Medykalizacja starości na podstawie wybranych przykładów filmowych

Anita Gałuszka; Eryka Probierz

doi:10.18778/2450-4491.10.06

Autor

Anita Gałuszka Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa im. W. Korfantego w Katowicach https://orcid.org/0000-0002-0030-5360
Eryka Probierz Politechnika Śląska w Gliwicach https://orcid.org/0000-0002-6588-1975

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.10.06

Słowa kluczowe:

medykalizacja, starość, starzenie się, film

Abstrakt

Artykuł podejmuje tematykę zjawiska medykalizacji starości. W procesie medykalizacji następuje zamiana zjawiska naturalnego, rozwojowego, kulturowego czy społecznego w problem medyczny. Zakończeniem tegoż procesu jest moment, w którym dany atrybut powraca do kultury jako kwestia medyczna. Przykładem takiego powrotu jest tendencyjne przedstawianie osób starszych w przestrzeni publicznej, przekazach medialnych, szczególnie w filmach. Dostrzeżenie tego zjawiska jest pierwszym krokiem do bardziej refleksyjnego i krytycznego odbioru propagowanych treści, a w konsekwencji minimalizowania przejawiania zmedykalizowanych postaw wobec seniorów i procesu starzenia się. Celem artykułu jest opis zjawiska medykalizacji starości w filmach. Ze względu na rolę, jaką film odgrywa w modelowaniu postaw, ekspozycja i natężenie pewnych wzorców może pełnić rolę stygmatyzującą dla osób starszych. W celu zbadania, czy takie zjawisko występuje, wybrano 37 filmów i dokonano ich analizy pod względem wyróżnionych aspektów medykalizacji. Praca ma charakter empiryczny, a uzyskane wyniki wskazują na szerokie rozpowszechnienie medykalizacji starości jako motywu filmowego.

Biogramy autorów

Anita Gałuszka - Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa im. W. Korfantego w Katowicach

Gałuszka Anita – doktor nauk humanistycznych, Katedra Psychologii w Górnośląskiej Wyższej Szkole Handlowej im. W. Korfantego w Katowicach. Psycholog i pedagog. Obszary badawcze: psychologia zdrowia i choroby, psychosomatyka i somatopsychologia, jakość życia oraz psychogerontologia. Autorka monografii naukowej: Człowiek przewlekle chory. Aspekty psychoegzystencjalne, Katowice 2005, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Eryka Probierz - Politechnika Śląska w Gliwicach

Probierz Eryka – doktorantka w dyscyplinie informatyka techniczna i telekomunikacja na Politechnice Śląskiej i w dyscyplinie psychologia na Uniwersytecie Śląskim. Magister psychologii i absolwentka kierunku Doradztwo Filozoficzne i Coaching na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Obszary badawcze: uzależnienia behawioralne, korzystanie z technologii w społeczeństwie, problemowe korzystanie z Internetu oraz komunikacja poprzez technologie.

Bibliografia

Bandura A. (1971) Social Learning Theory, Morristown, New York.
Google Scholar

Barker K. K. (1998) A ship upon a stormy sea: The medicalization of pregnancy, “Social Science & Medicine”, nr 47 (8), s. 1067–1076.
Google Scholar

Behm-Morawitz E., Mastro D. E (2008) Mean girls? The influence of gender portrayals in teen movies on emerging adults’ gender-based attitudes and beliefs, “Journalism & Mass Communication Quarterly”, nr 85 (1), s. 131–146.
Google Scholar

Błajet P. (2018) Zdrowie i seks seniorów, Toruń, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Google Scholar

Birrer R. B., Tokuda Y. (2017) Medicalization: A historical perspective, “Journal of General and Family Medicine”, nr 18 (2), s. 48–51.
Google Scholar

Cahill H. A. (2001) Male appropriation and medicalization of childbirth: an historical analysis, “Journal of Advanced Nursing”, nr 33 (3), s. 334–342.
Google Scholar

Estes C. L., Binney E. A. (1989) The biomedicalization of aging: Dangers and dilemmas, “The Gerontologist”, nr 29 (5), s. 587–596.
Google Scholar

