Relacja intymna jako przestrzeń kształtowania poczucia podmiotowości kobiet

Elżbieta Czerska-Szczepaniak

doi:10.18778/2450-4491.14.09

Auteurs

Elżbieta Czerska-Szczepaniak Uniwersytet Warszawski https://orcid.org/0000-0001-7156-5330

DOI :

https://doi.org/10.18778/2450-4491.14.09

Mots-clés :

poczucie podmiotowości, świadomość własnego „Ja”, wolność, relacyjność, badania biograficzne

Résumé

Tematem artykułu są wybrane aspekty poczucia podmiotowości kobiet objętych wsparciem instytucji pomocy społecznej, kształtujące się w relacji partnerskiej. Przedstawiono teoretyczne inspiracje, które posłużyły do poszukiwania tropów badanego zagadnienia w autobiograficznych narracjach kobiet. Wyłoniono kategorie: świadomość własnego „Ja”, wolność, relacyjność jako wybrane predykaty składające się na badane zagadnienie. Analizując wywiady, przedstawiono relacje partnerskie, które wzmacniały kobiety, oraz takie, które przyczyniały się do zatracenia poczucia podmiotowości przez narratorki. Zasygnalizowano również rolę znaczących Innych w procesie kształtowania poczucia podmiotowości kobiet: osób bliskich, partnerów oraz profesjonalistów z obszaru pomocy społecznej.

Biographie de l'auteur

Elżbieta Czerska-Szczepaniak, Uniwersytet Warszawski

Elżbieta Czerska-Szczepaniak – absolwentka studiów doktoranckich na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego, przygotowuje rozprawę doktorską pod opieką naukową dr hab. Jana Rutkowskiego. Zainteresowania naukowe: pedagogika ogólna, pedagogika społeczna, podmiotowość, poczucie podmiotowości, badania jakościowe. Uczestniczyła (2017–2019) w międzynarodowym projekcie ISOTIS – Inclusive Education and Social Support to Tackle Inequalities in Society.

Références

Barry K. (1989) Biography and the search for women’s subjectivity, “Women’s Studies International Forum”, t. 12, nr 6, s. 561-578, https://doi.org/10.1016/0277-5395(89)90001-0
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/0277-5395(89)90001-0

Bargh J. A. (2005) Bypassing the Will: Toward Demistyfying the Nonconscious Control of Social Behavior w: R. Hassin, J. Uleman, J. Bargh (red.), The New Unconscious, New York, Oxford University Press, s. 37–58, https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195307696.003.0003
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195307696.003.0003

Bargh J. A., Ferguson M. J. (2000) Beyond Behaviorism: On the Automaticity of Higher Mental Processes, „Psychological Bulletin”, t. 126, nr 6, s. 925–945, https://doi.org/10.1037/0033-2909.126.6.925
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/0033-2909.126.6.925

Buber M. (1992) Ja i Ty. Wybór pism filozoficznych, tłum. J. Doktór, Warszawa, Wydawnictwo Pax.
View in Google Scholar

Damasio A. (2000) Tajemnica świadomości. Ciało i emocje współtworzą świadomość, tłum. M. Karpiński, Poznań, Wydawnictwo Rebis.
View in Google Scholar

Damasio A. (2011) Błąd Kartezjusza, tłum. M. Karpiński, Poznań, Wydawnictwo Rebis.
View in Google Scholar

Edelman G. (1998) Przenikliwe powietrze, jasny ogień. O materii umysłu, tłum. J. Rączaszek, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy.
View in Google Scholar

Frankl V. (2009) Człowiek w poszukiwaniu sensu, tłum. A. Wolnicka, Warszawa, Wydawnictwo Czarna Owca.
View in Google Scholar

Fukuyama F. (2004) Ostatni człowiek, tłum. B. Pietrzyk, Kraków, Wydawnictwo Znak.
View in Google Scholar

Gajek K. (2018) Doświadczenia przemocy w rodzinie. Autobiograficzne narracje kobiet, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
View in Google Scholar

Glaser B. G, Strauss A. L. (2009) Odkrywanie teorii ugruntowanej, tłum. M. Gorzko, Kraków, Zakład Wydawniczy Nomos.
View in Google Scholar

Husserl E. (1974) Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii, tłum. D. Gierulanka, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
View in Google Scholar

James J. K., Gilliland B. E. (2008) Strategie interwencji kryzysowej, tłum. A. Bidziński, Warszawa, Wydawnictwo Edukacyjne Parpa.
View in Google Scholar

