Uwaga na twórczość! Poznawcze aspekty kreatywności

Krzysztof T. Piotrowski

doi:10.18778/2450-4491.07.03

Auteurs

Krzysztof T. Piotrowski Akademia Muzyczna w Krakowie

DOI :

https://doi.org/10.18778/2450-4491.07.03

Mots-clés :

twórczość, uwaga, pamięć robocza, improwizacja

Résumé

Głównym problemem badawczym jest różnicowanie stanu uwagi w czasie wykonywania zadań konwergencyjnych i dywergencyjnych. Zadania dywergencyjne wiązane są z procesami twórczymi. Zadania te wymagają różnorodnych i często nowych rozwiązań. Niezbędne jest wówczas aktywowanie w pamięci roboczej informacji słabo połączonych z siecią pamięci długotrwałej. Kluczowym procesem w aktywowaniu informacji w pamięci jest uwaga. Postawiona została hipoteza mówiąca, że zadania dywergencyjne są wykonywane przy większej ekstensyfikacji uwagi niż zadania konwergencyjne. Procedura badawcza wykorzystana w przeprowadzonym eksperymencie opierała się na jednoczesnym wykonywaniu zadania konwergencyjnego (odtwarzania zapamiętanej melodii) lub dywergencyjnego (improwizacja w oparciu o zapamiętaną melodię), przy jednoczesnym rozwiązywaniu testu mierzącego ekstensywność uwagi. Uzyskane wyniki wspierają postawioną hipotezę. Procesy twórcze zależą od stanu uwagi i jej aktywnego działania.

Biographie de l'auteur

Krzysztof T. Piotrowski, Akademia Muzyczna w Krakowie

Doktor psychologii, pracownik Studium Pedagogicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Muzycznej w Krakowie. Zajmuje się eksperymentalnym badaniem twórczości oraz procesów poznawczych. Współpracuje stale z Ośrodkiem Twórczej Edukacji „Kangur” w Krakowie i Małopolskim Niepublicznym Ośrodkiem Doskonalenia Nauczycieli. Jest autorem licznych publikacji na temat pamięci, uwagi, uczenia mimowolnego oraz wspierania zdolności twórczych. Jest także współredaktorem książek: Nowe teorie twórczości, nowe metody pomocy w tworzeniu, Pamięć robocza. Stworzył kilkanaście oryginalnych technik wspomagających myślenie twórcze (m.in. techniki odlingwistyczne). Posiada ponad dwudziestoletnie doświadczenie w prowadzeniu treningów twórczego myślenia i rozwiązywania problemów.

Références

Baddeley A. D. (1986) Working memory, Oxford, Clarendon Press. Baddeley A. D. (1993) Working memory or working attention? w: Attention: Selection, awareness, and control. A tribute to Donald Broadbent, A. D.
View in Google Scholar

Baddeley, L. Weiskrantz (eds.), New York, Clarendon Press/Oxford University Press.
View in Google Scholar

Beaty R. E., Smeekens B. A., Silvia P. J., Hodges D. A., Kane M. J. (2013), A First Look at the Role of Domain-General Cognitive and Creative Abilities in Jazz Improvisation, “Psychomusicology: Music, Mind & Brain”, no 23/4, s. 262–268.
View in Google Scholar

Cowan N. (1999) An embedded-process model of working memory w: Models of working memory. Mechanisms of active maintenance and executive control, A. Miyake, P. Shah (eds.), Cambridge, England, Cambridge University Press, s. 62–101.
View in Google Scholar

De Dreu C. K. W., Nijstad B. A., Baas M., Wolsink I., Roskes M. (2012) Working Memory Benefits Creative Insight, Musical Improvisation, and Original Ideation Through Maintained Task-Focused Attention, “Personality and Social Psychology Bulletin”, no 38/5, s. 656–669; doi: 10.1177/0146167211435795.
View in Google Scholar

Finke R. A., Ward T. B., Smith S. M. (1992) Creative cognition, Cambridge, MA, MIT Press.
View in Google Scholar

Friedman R. S., Förster J. (2010) Implicit affective cues and attentional tuning. An integrative review, “Psychological Bulletin”, no 136, s. 875–893.
View in Google Scholar

Friedman R. S., Fishbach A., Förster J., Werth, L. (2003) Attentional priming effects on creativity, “Creativity Research Journal”, no 15/2–3, s. 277–286.
View in Google Scholar

Guilford J. P. (1967) The nature of human intelligence, New York, McGraw-Hill.
View in Google Scholar

Hommel B. (2012) Convergent and divergent operations in cognitive search w: Cognitive Search: Evolution, Algorithms, and the Brain. Strüngmann Forum Reports, vol. 9, P. M. Todd, T. T. Hills, T. Robbins (eds.), Cambridge, MA, MIT Press, s. 215–230.
View in Google Scholar

JASP Team (2017), JASP (wersja 0.8.1.2) [Program komputerowy].
View in Google Scholar

