Helena Radlińska i środowisko medyczne w kręgu Wolnej Wszechnicy Polskiej. Wybrane portrety lekarzy-społeczników

Beata Szczepańska

doi:10.18778/2450-4491.15.10

Auteurs

Beata Szczepańska Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0002-6511-1815

DOI :

https://doi.org/10.18778/2450-4491.15.10

Mots-clés :

medycyna społeczna, pedagogika społeczna, Polska, historia, XIX i XX wiek

Résumé

W artykule podjęto problem wzajemnego oddziaływania dorobku w dziedzinie nauki i praktyki w obszarze dwóch dyscyplin – pedagogiki i medycyny – na przykładzie ich reprezentantów skupionych wokół Heleny Radlińskiej w ramach Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie i łódzkiego oddziału tej uczelni. Skoncentrowano się głównie na okresie II Rzeczypospolitej. Odniesiono się do wspólnych doświadczeń pokoleniowych twórczyni pedagogiki społecznej – Heleny Radlińskiej oraz wybranych dwóch przedstawicieli profesji lekarskiej – Stefana Kopcińskiego i Seweryna Sterlinga. Jeszcze w okresie zaborowym wiązali oni swoją działalność z tajnymi lub jawnymi organizacjami oświatowymi i patriotycznymi, tworząc łącznik pomiędzy czasami niewoli i niepodległej Polski.

Biographie de l'auteur

Beata Szczepańska, Uniwersytet Łódzki

Beata Szczepańska – historyk wychowania, doktor habilitowany nauk społecznych w zakresie pedagogiki, profesor nadzwyczajny w Katedrze Historii Wychowania i Pedeutologii Uniwersytetu Łódzkiego. Jej zainteresowania badawcze dotyczą: regionalnej historiografii oświatowej, czasopiśmiennictwa pedagogicznego i medycznego w badaniach historycznych, historii medycyny, pedeutologii historycznej, historycznych kontekstów pedagogiki społecznej. Autorka książek: Działalność łódzkiego samorządu miejskiego w dziedzinie oświaty powszechnej i pozaszkolnej w latach 1919–1939 (2002) oraz Higiena szkolna w szkolnictwie ogólnokształcącym Drugiej Rzeczypospolitej (2014).

Références

Balińska M. A. (2012) Ludwik Rajchman. Życie w służbie ludzkości, przedmowa B. Geremek, przekład M. Braustein, M. Krasicki, Warszawa, Wydawnictwo Studio EMKA.
View in Google Scholar

Baranowski K. (1977) Oddział Wolnej Wszechnicy Polskiej w Łodzi 1928–1939, Warszawa–Łódź, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
View in Google Scholar

Berner W., Supady J. (2001) Działalność lekarsko-społeczna na rzecz zdrowia publicznego w Łodzi w latach 1870–1914, Łódź, Wydawnictwo ADI.
View in Google Scholar

Ciechanowski S. (1934) Rys życia Seweryna Sterlinga w: Sterling S., Gruźlica. Zbiór prac 1894–1932, Łódź, Drukarnia Państwowa w Łodzi, s. IX–XIII.
View in Google Scholar

Czapska M. (2006) Ostatnie odwiedziny i inne szkice, Warszawa, Biblioteka „Więzi”.
View in Google Scholar

Demel M. (1964) Pedagogiczne aspekty warszawskiego ruchu higienicznego 1864–1914, Wrocław, Komitet Nauk Pedagogicznych i Psychologicznych PAN, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Monografie Pedagogiczne pod red. B. Suchodolskiego, t. 12.
View in Google Scholar

Demel M. (2000a) Z dziejów promocji zdrowia w Polsce, t. I–II, Kraków, Akademia Wychowania Fizycznego.
View in Google Scholar

Demel M. (2000b) Z dziejów promocji zdrowia w Polsce, t. III, Kraków, Akademia Wychowania Fizycznego.
View in Google Scholar

Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: Sprawozdanie z działalności Kursów Naukowych 1906–1917 (1917), Warszawa, Nakładem Zarządu Towarzystwa Kursów Naukowych.
View in Google Scholar

E. B. (1932) Lekarze a przebudowa życia społecznego, „Warszawskie Czasopismo Lekarskie”, nr 33, s. 771.
View in Google Scholar

Fijałek J., Indulski J. (1990) Opieka zdrowotna w Łodzi do roku 1945. Studium organizacyjno-historyczne, Łódź, [b. w.].
View in Google Scholar

