Społeczne efekty transformacji gospodarczej w Indiach (próba pomiaru i oceny)

Abstrakt

Jednym z ważnych i bardzo trudnych problemów badawczych w ekonomii jest pomiar społecznego efektu wzrostu (rozwoju) gospodarczego. Wzrost gospodarczy nie jest nigdy celem samym w sobie. Jest racjonalny wówczas, gdy przynosi efekty w postaci –najogólniej ujmując –poprawy warunków życia ludności, ale nie zawsze tak musi być. Nauki społeczne, w tym ekonomia, nie wypracowały jeszcze jednolitych metod pomiaru i oceny tych efektów.
W niniejszym artykule podjęto próbę pomiaru i oceny społecznych efektów reform gospodarki i państwa indyjskiego rozpoczętych w 1991 roku. Analiza obejmuje ponad dwudziestoletni okres. Reformy te sprawiły, że na początku drugiej dekady XXI wieku indyjska gospodarka pod względem wielkości PKB (wg PPP) znalazła się na trzecim miejscu na świecie (po USA i Chinach).
A jak przedstawiają się społeczne efekty tego dynamicznego wzrostu gospodarczego? Za miarę społecznego efektu indyjskiego wzrostu gospodarczego i jego zmian w badanym okresie przyjęto eksperymentalnie popularny wskaźnik demograficzno-społeczny, tj. przeciętne dalsze trwanie życia (e0).Jest on tzw. naturalnym agregatem (makrowskaźnikiem) stosowanym w analizach rozwoju społecznego. Dość często posługują się nim indyjscy ekonomiści i statystycy, natomiast jest mało popularny w ekonomii europejskiej.
Przeprowadzona w artykule analiza empiryczna kształtowania się wielkości tego wskaźnika dowodzi, że szybki wzrost gospodarczy Indii po 1991 roku niósł ze sobą znaczne wydłużanie się życia mieszkańców i jego wyrównywanie się w skali kraju (i to w różnych przekrojach: miasto–wieś, kobiety–mężczyźni, jak również w ujęciu regionalnym). W połowie drugiej dekady XXI wieku Indie zbliżyły się pod względem długości trwania życia mieszkańców do krajów średnio rozwiniętych, a niektóre stany (np. Kerala) nawet do wysoko rozwiniętych.