Kampfschwert für Harnischfechten: miecz z pogranicza Nowej Marchii i Ziemi Torzymskiej
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6034.36.07Słowa kluczowe:
Nowa Marchia, Ziemia Torzymska, uzbrojenie, miecz, Bastardschwert, Harnischfechten, turniejAbstrakt
Uzbrojenie średniowiecznych Nowej Marchii i Ziemi Torzymskiej dalekie są od należytego rozpoznania. Niepublikowany dotąd miecz późnośredniowieczny odkryty przypadkowo w latach 70. XX w. gdzieś w okolicach Słubic (dziś zbiory prywatne), pozwala naszą wiedzę na ten temat znacznie rozwinąć. Miecz przetrwał do naszych czasów w dość dobrym stanie. Znaczna długość i smukłość głowni z granią, pozwala sklasyfikować go jako typ XVIIIb, 12 (12a), T3 wg Oakeshotta. Głownie typu XVIIIb znane są głównie ze znalezisk z zachodniej i środkowej Europy i produkowano je w Pasawie w Bawarii oraz w Hall w Tyrolu. Argumenty typologiczne, jak i ikonograficzne wskazują na datowanie miecza na sam koniec XV – początek XVI w., z lekkim wskazaniem na czas około 1500 r. Forma miecza, umożliwiająca walkę zarówno jedną, jak i dwiema rękami, pozwala uznać okaz ten za miecz bękarci (Bastardschwert), a wyraźne wzmocnienie sztychu wskazuje na jego przeznaczenie jako broni wykorzystywanej w trakcie pieszej walki w zbroi (tzw. Harnischfechten). Jego pojawienie się na pogranicza Nowej Marchii i Ziemi Torzymskiej wiązać należy z renesansem idei organizacji turniejów rycerskich, jaki zapanował wśród władców Rzeszy.
Pobrania
Bibliografia
Die Chroniken der deutschen Städte. Vom 14. bis ins 16. Jahrhundert, Bd. IV (1865), K. von Hegel (red.), G. Hirzel Vandehoeck & Ruprecht, Leipzig.
Google Scholar
Deutsche Privatbriefe des Mittelalters, Bd. I, Fursten und Magnaten, Edle und Ritter (1899), G. Steinhausen (red.), R. Gärtners Verlagsbuchhandlung, Berlin.
Google Scholar
François Rabelais (1535), Gargantua, F. Juste (red.), Lyon.
Google Scholar
A bon droyt. Spade di uomini liberi, cavalieri e santi (2007), M. Scalini (red.), Silvana Editoriale, Milano.
Google Scholar
Aleksić M. (2007), Mediaeval Swords from Southeastern Europe. Material from 12th to 15th Century, Marko Aleksic – izdavac, Belgrade.
Google Scholar
Alexander D. (1985), European Swords in the Collections of Istanbul: Part 1. Swords from the Arsenal of Alexandria, „Waffen- und Kostümkunde”, 27, s. 81–118.
Google Scholar
Barber R.W., Barker J.R.V. (1989), Tournaments. Jousts, Chivalry and Pegeants in the Middle Ages, Weidenfeld & Nicolson, Woodbridge.
Google Scholar
Biborski M., Stępiński J., Żabiński G. (2004), A Renaissance Sword from Racibórz, „Gladius”, 24, s. 187–208, https://doi.org/10.3989/gladius.2004.41
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.3989/gladius.2004.41
Breiding D.H. (2012), Rennen, Stechen und Turnier zur Zeit Maximilians I, [w:] C. Lagerwaard (red.), “Vor Halbtausend Jahren...”: Festschrift zur Erinnerung an den Besuch des Kaisers Maximilian I. in St. Wendel, Stiftung Dr. Walter Bruch, St. Wendel, s. 53–84.
Google Scholar
Brzustowicz B.W. (1997), Margrabia Jan z Kostrzyna i turnieje rycerskie, „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”, 4, s. 29–40.
Google Scholar
Cognot F. (2011), Typologies, [w:] M. Huynh (red.), ĽÉpée. Usages, mythes et symboles, Réunion des Musées Nationaux, Paris, s. 24–29.
Google Scholar
Čapský M. (2006), Zlomený meč Valentina Hrbatého. Poslední z opavských Přemyslovců, „Dějiny a současnost”, 28.2, s. 34–36.
Google Scholar
Dufty A.R. (1974), European Swords and Daggers in the Tower of London, Her Majesty’s Stationery Office, London.
