. Georgiy Pobedonosets – nebesnyy pokrovitel’ Rossii v izobrazitel’nom iskusstve Evropy i Rossii, Izdatel’stvo „SPbKO”, Sankt-Peterburg.
Google Scholar
Savyts’kyy V., Svintsshch’kyy V. (2013), [w:] Istoriya ta suchasnist’ Pravoslav’ya na Volyni: materialy III naukovo-praktychnoyi konferentsiyi (Luts’k, 15–16 lystopada 2012 r.), Volyns’ka yeparkhiya UPTS, Volyns’ka dukhovna seminariya, Vydavnychyy viddil Volyns’koyi yeparkhiyi, Luts’k, s. 37–43.
Google Scholar
Sedova M.V. (1981), Yuvelirnyye izdeliya drevnego Novgoroda (X–XV vv.), Nauka, Moskva.
Google Scholar
Sedova M.V. (2006), Natel’nyye ikonki s izobrazheniyem Sv. Georgiya RostovoSuzdal’skoy Rusi (XI–XIII vv.), [w:] M.A. Nekrasova, E.K. Guseva, K.K. Kuznetsova (red.), Georgiy Karlovich Vagner – uchenyy, khudozhnik, chelovek, Institut mirovoy literatury im. A.M. Gor’kogo RAN, Moskva, s. 241–251.
Google Scholar
Shevelev V.V. (2005), Gromovye strely’’ proroka Il’ia. Ėtnograficheskie realii, „Zhivaya starina”, 1, s. 2–3.
Google Scholar
Shtepanovskaya E.M. (2009). Bitva gromoverzhtsa so zmeyem: istoki obraza Georgiya Pobedonostsa v indoyevropeyskoy mifologii, „Trudy Sankt-Peterburgskogo gosudarstvennogo instituta kul’tury”, 185, s. 212–219.
Google Scholar
Sikorski M. (2015), Smoki i smokobójstwo, Wydawnictwo Sativa Studio, Stradunia.
Google Scholar
Snelders B., Jeudy A. (2006), Equestrian Saints in Egypt and North Mesopotamia, „Eastern Chrostian Art”, 2, s. 105–142.
Google Scholar
Sobolev V.Yu. (2017a), Ikonki-priveski s konnym izobrazheniyem svyatogo Georgiya, [w:] A.E. Musin, O.A. Shcheglova (red.), V kamne i v bronze. Sbornik statey v chest’ Anny Peskovoy, Institut istorii material’noy kul’tury RAN, Nevskaya Knizhnaya Tipografiya, Sankt-Peterburg, s. 537–547.
Google Scholar
Sobolev V.Yu. (2017b), Svyatoy Georgiy. Ikonografiya odnogo tipa ikonok i snaryazheniye vsadnika i konya XII–XIII vv., [w:] A.V. Aranovich, D.Yu. Alekseyev (red.), Istoriya voyennogo kostyuma: ot drevnego mira do nashikh dney. Materialy II Mezhdunarodnoy voyenno-istoricheskoy konferentsii, Sankt-Peterburg, 19 noyabrya 2015 g., Sankt-Peterburgskiy gosudarstvennyy universitet promyshlennykh tekhnologiy i dizayna, Sankt-Peterburg, s. 29–50.
Google Scholar
Sobolev V.Yu. (2019), Rannesrednevekovyye ikonki-priveski. Obraztsy i podrazhaniya, „Aktual’nyye problemy teorii i istorii iskusstva”, 9, s. 429–438, 835–836.
Google Scholar
Spirgis R. (2019), Nakhodki ikonok s izobrazheniyem Sv. Georgiya na territorii Latvii, „Arkheologiya i istoriya Pskova i Pskovskoy zemli”, 34, s. 314–334.
Google Scholar
Staecker J. (1997), Legends and Mysteries: Reflections on the Evidence of the Early Mission in Scandinavia, [w:] H. Andersson, P. Carelli, L. Ersgård (red.), Visions of the Past. Trends and Traditions in Swedish Medieval Archaeology, Central Board of National Antiquities, Lund–Stockholm, s. 419–454.
