Teoria i praktyka edukacji inkluzyjnej uczniów zdolnych

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.16.04

Słowa kluczowe:

kształcenie uczniów zdolnych, postawy nauczycieli, edukacja inkluzyjna

Abstrakt

Dominujące obecnie w teorii i praktyce edukacji uczniów zdolnych i utalentowanych podejście zakłada wspólne kształcenie wszystkich uczniów, niezależnie od ich potencjałów. Zróżnicowane klasy szkolne powinny odzwierciedlać strukturę i cechy coraz bardziej heterogenicznych społeczeństw. W artykule przedstawiono zmiany w pedagogice zdolności, które doprowadziły do ukształtowania się w niej paradygmatu inkluzyjnego. Opinie nauczycieli wobec grupowania uczniów według zdolności są jednak niejednorodne. Z badań empirycznych wynika, że aprobata dla doboru pedagogicznego wzrasta, im niższa jest efektywność i poziom kształcenia ogólnego w szkołach. Ta prawidłowość znalazła potwierdzenie w międzynarodowych badaniach porównawczych, jakie przeprowadzono wśród nauczycieli w sześciu krajach Europy (N=630). Nauczyciele z Polski, na poziomie istotnie wyższym niż respondenci ze Słowacji, Ukrainy, Białorusi, Bułgarii i Rumunii, przeciwni są kształceniu uczniów zdolnych w specjalnych klasach lub szkołach.

Biogram autora

Teresa Giza - Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu

Teresa Giza – pracuje na stanowisku profesora na Uniwersytecie Technologiczno-Humanistycznym w Radomiu. Autorka i redaktorka wielu prac naukowych. Prowadziła badania eksperymentalne, diagnostyczne, studia przypadków oraz międzykulturowe studia porównawcze w dziedzinie pedagogiki zdolności i twórczości. Jest autorką skali do pomiaru postaw nauczycieli wobec kształcenia uczniów zdolnych. Upowszechnia wiedzę o zdolnościach i twórczości w formie wykładów i artykułów popularnonaukowych.

Bibliografia

Ambrose D. (2013) Socioeconomic Inequality and Giftedness: Suppression and Distortion of High Ability, “Roeper Review”, nr 2, s. 81–92, https://doi.org/10.1080/02783193.2013.766960
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/02783193.2013.766960

Ambrose D., Van Tassel-Baska J., Coleman L. J., Cross T. L. (2010) Unified, Insular, Firmly Policed, or Fractured, Porous, Contested, Gifted Education?, “Journal for the Education of the Gifted”, nr 4, s. 453–478, https://doi.org/10.1177/016235321003300402
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/016235321003300402

Backes B., Cowan J., Goldhaber D. (2021) What Makes for a “Gifted” Education? Exploring How Participation in Gifted Programs Affects Students’ Learning Environments, “CALDER Working Paper”, nr 256-0821, Washington, https://caldercenter.org/sites/default/files/CALDER%20WP%20256-0821_0.pdf (dostęp: 7.01.2023).
Google Scholar

Blanuša J., Barzut V., Krstić D., Hilčenko S. (2021) Effects of Preschool Teachers’ Training and Practice on The Attitudes Toward Giftedness w: Giftedness in a Variety of Educational Fields, J. Herzog (red.), s. 31–42, Hamburg, Verlag dr. Kovač, https://doi.org/10.31234/osf.io/9u7ey
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31234/osf.io/9u7ey

Boley V. (2021) Gifted Programming Identification Procedures: A Hidden Curriculum. Advance, Preprint, https://doi.org/10.31124/advance.15040629.v1
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31124/advance.15040629

Borland J. H. (2005) Gifted Education Without Gifted Children: The Case for No Conception of Giftedness w: Conceptions of Giftedness, R. J. Sternberg, J. E. Davidson (red.), s. 1–19, New York, Cambridge University Press, https://doi.org/10.1017/CBO9780511610455.002
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511610455.002

Cerna L., Mezzanotte C., Rutigliano A., Brussino O., Santiago P., Borgonovi F., Guthrie C. (2021) Promoting Inclusive Education for Diverse Societies: A Conceptual Framework, OECD Education Working Papers, nr 260, Paris, OECD Publishing, https://doi.org/10.1787/94ab68c6-en
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1787/94ab68c6-en