Google Scholar
Fenrych W. (1959), Nowa Marchia w dziejach politycznych Polski w XIII i w XIV wieku, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Google Scholar
Forrer R. (1905), Schwerter und Schwertknäufe der Sammlung von Schwerzenbach. Mit einer Geschichte von Schwert und Dolch, Karl W. Hiersemann, Leipzig.
Google Scholar
Gamber O. (1957), Der Turnierharnisch zur Zeit König Maximilians I. und das Thunsche Skizzenbuch, „Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen in Wien”, 53, s. 33–70.
Google Scholar
Gamber O. (1961), Die mittelalterlichen Blankwaffen der Wiener Waffensammlung, „Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen”, 57, Neue Folge 21, s. 7–38.
Google Scholar
Głosek M. (1973), Znaki i napisy na mieczach średniowiecznych w Polsce, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar
Głosek M. (1984), Miecze środkowoeuropejskie z X–XV w., Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
Google Scholar
Głosek M. (1996), Późnośredniowieczna broń obuchowa w zbiorach polskich, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Łódź–Warszawa.
Google Scholar
Gorczyca K. (2005), Miecze średniowieczne w zbiorach Muzeum Okręgowego w Koninie, „Archaeologia Historica Polona”, 15.1, s. 421–427.
Google Scholar
Grygiel R., Jurek T. (1996), Doliwowie z Nowego Miasta nad Wartą, Dębna i Biechowa. Dzieje rezydencji i ich właścicieli, Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, Łódź.
Google Scholar
Hand J.O. (2004), National Gallery of Art. Master Paintings from the Collection, National Gallery of Art, Washington–New York.
Google Scholar
Hošek J., Košta J., Žakovský P. (2019), Ninth to Mid-sixteenth Century Swords from the Czech Republic in their European Context, part 1, The Finds, The Czech Academy of Sciences, Institute of Archaeology, Prague and Brno, National Museum, Prague, Masaryk University, Brno, Prague–Brno.
Google Scholar
Hošek J., Košta J., Žakovský P. (2021), Ninth to Mid-sixteenth Century Swords from the Czech Republic in their European Context, part 2, Swords of Medieval and Early Renaissance Europe as a Technological and Archaeological Source, The Czech Academy of Sciences, Institute of Archaeology, Prague and Brno; National Museum, Prague; Masaryk University, Brno, Prague–Brno (w druku).
Google Scholar
Huth E.W. (1975), Die Entstehung und Entwicklung der Stadt Frankfurt (Oder) und ihr Kulturbild vom 13. bis zum 17. Jh. auf Grund archäologischer Befunde, Akademie-Verlag Berlin, Berlin.
Google Scholar
Jaquet D. (2014), Une épée d’armes pour le combat singulier en armure, „e-Phaïstos”, 3, s. 74–82, https://doi.org/10.4000/ephaistos.589
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4000/ephaistos.589
Kalmár J. (1971), Régi magyar fegyverek, Natura, Budapest.
Google Scholar
Kucypera P., Muzolf B., Rybka K. (2012), Późnośredniowieczny miecz ze stanowiska Lutomiersk-Koziówki 3A-C, pow. pabianicki, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica”, 29, s. 235–250.
Google Scholar
Laking G.F. (1920), A Record of European Armour and Arms Through Seven Centuries, vol. II, Bell Publication, London.
Google Scholar
Liebe G. (1902), Das Turnier in den Briefen deutscher Fursten, „Zeitschrift fur Historische Wafffen und Kostümkunde”, 2, (1900–1902), s. 65–67.
Google Scholar
Małowiecki R. (1989), Dwa miecze z Ciechanowa, „Zapiski Ciechanowskie”, 7, s. 130–140.
Google Scholar
Marek L. (2008), Broń biała na Śląski. XIV–XVI w., Instytut Archeologii, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław (Wratislavia Antiqua, 10).
Google Scholar
Michalak A. (2018), Mystery Hidden behind the Beasts Heads. Remarks on Chronology of Peculiar Type of Medieval Dagger, „Acta Militaria Medieavalia”, 14, s. 153–173.
Google Scholar
Michalak A. (2019), Arma Confinii. Przemiany późnośredniowiecznej broni na rubieżach Śląska, Wielkopolski, Brandenburgii i Łużyc, Muzeum Archeologiczne Środkowego Nadodrza, Zielona Góra.