Google Scholar
Stangé-Zhirovova N. (1992), Narodnaya i knizhnaya traditsiya pochitaniya sv. Georgiya na Rusi: opyt istoriko-etnograficheskogo analiza, „Revue des études slaves”, 64.2, s. 323–330, https://doi.org/10.3406/slave.1992.6046
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.3406/slave.1992.6046
Stanyukovich A.K. (2011), Neizvestnyye pamyatniki russkoy metalloplastiki. Miniatyurnyye ikonki-priveski XI–XVI vekov, Gruppa Iskateli, Moskva.
Google Scholar
Stepanenko V.P. (2000), Obraz svyatogo Georgiya-vsadnika v Vizantiyskoy i drevnerusskoy sfragistike domongol’skogo perioda, „Problemy istorii Rossii”, 3, 106–117.
Google Scholar
Stepanenko V.P. (2019), K ikonografii svyatykh voinov-vsadnikov v vizantiyskoy sfragistike: sv. Georgiy, „Antichnaya drevnost’ i sredniye veka”, 47, s. 72–82, https://doi.org/10.15826/adsv.2019.47.005
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15826/adsv.2019.47.005
Stepanenko V.P. (2020), Obraz sv. Georgiya-drakonobortsa na pechati M-8759 iz sobraniya Gosudarstvennogo Ermitazha, „Antichnaya drevnost’ i sredniye veka”, 48, s. 290–300, https://doi.org/10.15826/adsv.2020.48.018
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15826/adsv.2020.48.018
Swastek J. (1997), Jerzy z Kapadocji, [w:] S. Wielgus i in. (red.), Encyklopedia Katolicka, t. VII, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin, szp. 1219–1221.
Google Scholar
Szczepanik P. (2015), Wojenne wyprawy Świętowita. Mit i jego materialne wyobrażenie, [w:] Migracje. Podróże w dziejach. Starożytność i średniowiecze. Monografia oparta na materiałach z VII Międzynarodowej Sesji Naukowej Dziejów ludów Morza Bałtyckiego, Wolin, 26–28 lipca 2014, M. Franz, K. Kościelniak, Z. Pilarczyk (red.), Toruń (Mare Integrans. Studia nad dziejami wybrzeży Morza Bałtyckiego, 7), s. 175–188.
Google Scholar
Szczepański S. (2010), Kamień i skała w mitologii, wierzeniach i obyczajowości ludów indoeuropejskich, [w:] R. Klimek, S. Szczepański (red.), Kamienie w historii, kulturze i religii, Robert Klimek, Olsztyn, s. 7–23.
Google Scholar
Ters’kyy S.V. (2016), Kul’t svyatykh voyiniv ta viys’kovi vidznaky u Halyts’ko-Volyns’komu viys’ku, „Viys’kovo-naukovyy visnyk”, 25, s. 59–74.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1108/DPM-05-2015-0096
Totev K. (2020), Srednevekovyye vizantiyskiye svintsovyye ikony iz severo-vostochnoy Bolgarii (K ikonografii Svyatogo Georgiya-drakonobortsa), „Materialy po arkheologii, istorii i etnografii Tavrii”, 7, s. 362–369.
Google Scholar
Tóth E. (1999), Kereszténység a honfoglalás előtti Kárpát-medencében, [w:] É.M. Fülöp, J. Kisné Cseh (red.), Magyarok térben és időben. Nemzetközi Hungarológiai Konferencia, Tatabánya – Esztergom 1996. május 28–31, Komárom-Esztergom Megyei Önkormányzat Múzeumainak Igazgatósága, Tata, s. 163–182.
Google Scholar
Tóth E. (2005), Zur Herkunft und Ikonographie der Scheibenfibeln der Keszthely-Kultur, „Zalai Múzeum”, 14, s. 183–202.
Google Scholar
Tóth E. (2013), Titkos keresztények az avar korban?, [w:] O. Tóth, P. Forisek (red.), Ünnepi kötet Gesztelyi Tamás 70. születésnapjára, Debreceni Egyetem Történelmi Intézete, Debrecen, s. 203–220.
Google Scholar
Tuan Y. (1987), Przestrzeń i miejsce, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar
Tyanina E.A. (2018), K voprosu o kul’te Peruna v Novgorodskoy zemle (po materialam arkheologicheskogo issledovaniya Novgoroda), „Colloquia Russica”, 1.8, s. 59–72.
