Wzór zachowania matki – transgresja i transmisja pokoleniowa wzorów w doświadczeniach biograficznych byłych wychowanek placówek resocjalizacyjnych
DOI:
https://doi.org/10.18778/2450-4491.19.05Słowa kluczowe:
badania biograficzne, wzorzec zachowania matki, transmisja pokoleniowa, transgresja, demoralizacja, nieletniAbstrakt
Artykuł poświęcony jest wzorom zachowania matki i procesom, jakim te wzory podlegają w kolejnych pokoleniach, z perspektywy byłych wychowanek placówek resocjalizacyjnych, które pozytywnie przeszły proces resocjalizacji. Podstawą teoretyczną analiz uczyniono teorię przemocy symbolicznej Pierre’a Bourdieu i Jeana-Claude’a Passerona oraz koncepcję człowieka transgresyjnego Józefa Kozieleckiego. Główny problem badawczy ujęto w postaci pytania: Jaki wzór zachowania matki ukształtował się u byłych wychowanek placówek resocjalizacyjnych w rodzinie pochodzenia i jakim procesom podlegał w kolejnym pokoleniu w perspektywie ich indywidualnych doświadczeń biograficznych? W badaniu wykorzystano metodę biograficzną, natomiast techniką pozyskiwania danych uczyniono autobiograficzny wywiad narracyjny. W oparciu o analizę uzyskanego materiału wyłoniono wzory zachowania matki, dla których dobro dziecka było ważne lub nie i przeanalizowano procesy, jakim te wzory podlegały w rodzinie nuklearnej. Podstawowy wniosek wysunięty z przeprowadzonego badania stanowi to, że wzory zachowania, w których dobro dziecka jest ważne, jako nabyte w rodzinie pochodzenia, wyuczone i zinterioryzowane, są reprodukowane w rodzinach nuklearnych (wzory te podlegają również dyspersji). Jednak wzór zachowania matki „niezainteresowanej” dobrem dziecka, jako odbiegający od standardów społecznych, norm i wyobrażeń ogółu populacji, zostaje odrzucony i w wyniku transgresji uruchamia zachowania przeciwstawne do tych wynikających ze wzoru pierwotnego.
Bibliografia
Badinter E. (2013) Konflikt: kobieta i matka, tłum. J. Jedliński, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Bakiera L., Harwas-Napierała B. (2016) Wzory osobowe w rozwoju człowieka, Poznań, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Google Scholar
Bereza B. (2016) Psychologiczne uwarunkowania prawidłowych relacji w rodzinie, „Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio”, nr 4(28), s. 173–182.
Google Scholar
Bernasiewicz M., Noszczyk-Bernasiewicz M. (2017) „Nieobecny ojciec” – casus rodzin nieletnich przestępców, „Studia Edukacyjne”, nr 44, s. 161–175, https://doi.org/10.14746/se.2017.44.10
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.14746/se.2017.44.10
Bourdieu P., Passeron J. C. (2011) Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania, tłum. ¬E. Neyman, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Cieślikowska-Ryczko A. (2021) Badania biograficzne rodzin więźniów. Refleksja metodologiczna, „Kwartalnik Pedagogiczny”, nr 2(260), s. 135–162, https://doi.org/10.31338/2657-6007.kp.2021-2.7
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.31338/2657-6007.kp.2021-2.7
Cieślikowska-Ryczko A. (2022) Rodzice więźniów. Studium doświadczeń, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Dobrowolska B. (2018) Transmisja i reprodukcja wartości kulturowych w szkole na przykładzie wybranych mniejszości narodowych i etnicznych a kontekst społeczny. Elementy założeń teorii Pierre’a Bourdieu i Basila Bernsteina, „Studia Międzykulturowe”, nr 1(8), s. 89–104, https://doi.org/10.15804/em.2018.01.06
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15804/em.2018.01.06
Domurat A. (2017) Józef Kozielecki, „Decyzje”, nr 27, s. 121–128, https://doi.org/10.7206/DEC.1733-0092.90
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.7206/DEC.1733-0092.90
Flick U. (2010) Projektowanie badania jakościowego, tłum. P. Tomanek, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Gerrig R. J., Zimbardo P. G. (2006) Psychologia i życie, tłum. E. Czerniawska, M. Guzowska-Dąbrowska, A. Jaworska-Surma, J. Radzicki, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Jezierska-Wiejak E. (2013) Rodzina jako międzypokoleniowa płaszczyzna transmisji wartości, „Wychowanie w Rodzinie”, nr 2(8), s. 285–299, https://doi.org/10.61905/wwr/171139
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.61905/wwr/171139
Joyner B., Beaver K. M., (2021) Maternal Depression and Child and Adolescent Problem Behaviors: A Propensity Score Matching Approach, „Psychiatric Quarterly”, nr. 92, s.655–674, https://doi.org/10.1007/s11126-020-09842-2
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/s11126-020-09842-2
Kozielecki J. (1987) Koncepcja transgresyjna człowieka: analiza psychologiczna, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Kozielecki J. (2000) Koncepcje psychologiczne człowieka, wyd. 10, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Google Scholar
Kozielecki J. (2004) Społeczeństwo transgresyjne. Szansa i ryzyko, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie Żak.