Cho S., Suh Y. (2016) Korean Gifted Education: Domain-Specific Developmental Focus, “Turkish Journal of Giftedness and Education”, nr 1, s. 3–13, https://www.theeducationjournals.com/index.php/talent/article/view/46/40
Google Scholar

Cross T. L., Cross J. R., O’Reilly C. (2018) Attitudes About Gifted Education Among Irish Educators, “High Ability Studies”, nr 2, s. 169–189, https://doi.org/10.1080/13598139.2018.1518775
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/13598139.2018.1518775

Dai D. Y. (2009) Essential Tensions Surrounding the Concept of Giftedness w: International Handbook on Giftedness, L. Shavinina (red.), Berlin, Springer Science & Business Media, s. 39–80, https://doi.org/10.1007/978-1-4020-6162-2_3
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4020-6162-2_3

Dai D. Y., Chen F. (2013) Three Paradigms of Gifted Education: In Search of Conceptual Clarity in Research and Practice, “Gifted Child Quarterly”, nr 3, s. 151–168, https://doi.org/10.1177/0016986213490020
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0016986213490020

Davis J. L., Robinson S. A. (2018) Being 3e, A New Look at Culturally Diverse Gifted Learners with Exceptional Conditions: An Examination of the Issues and Solutions for Educators and Families w: Twice Exceptional: Supporting and Educating Bright and Creative Students with Learning Difficulties, New York, Oxford Academic, s. 278–289, https://doi.org/10.1093/oso/9780190645472.003.0017
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780190645472.003.0017

Dell’Anna S., Marsili F. (2022) Parallelisms, Synergies and Contradictions in the Relationship Between Special Education, Gifted Education and Inclusive Education, “Form@re – Open Journal Per La Formazione in Rete”, nr 1, s. 12–29, https://doi.org/10.36253/form-12659
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.36253/form-12659

Freeman J. (2015) Cultural Variations in Ideas of Gifts and Talents with Special Regard to the Eastern and Western Worlds w: Gifted Education in Asia, D. Y. Dai, C. K. Ching (red.), Charlotte, Information Age Publishing, s. 231–244.
Google Scholar

Gagné F. (2018) Attitudes Toward Gifted Education: Retrospective and Prospective Update, “Psychological Test and Assessment Modeling”, nr 1, s. 403–428.
Google Scholar

Gaines T., Barnes M. (2017) Perceptions and Attitudes About Inclusion: Findings Across all Grade Levels and Years of Teaching Experience, “Cogent Education”, nr 4: 1313561, https://doi.org/10.1080/2331186X.2017.1313561
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/2331186X.2017.1313561

Gierczyk M. (2018) Segregacja uczniów w perspektywie uzdolnień w: Edukacja i społeczeństwo. Dynamika socjopedagogicznych konstrukcji, A. Gromkowska-­Melosik, E. Grzesiak, J. Droz­dowicz, M. Gierczyk (red.), Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM, s. 139–149.
Google Scholar

Giza T. (2009) O specjalności pedagogiki zdolności w: Zdolności i twórczość jako perspektywa współczesnej edukacji, J. Łaszczyk, J. Jabłonowska (red.), Warszawa, Wydawnictwo Univer­sitas Rediviva, s. 32–39.
Google Scholar

Giza T. (2022) Theoretical Assumptions and Validation of the Scale for International Comparative Research on Teachers‘ Attitudes towards Talented Students Education, “Multidiscipli­nary Journal of School Education”, nr 11(2:22), s. 139–161, https://doi.org/10.35765/mjse.2022.1122.07
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.35765/mjse.2022.1122.07

Gómez­-Arizaga M. P., Conejeros-­Solar M. L., Martin A. (2016) How Good is Good Enough? A Community-Based Assessment of Teacher Competencies for Gifted Students, “SAGE Open”, nr 4(6), http://dx.doi.org/10.1177/2158244016680687
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/2158244016680687