Google Scholar
Michalak A. (2020a), Terra incognita? Not only on the Arms and Armour Production in the Borderland of Silesia, Brandenburg, Greater Poland and Lusatia in the Late Middle Ages, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 68.4, s. 439–461, https://doi.org/10.23858/KHKM68.2020.4.001
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.23858/KHKM68.2020.4.001
Michalak A. (2020b), Between the Age of Heroes and the Period of Professional Troops. Evidence from the Borderland of Silesia, Brandenburg, Lusatia and Poland, „Fasciculi Archaeologiae Historicae”, 33, s. 71–87, https://doi.org/10.23858/FAH33.2020.005
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.23858/FAH33.2020.005
Michalak A. (2021), Terra nullius? Rubież Śląska, Wielkopolski i Brandenburgii w późnym średniowieczu – pogranicze polityczne i (czy) kulturowe?, [w:] A. Janowski, M. Rębkowski (red.), Wolińskie Spotkania Mediewistyczne V. Pogranicza, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk (w druku).
Google Scholar
Michalak A., Socha K. (2019), Late Medieval Weaponry Finds from Kostrzyn nad Odrą. Cultural and Historical Contexts, „Acta Militaria Medieavalia”, 15, s. 137–151.
Google Scholar
Müller H. (2002), Albrecht Dürer. Waffen und Rüstungen, Ph. von Zabevrn, Mainz.
Google Scholar
Müller H., Kölling H. (1982), Europäische Hieb- und Stichwaffen aus der Sammlung des Museums für Deutsche Geschichte, Brandenburgisches Verlagshaus, Berlin.
Google Scholar
Mykietów B. (2004), Kostrzyn jako ośrodek władzy książęcej w latach panowania Jana II Brandenburskiego (1535–1571), [w:] B. Mykietów, M. Tureczek (red.), De oppido et castello. Przeszłość i teraźniejszość Twierdzy Kostrzyn, Księgarnia Akademicka, Kostrzyn nad Odrą–Zielona Góra, s. 29–62.
Google Scholar
Norman A.V.B. (1980), The Rapier and Small-Sword, 1460–1820, Arms & Armour, London–Melbourne–New York.
Google Scholar
Oakeshott R.E. (1964), The Sword in the Age of Chivalry, Boydell Press, New York–Washington.
Google Scholar
Oakeshott R.E. (2002), Records of the Medieval Sword, Boydell & Brewer, Woodbridge.
Google Scholar
Ogechukwu N. (2009), The Secret Behind the Cross and Crucifix, Strategic Book Publishing & Rights Agency, LLC, New York.
Google Scholar
Piotrowska D. (2008), Renesansowy zamek w Kostrzynie nad Odrą, Muzeum Twierdzy Kostrzyn, Kostrzyn nad Odrą.
Google Scholar
Puype J.P., Stevens H. (2010), Arms and Armour of Knights and Landsknechts in the Netherlands Army Museum, Legermuseum, Eburon Academic Publishers, Delft.
Google Scholar
Pytlak M. (2019), Późnośredniowieczny warsztat garncarski ze Smolnicy. Rekonstrukcja procesu wytwarzania naczyń, Muzeum im. Jana Dekerta w Gorzowie Wielkopolskim, Gorzów Wielkopolski.
Google Scholar
Rymar E. (1999), Studia i materiały z dziejów Nowej Marchii i Gorzowa. Szkice historyczne, Towarzystwo Przyjaciół Archiwum i Pamiątek Przeszłości, Gorzów Wielkopolski.
Google Scholar
Rymar E. (2004), Nowa Marchia-kraina zapomniana? Stan badań nad średniowieczem, „Nowa Marchia – prowincja zapomniana – wspólne korzenie”, 1, s. 7–24.
Google Scholar
Rymar E. (2007), Klucz do ziem polskich, czyli dzieje Ziemi Lubuskiej, aż po jej utratę przez Piastów i ugruntowanie władzy margrabiów brandenburskich, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna, Gorzów Wielkopolski.
Google Scholar
Rymar E. (2015), Historia polityczna i społeczna Nowej Marchii w średniowieczu (do roku 1535), Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Herberta, Gorzów Wielkopolski.
Google Scholar
Schmock R. (2004), Kształtowanie władzy w epoce renesansu na przykładzie margrabiego brandenburskiego Jana z Kostrzyna, „Nowa Marchia – prowincja zapomniana – wspólne korzenie”, 3, s. 45–54.
Google Scholar
Schneider H. (1980), Waffen im Schweizerischen Landesmuseum. Griffwaffen I, Orell Füssli, Zürich.
Google Scholar
Schultze J. (1961), Die Mark Brandenburg, Bd. I, Entstehung und Entwicklung unter den askanischen Markgrafen (bis 1319), Duncker & Humblot, Berlin.