Fry C. L. (2017) The social construction of age and the experience of aging in the late twentieth century, “In New Dynamics in Old Age”, nr 2, s. 11–24.
Google Scholar

Gilliam A., Seltzer R. (1989) The efficacy of educational movies on AIDS knowledge and attitudes among college students, “Journal of American College Health”, nr 37 (6), s. 261–265.
Google Scholar

Glossmann H., Lutz O. (2019) Metformin and Aging: A Review, “Gerontology”, nr 65, s. 581–590.
Google Scholar

Groeppel-Klein A., Domke A., Bartmann B. (2006) Pretty Woman Or Erin Brockovich? Unconscious and Conscious Reactions to Commercials and Movies Shaped By Fairy Tale Archetpyes – Results From Two Experimental Studies, “ACR North American Advances”, s. 163–174.
Google Scholar

Hopfinger M. (1980) Komunikacja filmowa a wzory kultury literackiej w: Z badań porównawczych nad filmem, A. Helman, A. Gwóźdź (red.), Warszawa–Katowice–Kraków, s. 169.
Google Scholar

Kaufert P. A., Gilbert P. (1986) Women, menopause, and medicalization, “Culture, Medicine and Psychiatry”, nr 10 (1), s. 7–21.
Google Scholar

Kotlarska-Michalska A. (2016) Specyfika opieki nad najstarszym pokoleniem a polityka społeczna wobec starości, “Przegląd Socjologiczny”, nr 65 (2), s. 123–142.
Google Scholar

Krasuski T., Owczarek K. (2015) Seksualność seniorów w: Pogoda na starość. Podręcznik skutecznego wspierania seniorów, K. Owczarek, M. A. Łazarewicz (red.), Warszawa, Wydawnictwo Wolters Kluwer, s. 86–96.
Google Scholar

Krzystyniak K., Klonowska J. (red.) (2019) Nowe trendy w dietetyce, Warszawa, WSIiZ.
Google Scholar

Mazur M. A., Emmers-Sommer T. M. (2003) The effect of movie portrayals on audience attitudes about nontraditional families and sexual orientation, “Journal of Homosexuality”, nr 44 (1), s. 157–181.
Google Scholar

McEwen B. S. (2016) In pursuit of resilience: stress, epigenetics, and brain plasticity, “Annals of the New York Academy of Sciences”, nr 1373 (1), s. 56–64.
Google Scholar

Means R., Langan J. (1996) Money ‘handling’, financial abuse and elderly people with dementia: implications for welfare professionals, “Health & Social Care in the Community”, nr 4 (6), s. 353–358.
Google Scholar

Nowakowski M., Nowakowska L. (2010) Medykalizacja starości: dylematy i zagrożenia w: P. Szukalski, D. Kałuża, Jakość życia seniorów w XXI wieku. Ku aktywności, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 206–218.
Google Scholar

Ostrowska M. (2019) Aktywność seksualna osób starszych – jakość życia i stereotypy, “Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio”, nr 3 (39), s. 290–296.
Google Scholar

Piłat A. (2017) Społeczne konsekwencje medykalizacji procesu starzenia się na przykładzie analizy portalu Senior, “Przegląd Socjologiczny”, nr 66 (1), s. 135–153.
Google Scholar

Pędich W. (1996) Wskazania i przeciwwskazania do aktywności ruchowej osób starszych w: A. Jopkiewicz, Aktywność ruchowa osób starszych, Kielce, Wydawnictwo WSP, s. 9–13.
Google Scholar

Sargent J. D., Dalton M. A., Beach M. L., Mott L. A., Tickle J. J, Ahrens M. B., Heatherton T. F. (2002) Viewing tobacco use in movies: does it shape attitudes that mediate adolescent smoking?, “American Journal of Preventive Medicine”, nr 22 (3), s. 137–145.
Google Scholar

Sontag S. (2018) The double standard of aging, “In The Other Within Us”, Routledge, s. 19–24.
Google Scholar

Stankowska I. (2008) Funkcjonowanie seksualne człowieka w okresie starzenia się i starości, „Przegląd Terapeutyczny” nr 4.
Google Scholar

