Aktywność społeczno-edukacyjna seniorów w środowisku wiejskim. Potencjał i ograniczenia

Jolanta Maćkowicz; Joanna Wnęk-Gozdek; Ewa Śliwa

doi:10.18778/2450-4491.19.15

Autor

Jolanta Maćkowicz Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie https://orcid.org/0000-0002-4067-2384
Joanna Wnęk-Gozdek Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Ewa Śliwa Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie https://orcid.org/0000-0001-9724-4105

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.19.15

Słowa kluczowe:

aktywna starość, starość na wsi, wykluczenie społeczne

Abstrakt

Celem tekstu jest ukazanie aktywności podejmowanej przez seniorów w środowisku wiejskim, jak również różnego rodzaju utrudnień charakterystycznych dla ich środowiska zamieszkania. W badaniach zastosowano zbiorowe studium przypadku z wywiadem pogłębionym (Stake 2009). Przyjęta strategia jakościowa pozwoli na ukazanie indywidualnych doświadczeń w przeżywaniu własnej starości w kontekście możliwości i ograniczeń. Badaniem objęto 12 przypadków – rdzennych mieszkańców wsi w różnych regionach Polski, w przedziale wiekowym 67–80 lat. Badania wskazują na istnienie różnorodnych ograniczeń w podejmowaniu aktywności przez seniorów wiejskich. Spośród badanych przypadków większość seniorów nie poddaje się pasywnej starości i podejmuje działania na rzecz samorozwoju i aktywizacji swoich rówieśników, pomimo pojawiających się trudności. Należy jednak podjąć działania na rzecz zwiększenia dostępności ofert aktywizujących osoby starsze w ich miejscach zamieszkania.

Biogramy autorów

Jolanta Maćkowicz - Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Jolanta Maćkowicz, dr hab. prof. UKEN. W badaniach naukowych podejmuje kwestie społeczne, edukacyjne i gerontologiczne. Członek Sekcji Gerontologii Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk, Stowarzyszenia Gerontologów Społecznych, Centre for Research into Violence and Abuse na Durham University oraz krajowy reprezentant w International Network for the Prevention of Elder Abuse (INPEA). Niezależny ekspert Komisji Europejskiej, recenzent w programie badań naukowych Horyzont 2020, Horyzont Europa, a także recenzent w czasopismach z tzw. Listy Filadelfijskiej.

Joanna Wnęk-Gozdek - Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Dr Joanna Wnęk-Gozdek - pedagog, socjolog, psychoterapeuta. Specjalizuje się w zagadnieniach związanych z pedagogiką i gerontologią społeczną oraz nowoczesną dydaktyką. Od 2016 roku prowadzi badania nad kapitałem społecznym osób długowiecznych. Jest członkiem Zespołu Pedagogiki Społecznej przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN, Stowarzyszenia Gerontologów Społecznych oraz Oddziału Krakowskiego Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego.

Ewa Śliwa - Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Dr Ewa Śliwa – pedagog i socjolog. Jej zainteresowania badawcze skupiają się wokół wzorów biograficznych osób długowiecznych i zdolności do nawiązywania bliskich więzi i relacji społecznych w świetle dynamiki zmian w społeczeństwie.

Bibliografia

Adamczyk M. D. (2022) Modele funkcjonowania osób starszych w tym niesamodzielnych w rodzinie, „Roczniki Nauk Społecznych”, nr 3, s. 189–208, https://doi.org/10.18290/rns22503.2
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18290/rns22503.2

Avramov D., Maskow M. (2003) Active Ageing in Europe, seria: Population Studies, nr 41(1), Council of Europe.
Google Scholar

Drzazga A. (2019) Aktywność i aspiracje kobiet wiejskich w Polsce w: Trendy w zarządzaniu przedsiębiorstwem w ujęciu międzynarodowym, A. Piotrowska (red.), Łódź, Akademia Młodych Innowatorów Zarządzania, s. 103–123.
Google Scholar

Frączak P. (2021) Historia kół gospodyń wiejskich – między emancypacją a kolonizacją wsi, „Kwartalnik Trzeci Sektor”, nr 55(3), s. 42–56.
Google Scholar

Główny Urząd Statystyczny (2021) Sytuacja osób starszych w Polsce w 2020 r., Warszawa–Białystok, Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Białymstoku.
Google Scholar

Gucher C. (2015) About Social Exclusion in Rural Areas in France: The Case of Elderly, „Exlibris Biblioteka Gerontologii Społecznej”, nr 10(2), s. 71–85.
Google Scholar

Havighurst R. J., Taba H. (1963) Adolescent Character and Personality, New York, Science Editions.
Google Scholar

Kawińska M. (2022) Potrzeby seniorów w obszarze aktywności społecznej, „Polityka Społeczna”, nr 582(09), s. 14–20, https://doi.org/10.5604/01.3001.0016.0111
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0016.0111