Google Scholar
Seitz H. (1965), Blankwaffen I. Geschichte und Typenentwicklung im europäischen Kulturbereich. Von der prähistorischen Zeit bis zum Ende des 16. Jahrhunderts, Klinkhardt & Biermann, Braunschweig.
Google Scholar
Seyboth R. (2010), Markgraf Albrecht Achilles – „Ist König Artus Hof hier mit jagen, stechen, rennen und aller Kurzweil“, Verein der Freunde Triesdorf und Umgebung, Ansbach.
Google Scholar
Strel‘chenko A.V. (2011), Nemetskiy mech XV v. iz Belorussii, „Военная археология” / „Voyennaya arkheologiya”, 2, s. 202–205.
Google Scholar
Szczurek T. (2007), Obrót pieniężny w Nowej Marchii w okresie askańskim (ok. 1250–1319) w świetle mennictwa krajów niemieckich, Muzeum im. Jana Dekerta w Gorzowie Wielkopolskim, Warszawa.
Google Scholar
Szczurek T. (2012), Obieg monetarny na terenie Nowej Marchii w okresie krzyżackim (1402–1454), [w:] W. Popek (red.), Santok i Drzeń w konflikcie polsko-krzyżackim. W 600. rocznicę bitwy pod Grunwaldem, Muzeum Lubuskie im. Jana Dekerta, Gorzów Wielkopolski, s. 89–120.
Google Scholar
Szczurek T. (2014), Różnice w obiegu monetarnym na terenie Nowej Marchii i Ziemi Torzymskiej w późnym średniowieczu, „Archeologia Środkowego Nadodrza”, 11, s. 147–177.
Google Scholar
Terjanian P. (2019), The Currency of Power. The Central Place of Armor in the Ambitions and Life of Maximilian I, [w:] P. Terjanian (red.), The Last Knight. The Art, Armor, and Ambition of Maximilian I, Metropolitan Museum of Art, New York, s. 17–37.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/17416124.2020.1732679
Thomas B., Fritz J.M. (1978), Unbekannte Werke spätmittelalterlicher Waffenschmiedekunst in Karlsruhe, „Waffen- und Kostümkunde”, 20, s. 1–18.
Google Scholar
Volkmann A. (2006), Mittelalterliche Landeserschließungen und Siedlungsprozesse in der unteren Wartheregion (Woj. Zachodnio-Pomorskie, Lubuskie und Wielkopolskie bzw. ehemalige Neumark.), Langenweissbach (Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte Mitteleuropas, 44).
Google Scholar
Volkmann A. (2008), Die Schwertfunde des unteren Oder- und Warthe-Gebiets – Insignien einer spätslawischen Elite, „Ethnographisch-archaologische Zeitschrift”, 49.4, s. 431–478.
Google Scholar
Wagner F. (1901), Das Turnier zu Ruppin 1512, „Hohenzollern Jahrbuch”, 5, s. 99–120.
Google Scholar
Walachowicz J. (1980), Geneza i ustrój polityczny Nowej Marchii do początków XIV wieku, Warszawa–Poznań.
Google Scholar
Wanke T. (2009), Anderhalbhänder – Zweihänder – Langes Schwert. Klassifikation, Nutzung und Bezeichnung der großen Schwerter des Spätmittelalters und der frühen Neuzeit, „Waffen- und Kostümkunde”, 51.2, s. 113–208.
Google Scholar
Wegeli R. (1929), Inventar der Waffensammlung des Bernischen Historischen Museums in Bern, Bd. II, Schwerter und Dolche, Kommissionsverlag von K.J. Wyss Erbe, Bern.
Google Scholar
Weyersberg A. (1939), Der Wolf als Klingenzeichen und im Klingenhandel, „Zeitschrift für historische Waffen- und Kostümkunde”, 15, s. 42–44.
Google Scholar
Wielgosz Z. (1969), Nowa Marchia – znaczenie i rozwój nazwy, „Roczniki Historyczne”, 35, s. 9–21.
Google Scholar
Wlattnig R. (2010), Amts- und Zeremonienschwert des St.-Georgs-Ritterordens, [w:] R. Atzbach, S. Lüken, H. Ottomeyer (red.), Burg und Herrschaft, Historisches Museum, Berlin, Dresden, s. 137–138.
Google Scholar
Wrede G. (1935), Grenzen der Neumark 1319–1817, Inaugural-Dissertation zur Erlangung der Doktorwürde, Greifswald.
Google Scholar
Žákovský P., Cymbalak T., Hošek J., Dejmal M. (2017), Nález pozdně středověkého dlouhého meče z Prahy – Nového Města, „Přehled výzkumů”, 58.2, s. 141–187.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