Guedes D., Bahia S. (2022) The Purpose of Giftedness and Talent Education: A Values-Based Perspective w: Educational Inclusion in High Capacities: Arguments and Perspectives, A. Rocha, R. García Perales, A. Ziegler, J. S. Renzulli, F. Gagné, S. I. Pfeiffer, T. Lubart, Braga, ANEIS, s. 439–476.
Google Scholar

Jolly J. L., Robins J. H. (2022) The Marland Report: A Defining Moment in Gifted Education, “Journal for the Education of the Gifted”, nr 45(1), s. 3­-3, https://doi.org/10.1177/01623532211064366
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/01623532211064366

Jung J. Y. (2014) Predictors of Attitudes to Gifted Programs/Provisions: Evidence From Preservice Educators, “Gifted Child Quarterly”, nr 58, s. 247–258, http://dx.doi.org/10.1177/0016986214547636
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0016986214547636

Juriševič M., Žerak U. (2019) Attitudes towards Gifted Students and Their Education in the Slovenian Context, ,,Psychology in Russia: State of the Art”, nr 4, s. 101–117, https://doi.org/10.11621/pir.2019.0406
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.11621/pir.2019.0406

Kadum S., Kopas-Vukašinović E., Miljković A. (2021) Attitudes of Students from the Faculty of Education on the Potentially Gifted Preschool Children, ,,TEM Journal. Technology, Education, Management, Informatics”, nr 4, s. 1548–1557, https://doi.org/10.18421/TEM104­08
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18421/TEM104-08

Kolioglo N. V. (2022) Organization of Psychological and Pedagogical Support the Process of Developing Creativity, Supporting Gifted and Talented Children in an Educational Institution w: Международная научнопрактическая конференция “Наука. Образование. Культура”: 31-ая годовщина Комратского государственного университета: Сборник статей, C. K. Захария (red.), Комрат, A&V Poligraf, s. 45–48.
Google Scholar

Lassig C. (2009) Teachers’ Attitudes Towards the Gifted: The Importance of Professional Development and School Culture, ,,Australasian Journal of Gifted Education”, nr 2, s. 32–42, http://dx.doi.org/10.21505/AJGE.2015.0012
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.21505/ajge.2015.0012

Lo C. O., Lin­-Yang R. C., Chrostowski M. (2022) Giftedness as a Framework of Inclusive Education, ,,Gifted Education International”, nr 3, s. 431–437, https://doi.org/10.1177/02614294211049157
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/02614294211049157

Lo C. O., Porath M., Yu H. P., Chen C. M., Tsai K. F., Wu I. C. (2019) Giftedness in the Making: A Transactional Perspective, ,,Gifted Child Quarterly”, nr 3, s. 172–184, https://doi.org/10.1177/0016986218812474
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0016986218812474

Mandelman S. D., Tan M., Aljughaiman A. M., Grigorenko E. L. (2010) Intellectual Giftedness: Economic, Political, Cultural, and Psychological Considerations, ,,Learning and Individual Differences”, nr 4, s. 287–297, https://doi.org/10.1016/j.lindif.2010.04.014
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.lindif.2010.04.014

Marland S. P. (1972) Education of the Gifted and Talented, t. 1: Report to Congress of the United States by the U. S. Commissioner of Education, [online:] https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED056243.pdf (dostęp: 7.01.2023).
Google Scholar

McCoach D. B., Siegle D. (2007) What Predicts Teachers’ Attitudes Toward the Gifted?, ,,Gifted Child Quarterly”, nr 3, s. 246–254, https://doi.org/10.1177/0016986207302719
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0016986207302719

Minnaert A. (2022) Inclusive Support to Safeguard the Strengths of Twice-Exceptional Students, ,,Madridge Journal of Behavioural and Social Sciences”, nr 1, s. 86–88, https://doi.org/10.18689/mjbss-1000115
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18689/mjbss-1000115

Nweke P. O., Boh S. A., Isiaku W. B., Dede C., Okpala E. A., Onu V. C. (2021) Contemporary Issues and Challenges of Teaching Special Education for Gifted and Talented Children, ,,Journal of Critical Reviews”, nr 2, s. 2111–2118, https://doi.org/10.31838/jcr.08.02.211
Google Scholar

