Kobiety w szachach. Problemy związane z rodziną w procesie rozwoju talentu

Alicja Baum

doi:10.18778/2450-4491.16.08

Autor

Alicja Baum Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie https://orcid.org/0000-0002-7848-3802

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.16.08

Słowa kluczowe:

problemy rodzinne, proces rozwoju talentu, szachistki, arcymistrzynie szachowe

Abstrakt

Celem analiz zaprezentowanych w artykule było poznanie problemów związanych z rodziną pochodzenia, z jakimi zmagały się polskie arcymistrzynie szachowe podczas procesu rozwoju talentu, czyli czasu dochodzenia do najwyższego szachowego tytułu kobiecego. W badaniach zastosowano metodę wywiadu swobodnego pogłębionego, jakościowego. Narzędzie badań stanowił przewodnik przygotowany w oparciu o Zintegrowany Model Rozwoju Talentu (CMTD) Françoys Gagnégo. Wypowiedzi 14 badanych arcymistrzyń szachowych poddano analizie jakościowej, która wykazała, że niemal wszystkie przyszłe arcymistrzynie doświadczały trudności związanych z rodziną pochodzenia. Ustalono ich dwojaki rodzaj: ogólny, wynikający z kondycji rodziny, wyznawanych wartości czy postaw (problemy finansowe i organizacyjne, niezgodność postaw rodziców wobec uprawiania szachów i brak wsparcia jednego z rodziców, poczucie „grania dla ojca”, niesprzyjająca atmosfera w domu), oraz odnoszący się do szachów jako dyscypliny sportu (presja na wynik, przymus trenowania, przymus pracy z określonym trenerem, niezrozumienie aspektów sportu).

Biogram autora

Alicja Baum - Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie

Alicja Baum, dr – adiunkt w Instytucie Pedagogiki Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie. Autorka licznych publikacji i realizatorka projektów badawczych głównie z zakresu pedagogiki zdolności.

Bibliografia

Baum A., Łukasiewicz-Wieleba J., Wiśniewska J., Konieczna J. (2017) Innowacyjne wspieranie rozwoju uczniów. Projekt Edukacja przez Szachy w Szkole, Warszawa, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Google Scholar

Baum A., Łukasiewicz-Wieleba J. (2018) Korelaty uzdolnień szachowych. Środowiskowe badania nad młodymi adeptami królewskiej gry, Warszawa, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Google Scholar

Baum A. (2022a) Kobiety w szachach. Problemy związane z płcią w procesie rozwoju talentu w: Zdolności i Twórczość. Koncepcje. Badania. Praktyka, M. W. Romaniuk, M. Jabłonowska (red.), Warszawa, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, s. 103–127.
Google Scholar

Baum A. (2022b) Women in Chess. Education-Related Problems During Talent Development Process, “Multidisciplinary Journal of School Education”, nr 22(11), s. 49–74, https://doi.org/10.35765/mjse.2022.1122.03
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.35765/mjse.2022.1122.03

Côté J. (1999) The Influence of the Family in the Development of Talent in Sport, “The Sport Psychologist”, nr 13, s. 395–417, https://doi.org/10.1123/tsp.13.4.395
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1123/tsp.13.4.395

Delft van K., Delft van M. (2010) Developing Chess Talents, Apeldoorn, KVDC.
Google Scholar

Dorsch T. E., Smith A. L., McDonough M. H. (2009) Parents’ Perceptions of Child-to-Parent Socialization in Organized Youth Sport, “Journal of Sport and Exercise Psychology”, nr 31, s. 444–468, https://doi.org/10.1123/jsep.31.4.444
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1123/jsep.31.4.444

Donohue B., Miller A., Crammer L., Cross C., Covassin T. (2007) A Standardized Method of Assessing Sport Specific Problems in the Relationships of Athletes with their Coaches, Teammates, Family, and Peers, “Journal of Sport Behavior”, nr 30(4), s. 375–397.
Google Scholar

Flick U. (2012) Projektowanie badania jakościowego, tłum. P. Tomanek, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Gagné F. (2015) From Genes to Talent: The DMGT/CMTD Perspective, “Revista de Educacion”, nr 368, s. 12–37, https://doi.org/10.4438/1988-592X-RE-2015-368-289
Google Scholar

Gagné F. (2016) Od genów do talentu: z perspektywy modeli DMGT/CMTD, tłum. A. Szewczuk, „Psychologia Wychowawcza”, nr 9, s. 121–140, https://e-psychologiawychowawcza.pl/resources/html/article/details?id=139300 (dostęp: 16.03.2023).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5604/00332860.1211501

Galitis I. (2002) Stalemate: Girls and a Mixed-Gender Chess Club, “Gender and Education”, nr 14(1), s. 71–83, https://doi.org/10.1080/09540250120098898
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/09540250120098898