Google Scholar
Kozielecki J. (2007) Psychotransgresjonizm: nowy kierunek psychologii, wyd. 2, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie Żak.
Google Scholar
Krzesińska-Żach B. (2007) Pedagogika rodziny : przewodnik do ćwiczeń, Białystok, Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana.
Google Scholar
Maciąg-Budkowska M., Rzepa T. (2017) Jaka jest „idealna matka”? Rozumienie roli matki przez współczesne kobiety, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J – Paedagogia-Psychologia”, nr 30(3), s. 93–107, https://doi.org/10.17951/j.2017.30.3.93
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.17951/j.2017.30.3.93
Majewska A. (2017) Rodzinna transmisja międzypokoleniowa w świetle teorii transgresji, „Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio”, nr 2(30), s. 145–153.
Google Scholar
Matysiak-Błaszczyk A., Błasiak A., Ratajczak Ł., Ściupider-Młodkowska M. B., Zychowicz M., Gątarek I., Jankowiak B. A. (2020) Relacje dziecka z rodzicami w: Pedagogika dziecka. Podręcznik akademicki, H. M. Krauze-Sikorska, M. Klichowski (red.), Poznań, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, s. 287–318.
Google Scholar
Ouyang Q., Cheung R. Y. M. (2023) Mother–Child Versus Father–Child Conflict and Emerging Adults’ Depressive Symptoms: The Role of Trust in Parents and Maladaptive Emotion Regulation, „Journal of Adult Development”, nr 30, s. 205–215, https://doi.org/10.1007/s10804-022-09425-4
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/s10804-022-09425-4
Rubacha K. (2008) Metodologia badań nad edukacją, Kraków, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Google Scholar
Ruiz-Ortiz R., Braza P., Carreras R., Muñoz J. M. (2017) Differential Effects of Mother’s and Father’s Parenting on Prosocial and Antisocial Behavior: Child Sex Moderating, „Journal of Child and Family Studies”, nr 26(8), s. 2182–2190, https://doi.org/10.1007/s10826-017-0726-4
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/s10826-017-0726-4
Schütze F. (2012) Analiza biograficzna ugruntowana empirycznie w autobiograficznym wywiadzie narracyjnym. Jak analizować autobiograficzne wywiady narracyjne, tłum. K. Waniek, w: Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów, K. Kaźmierska (red.), Kraków, Wydawnictwo „Nomos”, s. 141–278.
Google Scholar
Sikorska M. (2009) Matka „chora” zamiast „złej” – o nowych wzorach macierzyństwa w: Być rodzicem we współczesnej Polsce. Nowe wzory w konfrontacji z rzeczywistością, M. Sikorska (red.), Warszawa, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, s. 13–33, https://doi.org/10.31338/uw.9788323514763.pp.13-33
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323514763.pp.13-33
Sobczak S., Zacharuk T. (2021) Predykcyjna rola postaw rodzicielskich w nieprzystosowaniu społecznym, „Resocjalizacja Polska”, nr 22, s. 525–545, https://doi.org/10.22432/rp.415
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.22432/rp.415
Suchocka A. (2011) Przemoc symboliczna jako element ukrytego programu kształcenia polskiej szkoły, „Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej”, nr 4(187), s. 293–302.
Google Scholar
Urbaniak-Zając D., Kos E. (2013) Badania jakościowe w pedagogice, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r., Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2023 r. poz. 2809).
Google Scholar
Wysocka E., Ostafińska-Molik B. (2015) Zaburzenia przystosowania młodzieży a style wychowania w rodzinie, „Pedagogika Społeczna”, nr 4(58), s. 55–79.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Strona czasopisma, prowadzona przez Zespół redakcyjny NOWiS na platformie Index Copernicus: 