OECD (2012) Lessons from PISA for Japan. Strong Performers and Successful Reformers in Education, OECD Publishing, Paris, http://dx.doi.org/10.1787/9789264118539-en
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1787/9789264118539-en

Owens D., Middleton T. J., Rosemond M. M., Meniru M. O. (2018) Underrepresentation of Black Children in Gifted Education Programs: Examining Ethnocentric Monoculturalism w: Curriculum Development for Gifted Education Programs, J. Cannaday (red.), Hershey, IGI Global, s. 135–150, https://doi.org/10.4018/978-1-5225-3041-1.ch006
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4018/978-1-5225-3041-1.ch006

Pearman F. A., McGee E. O. (2022) Anti-Blackness and Racial Disproportionality in Gifted Education, ,,Exceptional Children”, nr 4, s. 359–380, https://doi.org/10.1177/00144029211073523
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/00144029211073523

Perković Krijan I., Jurčec L., Borić E. (2015) Attitudes of Primary School Teachers Toward Gifted Students, ,,Croatian Journal of Education”, nr 17(3), s. 681–724, https://doi.org/10.15516/cje.v17i3.1199
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15516/cje.v17i3.1199

Peters S. J. (2021) The Challenges of Achieving Equity Within Public School Gifted and Talented Programs, ,,Gifted Child Quarterly”, nr 2, s. 82–94, https://doi.org/10.1177/00169862211002535
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/00169862211002535

Peters S. J., Stambaugh T., Makel, M. C., Lee L. E., McBee M., McCoach D. B., Johnson K. (2022) The CASA Criteria for Evaluating Gifted and Talented Identification Systems: Cost, Alignment, Sensitivity, and Access, EdArXiv, https://doi.org/10.35542/osf.io/jf8uc
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.35542/osf.io/jf8uc

PISA 2018 Country-Specific Overviews, [online:] https://www.oecd.org/pisa/publications/pisa-2018-snapshots.htm (dostęp: 9.09.2020).
Google Scholar

Polyzopoulou K., Kokaridas D., Patsiaouras A., Gari A. (2014) Teachers’ Perceptions Toward Education of Gifted Children in Greek Educational Settings, ,,Journal of Physical Education and Sport”, nr 2, s. 211–221, https://doi.org/10.7752/jpes.2014.02033
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7752/jpes.2014.02033

Radulović B., Stojanović M., Džinović M., Zajkov O. (2022) Students’ Opinion of Gifted Education and Teaching Profession, ,,Education and Self Development”, nr 1, s. 80–88, https://doi.org/10.26907/esd.17.1.07
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.26907/esd.17.1.07

Redding C., Grissom J. A. (2021) Do Students in Gifted Programs Perform Better? Linking Gifted Program Participation to Achievement and Nonachievement Outcomes, ,,Educational Evaluation and Policy Analysis”, nr 3, s. 520–544, https://doi.org/10.3102/01623737211008919
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3102/01623737211008919

Renzulli J. (2021) The Major Goals of Gifted Education And Talent Development Programs, ,,Academia Letters”, article 2585, https://doi.org/10.20935/AL2585
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.20935/AL2585

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków i trybu udzielania zezwoleń na indywidualny program lub tok nauki oraz organizacji indywidualnego programu lub toku nauki (Dz.U. z 2017 poz. 1569).
Google Scholar

Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 22 lipca 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. 2022 poz. 1594).
Google Scholar

Rutigliano A., Quarshie N. (2021) Policy Approaches and Initiatives for the Inclusion of Gifted Students in OECD Countries, OECD Education Working Papers, 262, Paris, OECD Publishing, https://doi.org/10.1787/c3f9ed87-en
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1787/c3f9ed87-en

Sahlgren G. (2018) What Works in Gifted Education? London, Centre for Education Economics, [online:] https://potentialplusuk.org/wp-content/uploads/2019/01/What-Works-in-Gifted-Education-CfEE.pdf (dostęp: 7.09.22).
Google Scholar

Shapiro E. (2021) Only 8 Black Students are Admitted to Stuyvesant High School, [online:] https://www.nytimes.com/2021/04/29/nyregion/stuyvestant-black-students.html (dostęp: 7.09.2022).
Google Scholar