Konecki K. (2000) Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
View in Google Scholar

Korzeniowski K. (1983) Podmiotowość człowieka. Metateoretyczne ramy teorii w: Podmiotowość jednostki w koncepcjach psychologicznych i organizacyjnych, K. Korzeniowski, R. Zieliński, W. Daniecki (red.), Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
View in Google Scholar

Libet B. (2003) Can Conscious Experience Affect Brain Activity?, „Journal of Consciousness Studies”, t. 10, nr 12, s. 14–28.
View in Google Scholar

Ogrodnik B. (2004) Podmiot w: Słownik filozofii, J. Hartman (red.), Kraków, Wydawnictwo Zielona Sowa.
View in Google Scholar

Ostaszewska A. (2018) Proces kształtowania kobiecej podmiotowości, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
View in Google Scholar

Pockett S. (2004) Does Consciousness Cause Behaviour?, „Journal of Consciousness Studies”, t. 11, nr 2, s. 23–40.
View in Google Scholar

Prawda M. (1989) Biograficzne odtwarzanie rzeczywistości (O koncepcji badań biograficznych Fritza Schütze, „Studia Socjologiczne”, nr 4, s. 81–99.
View in Google Scholar

Rogers C. (1978) Uczyć się jak być wolnym w: Przełom w psychologii, K. Jankowski (red.), tłum. K. Jankowski, A. Kołyszko, P. Kołyszko, Warszawa, Wydawnictwo Czytelnik.
View in Google Scholar

Rokuszewska-Pawełek A. (2002) Chaos i przymus. Trajektorie wojenne Polaków – analiza biograficzna, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
View in Google Scholar

Rutkowski J. (2003) Filozofia polityczna arystotelizmu i neoliberalizmu a wychowanie, Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
View in Google Scholar

Sartre J. P (1983) Moja przeszłość, w: Filozofia współczesna, t. I, Z. Kuderowicz (red.), tłum. W. Gromczyński, Warszawa, Wydawnictwo Wiedza Powszechna.
View in Google Scholar

Sartre J. P. (2007) Byt i nicość, tłum. J. Kiełbasa, P. Mróz, R. Abramciów, R. Ryziński, P. Małochleb, Kraków, Wydawnictwo Zielona Sowa.
View in Google Scholar

Schütze F. (1997) Trajektoria cierpienia jako przedmiot badań socjologii interpretatywnej, „Studia Socjologiczne”, nr 1 (l44), s. 11–57.
View in Google Scholar

Schütze F. (2012) Analiza biograficzna ugruntowana empirycznie w autobiograficznym wywiadzie narracyjnym. Jak analizować wywiady narracyjne w: Metoda Biograficzna w socjologii, K. Kaźmierska (red.), Kraków, Zakład Wydawniczy Nomos.
View in Google Scholar

Singer P. (2003) Etyka praktyczna, tłum. A. Sagan, Warszawa, Wydawnictwo Książka i Wiedza.
View in Google Scholar

Spaemann R. (2001) Osoby. O różnicy między czymś a kimś, tłum. J. Marecki, Warszawa, Wydawnictwo Oficyna Naukowa.
View in Google Scholar

Trzópek J. (2013) Na tropach podmiotu. Między filozoficznym a empirycznym ujęciem podmiotowości, Kraków, Wydawnictwo UJ.
View in Google Scholar

Velmans M. (2002) How could Conscious Experiences Affect Brains?, „Journal of Consciousness Studies”, t. 9, nr 11, s. 3–29.
View in Google Scholar

Velmans M. (2003) Preconscious Free Will, „Journal of Consciousness Studies”, t. 10, nr 12, s. 42–61.
View in Google Scholar

Wegner D. (2002) The Illusion of Conscious Will, Cambridge, Mass. – London, The MIT Press, https://doi.org/10.7551/mitpress/3650.001.0001
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7551/mitpress/3650.001.0001

Wielecki K. (2003) Podmiotowość w dobie kryzysu postindustrializmu. Między indywidualizmem a kolektywizmem, Warszawa, Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego.
View in Google Scholar

Witkowski L. (1988) Tożsamość i zmiana, Toruń, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
View in Google Scholar

Witkowski L. (1997) Edukacja wobec sporów o (po)nowoczesności, Warszawa, Instytut Badań Edukacyjnych.
View in Google Scholar