Stefaniak-Hrycko A. (2012) Starość w reklamie telewizyjnej – śmieszy czy przeraża?, „Nowiny Lekarskie”, nr 81 (1), s. 89–95.
Google Scholar

Stern S. R. (2005) Messages from teens on the big screen: Smoking, drinking, and drug use in teen-centered films, “Journal of Health Communication”, nr 10 (4), s. 331–346.
Google Scholar

Szukalski P. (2012) Solidarność pokoleń. Dylematy relacji międzypokoleniowych, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Tiefer L. (1996) The medicalization of sexuality: Conceptual, normative, and professional issues, “Annual Review of Sex Research”, nr 7 (1), s. 252–282.
Google Scholar

Tomaszawska-Laszczak M., Paprocka-Borowicz M., Dorna K., Gnus E., Kurzalewska A., Czerwiński P., Gnus J. (2017) Medykalizacja osób starszych w: Libor G., Starość nie jedną ma twarz: Badania interdyscyplinarne nad starością, Wydawnictwo Internetowe e-bookowo, s. 181–196.
Google Scholar

Trafiałek E. (2006) Starzenie się i starość: wybór tekstów z gerontologii społecznej, Kielce, Wydawnictwo Uczelniane, Wszechnica Świętokrzyska.
Google Scholar

Trask B. S. (2018) Integrating Life Course, Globalization, and the Study of Racial and Ethnic Families, “Journal of Family Theory & Review”, nr 10 (2), s. 451–466.
Google Scholar

Wieczorkowska M. (2013) Czy starość jest chorobą? – medykalizacja starości w Polsce, „Przegląd Socjologiczny”, nr 62 (2), s. 109–134.
Google Scholar

Wieczorkowska M. (2018) Społeczne i ekonomiczne konsekwencje medykalizacji starości i starzenia się, „Folia Oeconomica”, nr 2 (334), s. 19–37.
Google Scholar

Wojniak J. (2015) Edutainment i edukacja filmowa jako narzędzia kształtowania tożsamości oraz postaw dzieci i młodzieży, „Państwo i Społeczeństwo”, nr 15 (1), s. 167–180.
Google Scholar

Zegarska B. Woźniak M. (2006). Przyczyny wewnątrzpochodnego starzenia się skóry, „Gerontologia Polska”, nr 14/4, s. 153–159.
Google Scholar

Zych A. (2012) Globalne starzenie się oraz potrzeby społeczne, kulturalne i edukacyjne ludzi starych – wyzwanie dla uniwersytetów trzeciego wieku, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja : kwartalnik myśli społeczno-pedagogicznej”, nr 2 (58), s. 157–164.
Google Scholar

Allison B. J., Kaandorp J. J., Kane A. D., Camm E. J., Lusby C., Cross C. M., Nevin-Dolan R., Thakor A. S., Derks J. B., Tarry-Adkins J. L., Ozanne S. E., Giussani D. (2016), Divergence of mechanistic pathways mediating cardiovascular aging and developmental programming of cardiovascular disease, “The FASEB Journal”; DOI: 10.1096/fj.201500057 [dostęp: 5.03.2020].
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1096/fj.201500057

PolSenior (PBZ-MEiN-9/2/2006) Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce, http://gerontologia.org.pl/wpcontent/uploads/pliki/ol/polsenior.pdf [dostęp: 13.02.2020].
Google Scholar

Raport Głównego Urzędu Statystycznego: Zakłady stacjonarne pomocy społecznej w 2017 roku, https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5487/18/2/1/zaklady_stacjonarne_pomocy_spolecznej_w_2017_roku.pdf [dostęp: 13.02.2020].
Google Scholar

Raport Głównego Urzędu Statystycznego: Zakłady stacjonarne pomocy społecznej w 2018 roku, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/ubostwo-pomoc-spoleczna/zaklady-stacjonarne-pomocy-spolecznej-w-2018-roku,18,3.html [dostęp: 13.02.2020].
Google Scholar

https://www.filmweb.pl/ [dostęp: 13.02.2020].
Google Scholar

https://www.imdb.com/ [dostęp: 13.02.2020]
Google Scholar