Stanley G., Baines L. (2002) Celebrating Mediocrity? How Schools Shortchange Gifted Students, ,,Roeper Review”, nr 25, s. 11–13, https://doi.org/10.1080/02783190209554190
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/02783190209554190

Tallent-Runnels M. K., Tirri K. A., Adams A. M. (2000) A Cross-Cultural Study of Teachers’ Attitudes Toward Gifted Children and Programs for Gifted Children. ,,Gifted and Talented International”, nr 15, s. 103−115, https://doi.org/10.1080/15332276.2000.11672939
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/15332276.2000.11672939

Tirri K., Laine S. (2017) Ethical Challenges in Inclusive Education: The Case of Gifted Students w: Ethics, Equity, and Inclusive Education, t. 1: International Perspectives on Inclusive Education, A Gajewski (red.), Bingley, Emerald Group Publishing, s. 239–257, https://doi.org/10.1108/S1479-363620170000009010
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1108/S1479-363620170000009010

Tirri K., Tallent-Runnells M., Adams A., Yuen M., Lau P. (2002) Cross-Cultural Predictors of Teachers’ Attitudes Toward Gifted Education: Finland, Hong Kong, and the United States, “Journal for the Education of the Gifted”, nr 26, s. 112−131, https://doi.org/10.1177/016235320202600203
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/016235320202600203

Tourón J., Freeman J. (2017) Gifted Education in Europe: Implications for Policymakers and Educators w: APA Handbook of Giftedness and Talent, S. Pfeiffer (red.), Washington, American Psychological Association (APA), http://dx.doi.org/10.1037/0000038-004
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/0000038-004

Troxclair D. A. (2013) Preservice Teacher Attitudes Toward Giftedness, ,,Roeper Review”, nr 1, s. 58–64, https://doi.org/10.1080/02783193.2013.740603
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/02783193.2013.740603

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. 1991 nr 95 poz. 425).
Google Scholar

Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. prawo oświatowe (Dz.U. 2021 poz. 1082).
Google Scholar

Ziegler A., Balestrini D., Stoeger H. (2018) An International View on Gifted Education: Incorporating the Macro-Systemic Perspective w: Handbook of giftedness in children, S. Pfeiffer (red.), Cham, Springer, s. 15–28, http://doi.org/10.1007/978-3-319-77004-8_2
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-77004-8_2

Ziegler A., Nunez M., Gläser-Zikuda M., Stoeger H. (2022) Toward Inclusive Gifted Education: Rethinking and Redefining the Terms Heterogeneity, Homogeneity, Exclusion, and Inclusion from the Perspective of School Pedagogy w: A. Rocha, R. García Perales, A. Ziegler, J. S. Renzulli, F. Gagné, S. I. Pfeiffer, T. Lubart, A inclusão educativa nas altas capacidades: argumentos e perspetivas, Braga, ANEIS, s. 293–318.
Google Scholar

Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Gdańsku (2021) Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2020/2021, Warszawa–Gdańsk, [online:] https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/edukacja/edukacja/oswiata-i-wychowanie-w-roku-szkolnym-20202021,1,16.html (dostęp: 7.01.2023).
Google Scholar

Hofstede Insights (b.d.) Country Comparison, [online:] https://www.hofstede-insights.com/country-comparison/ (dostęp: 09.09.2020).
Google Scholar

Informatyczne Centrum Edukacji i Nauki (2019) Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, [online:] https://bip-cie.men.gov.pl/sio-strona-glowna/dane-statystyczne/niepelnosprawnosci-dane-statystyczne/ (dostęp: 7.01.2023).
Google Scholar

System Informacji Oświatowej, [online:] https://bip-cie.men.gov.pl/sio-strona-glowna/dane-statystyczne/niepelnosprawnosci-dane-statystyczne/ (dostęp 7.09.2022).
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2023-06-30

Jak cytować

Giza, T. (2023). Teoria i praktyka edukacji inkluzyjnej uczniów zdolnych. Nauki O Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne, 16(1), 57–74. https://doi.org/10.18778/2450-4491.16.04