Hirszfeld L. (1989) Historia jednego życia, Warszawa, Instytut Wydawniczy PAX.
View in Google Scholar

Hulewicz J. (1964) Wstęp. Helena Radlińska – historyk oświaty w: Z dziejów pracy społecznej i oświatowej, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
View in Google Scholar

Konarski S. (1986) Radlińska Helena (1879–1954) w: Polski Słownik Biograficzny, t. 29, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, s. 696–703.
View in Google Scholar

Lepalczyk I., Marynowicz-Hetka E. (2004) Helena Radlińska. Portret osoby badaczki, nauczycielki i działaczki społecznej w: Sylwetki łódzkich uczonych. Profesor Helena Radlińska, z. 75, Łódź, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, s. 9–14.
View in Google Scholar

Marynowicz-Hetka E. (2019) Pedagogika społeczna. Pojmowanie aktywności w polu praktyki, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
View in Google Scholar

Mazurkiewicz E. A. (1983) Sprawność działania socjalnego w pedagogice społecznej Heleny Radlińskiej, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
View in Google Scholar

Mieszkowski J. T. (1960) Stefan Kopciński (1878-1934), „Przegląd Historyczno-Oświatowy” nr 4, s. 68–73. Polski Słownik Biograficzny (1968), t. 13, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 615–166.
View in Google Scholar

Ossowska M. (1969), Socjologia moralności. Zarys zagadnień, Warszawa, PWN.
View in Google Scholar

Radlińska H. (1926) Po pierwszym roku działalności Studjum Pracy Społeczno-Oświatowej, odbitka z nr 28 „Samorządu”, s. 11.
View in Google Scholar

Radlińska H. (1934) Wspomnienia uczennicy w: Nasza walka o szkołę polską 1901–1917. Opracowania, wspomnienia, dokumenty, B. Nawroczyński (red.). t. II, Warszawa, „Nasza Księgarnia”, s. 391–398.
View in Google Scholar

Radlińska H. (1961) Pedagogika społeczna, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
View in Google Scholar

Radlińska H. (1964a) Listy o nauczaniu i pracy badawczej w: Z dziejów pracy społecznej i oświatowej, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
View in Google Scholar

Radlińska H. (1964b) O szkołę polską w: Z dziejów pracy społecznej i oświatowej, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
View in Google Scholar

Radlińska H. (1964) Z dziejów pracy społecznej i oświatowej, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
View in Google Scholar

Suleja W. (1995) Józef Piłsudski, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
View in Google Scholar

Supady J. (2010) Profesor Seweryn Sterling – łódzki lekarz i społecznik w: Polscy lekarze Żydzi w XIX i XX wieku, Z. Podgórska-Klawe (red.), Warszawa, Instytut Historii Nauki PAN, Żydowski Instytut Historyczny im. E. Ringelbluma, s. 153–158.
View in Google Scholar

Szulcowie J. i E. (1989) Cmentarz Ewangelicko-Reformowany w Warszawie, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy.
View in Google Scholar

Waldorff J. i in. (1984) Cmentarz Powązkowski w Warszawie, Warszawa, Krajowa Agencja Wydawnicza.
View in Google Scholar

Walewska C. (1930) W walce o równe prawa: nasze bojownice, Warszawa, wydane nakładem „Kobiety Współczesnej”.
View in Google Scholar

Wolska-Prylińska D. (2018) Współdziałanie w obszarze profesji społecznych i medycznych, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
View in Google Scholar

Wroczyński R. (1961) Wstęp. Helena Radlińska – działalność i system pedagogiczny w: Pedagogika społeczna, H. Radlińska, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, s. V–XIX.
View in Google Scholar

Wspomnienie pośmiertne (1932), „Medycyna” nr 22, R. 22, s. 673–675.
View in Google Scholar

Wyka K. (1977) Pokolenia literackie, Kraków, Wydawnictwo Literackie.
View in Google Scholar

Żurawicka J. (1978) Inteligencja warszawska w końcu XIX wieku, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
View in Google Scholar

Szczerba A. (2018) Bohaterowie stulecia: Helena Radlińska, https://biuroprasowe-uni-lodz.prowly.com/44061-bohaterowie-stulecia-helena-radlinska [dostęp 20.04.2022].
View in Google Scholar

Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego (2000), oprac. zespół pod kier. M. Tarczyńskiego, Warszawa, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, https://katyn.miejscapamieci.gov.pl/media/download_gallery/Ksiega_Cmentarna_Katyn.pdf s. 710[789] [dostęp: 1.08.2022].
View in Google Scholar