Google Scholar
Usikova L.S. (2015), Obraz Heorhiya Peremozhtsya u vizantiys’kiy ta kyyevorus’kiy ikonohrafiyi, „Visnyk Natsional’noyi akademiyi kerivnykh kadriv kul’tury i mystetstv”, 4, s. 134–139.
Google Scholar
Vaday A. (2013), The Representation of a Saint on Horseback and the Archangel from the Avar Period, „Hungarian Archaeology”, s. 1–3.
Google Scholar
Vanderheyde C. (2012), La monture des saints cavaliers dans l’art byzantin, [w:] S. Lazaris (red.), Le cheval dans les sociétés antiques et médiévales. Actes des journées d’étude internationales organisées par l’UMR 7044 (Étude des civilisations de l’Antiquité) Strasbourg, 6–7 novembre 2009, Brepols, Turnhout (Bibliothèque de l’Antiquité Tardive, 22), s. 201–211, https://doi.org/10.1484/M.BAT-EB.5.100773
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1484/M.BAT-EB.5.100773
Vereshchagina N. (2019), Khristianskiye kul’ty i relikvii drevnego Kiyeva (konets X–pervaya tret’ XIII v.). Monografiya, Astroprint, Odessa.
Google Scholar
Vida T. (2002), Heidnische und christliche Elemente der awarenzeitlichen Glaubenswelt, Amulette in der Awarenzeit, „Zalai Múzeum”, 11, s. 179–209.
Google Scholar
Walter Ch. (1995), The Origins of the Cult of Saint George, „Revue des études byzantines”, 53, s. 295–326, https://doi.org/10.3406/rebyz.1995.1911
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.3406/rebyz.1995.1911
Walter Ch. (2003), The Warrior Saints in Byzantine Art and Tradition, Routledge, London–New York.
Google Scholar
Watkins C. (1995), How to Kill a Dragon. Aspects of Indo-European Poetics, Oxford University Press, New York–Oxford.
Google Scholar
White M. (2013), Military Saints in Byzantium and Rus, 900–1200, Cambridge University Press, New York, https://doi.org/10.1017/CBO9781139013864
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139013864
Zając P. (2003), „Nadprzyrodzone” w kulturze ludowej, [w:] E. Przybył (red.), Nadprzyrodzone, Nomos, Kraków, s. 85–98.
Google Scholar
Zhyshkovych V. (1999), Plastyka Rusi-Ukrayiny. X-persha polovyna XIV stolit’, Instytut narodoznavstva, L’vov.
Google Scholar
Żółkowska J. (2010), Funkcja dewocjonaliów chrześcijańskich na przykładzie wybranych grobów na cmentarzyskach wczesnośredniowiecznych i nowożytnych, [w:] W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński (red.), Tak więc po owocach poznacie ich, SNAP Oddział w Poznaniu, Poznań (Funeralia Lednickie, 12), s. 241–249.
Google Scholar
Żółkowska J. (2012), Disc Pendants with St. George’s Image from the Early Mediaeval Period in Poland, [w:] M. Salamon, M. Wołoszyn, A. Musin, P. Špehar, M. Hardt, M. P. Kruk, A. Sulikowska-Gąska (red.), Rome, Constantinople and Newly Converted Europe. Archeological and Historical Evidence, t. II, Geisteswissenschaftliches Zentrum Geschichte und Kultur Ostmitteleuropas e.V., Leipzig; Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie; Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, Kraków–Leipzig–Rzeszów–Warszawa, s. 193–202.
Google Scholar
Żółkowska J. (2016), Przyczynek do badań nad wczesnośredniowiecznymi zawieszkami z wizerunkami przypisywanymi św. Jerzemu. Znaleziska z obszaru Polski, „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego”, 37, s. 247–278, https://doi.org/10.15584/misroa.2016.37.12
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15584/misroa.2016.37.12
Żółkowska J. (2017), Zawieszka z wizerunkiem Matki Boskiej Orantki, [w:] A.E. Musin, O.A. Shcheglova (red.), V kamne i v bronze. Sbornik statey v chest’ Anny Peskovoy, Institut istorii material’noy kul’tury RAN, Nevskaya Knizhnaya Tipografiya, Sankt-Peterburg, s. 193–199.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