Gibbs G. (2015) Analizowanie danych jakościowych, tłum. M. Brzozowska-Brywczyńska Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Harwood C. G., Knight C. J. (2015) Parenting in Youth Sport: A Position Paper on Parenting Expertise, “Psychology in Sport and Exercise”, nr 16, s. 24–35, https://doi.org/10.1016/j.psychsport.2014.03.001
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.psychsport.2014.03.001

Holt N. L., Knight C. J. (2014) Parenting in Youth Sport: From Research to Practice, London, Routledge, https://doi.org/10.4324/9780203798553
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203798553

Kay T. (2000) Sporting Excellence: A Family Affair?, “European Physical Education Review”, nr 6(2), s. 151–169, https://doi.org/10.1177/1356336X000062004
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1356336X000062004

Kay T. (2003) Gender, Sport and Social Exclusion w: Sport and Social Exclusion, M. Collins, T. Kay (red.), Londyn, Routledge, s. 97–112.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203167267_chapter_6

Kay T., Spaaij R. (2012) The Mediating Effects of Family on Sport in International Development Contexts, “International Review for the Sociology of Sport”, nr 47, s. 77–94, https://doi.org/10.1177/1012690210389250
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1012690210389250

Knight C. J. (2017) Family Influences on Talent Development in Sport w: Routledge Handbook of Talent Identification and Development in Sport, J. Baker, S. Cobley, J. Schorer, N. Wattie (red.), London, Routledge, s. 181–191, https://www.routledgehandbooks.com/doi/10.4324/9781315668017.ch13
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9781315668017-13

Kvale S. (2012) Prowadzenie wywiadów, tłum. A. Dziuban Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Lauer L., Gould D., Roman N., Pierce M. (2010a) Parental Behaviors that Affect Junior Tennis Player Development, “Psychology of Sport and Exercise”, nr 11, s. 487–496, https://doi.org/10.1016/j.psychsport.2010.06.008
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.psychsport.2010.06.008

Lauer L., Gould D., Roman N., Pierce M. (2010b) How Parents Influence Junior Tennis Players’ Development: Qualitative Narratives, “Journal of Clinical Sports Psychology”, nr 4, s. 69–92, https://doi.org/10.1123/jcsp.4.1.69
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1123/jcsp.4.1.69

Limont W. (2010) Uczeń zdolny: jak go rozpoznać i jak z nim pracować, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Łukasiewicz-Wieleba J. (2018) Rozpoznawanie potencjału oraz wzmocnienia i ograniczenia rozwoju dzieci w narracjach rodziców, Warszawa, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
Google Scholar

Olszewski-Kubilius P. (2018) The Role of the Family in Talent Development w: Handbook of Giftedness in Children, S. Pfeiffer (red.), Springer International Publishing AG, s. 129–147, https://doi.org/10.1007/978-3-319-77004-8_9
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-77004-8_9

Siekańska M. (2012) Athletes’ Perception of Parental Support and its Influence on Sports Accomplishments – A Retrospective Study, “Human Movement”, nr 13(4), s. 380–387, https://doi.org/10.2478/v10038-012-0046-x
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/v10038-012-0046-x

Siekańska M. (2013) Talent sportowy – psychologiczne i środowiskowe uwarunkowania rozwoju uzdolnionych zawodników, Kraków, Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha.
Google Scholar

Siekańska M. (2015) Rola osób znaczących we wspieraniu rozwoju talentów sportowych, „Psychologia Wychowawcza”, nr 8, s. 153–169, https://e-psychologiawychowawcza.pl/resources/html/article/details?id=139283 (dostęp: 16.03.2023).
Google Scholar

Siekańska M., Blecharz J. (2018) Dlaczego współczesny sport potrzebuje psychologii?, „Przegląd Psychologiczny”, nr. 61(1), s. 11–23.
Google Scholar

Silverman D. (2012) Prowadzenie badań jakościowych, tłum. J. Ostrowska, red. nauk. K. T. Konecki, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Williams G., MacNamara Á. (2020) “I Didn’t Make It, but…”: Deselected Athletes’ Experiences of the Talent Development Pathway, „Frontiers in Sports and Active Living”, nr 2(24), https://doi.org/10.3389/fspor.2020.00024
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3389/fspor.2020.00024

Witte A. L., Kiewra K. A., Perry K. R. (2015) Parenting Talent: A Qualitative Investigation of the Roles Parents Play in Talent Development, “Roeper Review”, nr 37, s. 84–96, https://doi.org/10.1080/02783193.2015.1008091
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/02783193.2015.1008091

Zaskalski P. (2021) Klubwszkole, http://szachywszkole.pl/klubwszkole(dostęp: 11.09.2022).
Google Scholar