Determinanty zdrowego starzenia się osób starszych w krajach europejskich – podejście przestrzenno-czasowe

Abstrakt

Komisja Europejska (EC) dokonała identyfikacji aktywnego i zdrowego starzenia się (AHA) jako jednego z głównych społecznych wyzwań charakterystycznych dla krajów europejskich. Problem ten nabiera na znaczeniu w sytuacji obserwowanego już od dłuższego czasu postępującego starzenia się społeczeństw europejskich, co zmusza władze do podjęcia inicjatyw na rzecz aktywnego i zdrowego starzenia się. Jedną z nich jest Europejskie Innowacyjne Partnerstwo na rzecz Aktywnego i Zdrowego Starzenia się (The European Innovation Partnership on Active and Healthy Ageing), które m.in. umożliwia obywatelom Unii Europejskiej prowadzenie zdrowego, aktywnego i niezależnego życia, w trakcie starzenia się.
Wiadomym, pozytywnym efektem działań na rzecz AHA będzie wydłużenie życia obywateli UE o dwa lata w dobrym zdrowiu do 2020 r. Jest to ważna kwestia, gdyż w 2013 r. kobiety, które osiągnęły średnio w UE28 65 lat miały przed sobą 21.3 lat dalszych lat życia, z czego tylko 8.6 lat tj. 40.4% przypadało na życie w zdrowiu, w przypadku mężczyzn relacja ta wynosiła 8.5 lat w zdrowiu do przewidywanych 17.9 lat dalszego życia (47.5%).
Na długość życia w zdrowiu osób w starszym wieku ma wpływ wiele różnych czynników, kulturowych, społecznych, ekonomicznych oraz dostępność do usług zdrowotnych i ich jakość. Ten ostatni aspekt jest związany zarówno z rozwojem gospodarczym danego kraju, ale także systemem organizacyjnym ochrony zdrowia. Nie bez znaczenia jest również czynnik, coraz częściej podkreślanym w różnych dokumentach np. Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), czy Komisji Europejskiej, a dotyczący inwestycji w zdrowie publiczne i indywidualne.
Zdając sobie sprawę z wieloczynnikowego oddziaływania na długość życia w zdrowiu w starszym wieku czynników obiektywnych i subiektywnych, Autorzy postanowili ograniczyć wielowymiarową analizę porównawczą dotyczącą krajów UE oraz Norwegii, Szwajcarii, Islandii do wybranych czynników. W grupie czynników obiektywnych wyróżniono: odsetek ludności (mężczyzn i kobiet) w wieku 65 lat i więcej, rozwój gospodarczy kraju mierzony poziomem PKB per capita, długość życia w zdrowiu w wartościach bezwzględnych dla mężczyzn i kobiet w wieku 65 lat, wydatki na opiekę zdrowotną w PPS USD na jednego mieszkańca w wieku 65+. Do czynników subiektywnych zaliczono: ocenę stanu zdrowia przez osoby w wieku 65+ oraz poziom niezaspokojonych potrzeb dla usług zdrowotnych.
Celem artykułu jest zbadanie związku między długością dalszego życia w zdrowiu kobiet i mężczyzn w wieku 65 lat a wybranymi czynnikami w krajach europejskich w okresie 2005–2012. W tym celu wykorzystano następujące metody: 1/przestrzenne zróżnicowanie rozkładów cech –tempo zmian w wybranym okresie: 2005 i 2012, 2/oceny zależności pomiędzy czynnikami określono na podstawie korelogramów oraz wartościach współczynników korelacji rang Spearmana, 3/analiza skupień: wykorzystując metodę Ward’a wykazano podobieństwo przestrzenne (między krajami). Źródłem danych statystycznych był bank danych Eurostat.