Kolańczyk A. (2011) Uwaga Ekstensywna. Model ekstensywności vs. intensywności uwagi, „Studia Psychologiczne”, nr 49/3, s. 7–27; doi: 10.2478/v10167-010-0024-x.
View in Google Scholar

Kolańczyk A., Mikołajczyk P. (2011) Uwaga post-medytacyjna osób doświadczonych w medytowaniu, „Studia Psychologiczne”, nr 49/3, s. 57–74; doi: 10.2478/v10167-010-0027-5.
View in Google Scholar

López-González M., Limb C. J. (2012) Musical creativity and the brain, “Cerebrum”, no 2, s. 1–15.
View in Google Scholar

Ly A., Verhagen A. J., Wagenmakers E. (2015) Harold Jeffreys’s default Bayes factor hypothesis tests: Explanation, extension, and application in psychology, “Journal of Mathematical Psychology”, no 72, s. 19–32; doi: 10.1016/j.jmp.2015.06.004.
View in Google Scholar

McElree B. (2001) Working memory and focal attention, “Journal Of Experimental Psychology-Learning Memory And Cognition”, no 27/3, s. 817–835.
View in Google Scholar

Miyake A., Shah P. (eds.) (1999) Models of working memory: Mechanisms of active maintenance and executive control, Cambridge, UK, Cambridge University Press.
View in Google Scholar

Mumford M. D., Costanza D. P., Threlfall K. V., Baughman W. A., Reiter-Palmon R. (1993) Personality variables and problem-construction activities: An exploratory investigation, “Creativity Research Journal”, no 6/4, s. 365–389; doi: 10.1080/10400419309534493.
View in Google Scholar

Oberauer K. (2002) Access to information in working memory: Exploring the focus of attention, “Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition”, no 28/3, s. 411–421; doi: 10.1037/0278-7393.28.3.411.
View in Google Scholar

Oberauer K., Lewandowsky S. (2014) Further evidence against decay in working memory, “Journal of Memory and Language”, no 73/1, s. 15–30; doi: 10.1016/j.jml.2014.02.003.
View in Google Scholar

Osborn A. F. (1942) How to Think Up, New York, London, McGraw-Hill Book Co.
View in Google Scholar

Orzechowski J. (2012) Magiczna liczba jeden, czyli co jeszcze zmieści się w pamięci roboczej, Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
View in Google Scholar

Orzechowski J., Piotrowski K. T., Balas R., Stettner Z. (red.) (2009) Pamięć robocza, Warszawa, Academica.
View in Google Scholar

Piotrowski K. T. (2015) Jakie jest znaczenie różnych procesów poznawczych w twórczym rozwiązywaniu problemów? w: Kreatywność. Pytania i odpowiedzi, I. Pufal-Struzik, Z. Okraj (red.), Kielce, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, s. 39–44.
View in Google Scholar

Piotrowski K. T., Stettner Z., Wierzchoń M., Balas R., Bielecki M. (2009) Eksperymentalne techniki badania pamięci roboczej w: Pamięć robocza, J. Orzechowski, K. T. Piotrowski, R. Balas, Z. Stettner (red.), Warszawa, Wydawnictwo Academica, s. 47–76.
View in Google Scholar

Ricker T. J., Vergauwe E., Cowan N. (2016) Decay theory of immediate memory: From Brown (1958) to today (2014), “The Quarlerly Journal of Experimental Psychology”, no 69/10, s. 1969–1995; doi: 10.1080/17470218.2014.914546.
View in Google Scholar

Roczniewska M., Sterczyński R., Popławska A., Szamotulska B., Kolańczyk A. (2012) Test Elips Jako Narzędzie Badania Skaningu Uwagi Ekstensywnej vs. Intensywnej, „Studia Psychologiczne”, nr 49/3, s. 115–128; doi: 10.2478/v10167-010-0031-y.
View in Google Scholar

Runco M. A., Chand I. (1995) Cognition and creativity, “Educational Psychology Review”, no 7/3, s. 243–267.
View in Google Scholar

Szmidt K. J. (2007) Pedagogika twórczości, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
View in Google Scholar

Tokarz A. (2005) Dynamika procesu twórczego, Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
View in Google Scholar

Treffinger D. J., Isaksen S. G., Dorval K. B. (1997) Kreatywne rozwiązywanie problemów, Radom, Instytut Technologii Eksploatacji.
View in Google Scholar

Ward T. B. (1994) Structured imagination: the role of category structure in exemplar generation, “Cognitive Psychology”, no 27, s. 1–40.
View in Google Scholar

Wetzels R., Matzke D., Lee M. D., Rouder J. N., Iverson G. J., Wagenmakers E. J. (2011) Statistical evidence in experimental psychology an empirical comparison using t tests, “Perspectives on Psychological Science”, no 6, s. 291–298; doi: 10.1177/1745691611406923.
View in Google Scholar