Kostka T., Kostka J. (2021) Aktywność fizyczna osób starszych w Polsce – aktualne wyniki badań w: Niedostateczny poziom aktywności fizycznej w Polsce jako zagrożenie i wyzwanie dla zdrowia publicznego. Raport Komitetu Zdrowia Publicznego Polskiej Akademii Nauk, W. Drygas, M. Gajewska, T. Zdrojewski (red.), Warszawa, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, s. 1–106.
Google Scholar

Krawiec G. (2019) Kilka uwag na temat kół gospodyń wiejskich, „Gubernaculum et Administratio”, nr 35, s. 35–46, https://doi.org/10.16926/gea.2019.01.03
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.16926/gea.2019.01.03

Lisowska K., Łojko M. (2022) Koła gospodyń wiejskich jako przestrzeń do rozwoju edukacji i przedsiębiorczości społecznej opartej na tradycji lokalnej na Warmii i Mazurach, „Przedsiębiorczość – Edukacja”, nr 18(2), s. 82–97, https://doi.org/10.24917/20833296.182.5
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.24917/20833296.182.5

Maćkowicz J. (2024) Satisfied Ageing, tłum. D. Jakubowska, Kraków, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej.
Google Scholar

Poulain M., Maćkowicz J. (2021) Implications for Ageing Society w: Positive Ageing and Learning from Centenarians: Living Longer and Better, M. Poulain, J. Maćkowicz (red.), Londyn, Routledge, s. 153–163, https://doi.org/10.4324/9781003162216-11
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9781003162216-11

Rembowski J. (1984) Psychologiczne problemy starzenia się człowieka, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Rowiński R., Dąbrowski A., Kostka T. (2015) Gardening as the Dominant Leisure Time Physical Activity of Older Adults from a Post-Communist Country. The Results of the Population-Based PolSenior Project from Poland, „Archives of Gerontology and Geriatrics”, nr 60, s. 486–491, https://doi.org/10.1016/j.archger.2015.01.011
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.archger.2015.01.011

Stake R. E. (2009) Jakościowe studium przypadku, tłum. K. Podemski, w: Metody badań jakościowych, N. K. Denzin, Y. S. Lincoln (red.), Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 623–654.
Google Scholar

Szarota Z. (2015) Uczenie się starości, „Edukacja Dorosłych”, nr 1, s. 23–35.
Google Scholar

Walsh K., O’Shea E., Sharf T. (2012) Social Exclusion and Ageing in Diverse Rural Communities, Belfast/Dublin, Irish Centre for Social Gerontology, National University of Ireland Galway.
Google Scholar

Wilkin J., Hałasiewicz A. (2020) Polska wieś 2020. Raport o Stanie Wsi, Warszawa, Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Wilowska J. A. (2007) Uczenie się od nauczyciela i od rówieśników w procesie edukacji artystycznej podejmowanej w okresie późnej dorosłości w: Szanse rozwoju w okresie późnej dorosłości, A. I. Brzezińska, K. Ober-Łopatka, R. Stec, K. Ziółkowska (red.), Poznań, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, s. 147–167.
Google Scholar

Wrzochalska E. (red.) (2018) Włączenie społeczne seniorów na obszarach wiejskich Mazowsza – inicjatywy lokalne, Warszawa, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy.
Google Scholar

Augère-Granier M.-L., McEldowney J. (2020) O: Issues and challenges, European Parliamentary Research Service, (dostęp: 12.06.2022).
Google Scholar

Koła gospodyń wiejskich stan na dzień 7.03.2023, https://www.coig.com.pl/wykaz_lista_kola-gospodyn-wiejskich_w_polsce.php (dostęp: 4.06.2023).
Google Scholar

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (2018) Polityka społeczna wobec osób starszych 2030. Bezpieczeństwo – Uczestnictwo – Solidarność, https://www.gov.pl/web/rodzina/polityka-spoleczna-wobec-osob-starszych-2030-bezpieczenstwo-uczestnictwo-solidarnosc (dostęp 16.06.2023).
Google Scholar

Piszczek E., Knieć W., Marcysiak T. (2021) Obywatelskość na peryferiach. Kondycja wiejskich organizacji pozarządowych w opinii jej liderów, https://faow.org.pl/wp-content/uploads/2021/12/publikacja.pdf (dostęp 16.06.2023).
Google Scholar

Pogrzebny R. (2021) Maląg: W tym roku powstaje 113 nowych domów i klubów seniora, https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C902852%2Cmalag-w-tym-roku-powstanie-113-nowych-domow-i-klubow-seniora.html (dostęp 15.05.2024).
Google Scholar

The UNECE Ministerial Conference on Ageing (2022), https://mipaa20rome.it/ (dostęp: 10.03.2024).
Google Scholar