Helena Radlińska i środowisko medyczne w kręgu Wolnej Wszechnicy Polskiej. Wybrane portrety lekarzy-społeczników

Beata Szczepańska

doi:10.18778/2450-4491.15.10

Autor

Beata Szczepańska Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0002-6511-1815

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.15.10

Słowa kluczowe:

medycyna społeczna, pedagogika społeczna, Polska, historia, XIX i XX wiek

Abstrakt

W artykule podjęto problem wzajemnego oddziaływania dorobku w dziedzinie nauki i praktyki w obszarze dwóch dyscyplin – pedagogiki i medycyny – na przykładzie ich reprezentantów skupionych wokół Heleny Radlińskiej w ramach Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie i łódzkiego oddziału tej uczelni. Skoncentrowano się głównie na okresie II Rzeczypospolitej. Odniesiono się do wspólnych doświadczeń pokoleniowych twórczyni pedagogiki społecznej – Heleny Radlińskiej oraz wybranych dwóch przedstawicieli profesji lekarskiej – Stefana Kopcińskiego i Seweryna Sterlinga. Jeszcze w okresie zaborowym wiązali oni swoją działalność z tajnymi lub jawnymi organizacjami oświatowymi i patriotycznymi, tworząc łącznik pomiędzy czasami niewoli i niepodległej Polski.

Biogram autora

Beata Szczepańska - Uniwersytet Łódzki

Beata Szczepańska – historyk wychowania, doktor habilitowany nauk społecznych w zakresie pedagogiki, profesor nadzwyczajny w Katedrze Historii Wychowania i Pedeutologii Uniwersytetu Łódzkiego. Jej zainteresowania badawcze dotyczą: regionalnej historiografii oświatowej, czasopiśmiennictwa pedagogicznego i medycznego w badaniach historycznych, historii medycyny, pedeutologii historycznej, historycznych kontekstów pedagogiki społecznej. Autorka książek: Działalność łódzkiego samorządu miejskiego w dziedzinie oświaty powszechnej i pozaszkolnej w latach 1919–1939 (2002) oraz Higiena szkolna w szkolnictwie ogólnokształcącym Drugiej Rzeczypospolitej (2014).

Bibliografia

Balińska M. A. (2012) Ludwik Rajchman. Życie w służbie ludzkości, przedmowa B. Geremek, przekład M. Braustein, M. Krasicki, Warszawa, Wydawnictwo Studio EMKA.
Google Scholar

Baranowski K. (1977) Oddział Wolnej Wszechnicy Polskiej w Łodzi 1928–1939, Warszawa–Łódź, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Berner W., Supady J. (2001) Działalność lekarsko-społeczna na rzecz zdrowia publicznego w Łodzi w latach 1870–1914, Łódź, Wydawnictwo ADI.
Google Scholar

Ciechanowski S. (1934) Rys życia Seweryna Sterlinga w: Sterling S., Gruźlica. Zbiór prac 1894–1932, Łódź, Drukarnia Państwowa w Łodzi, s. IX–XIII.
Google Scholar

Czapska M. (2006) Ostatnie odwiedziny i inne szkice, Warszawa, Biblioteka „Więzi”.
Google Scholar

Demel M. (1964) Pedagogiczne aspekty warszawskiego ruchu higienicznego 1864–1914, Wrocław, Komitet Nauk Pedagogicznych i Psychologicznych PAN, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Monografie Pedagogiczne pod red. B. Suchodolskiego, t. 12.
Google Scholar

Demel M. (2000a) Z dziejów promocji zdrowia w Polsce, t. I–II, Kraków, Akademia Wychowania Fizycznego.
Google Scholar

Demel M. (2000b) Z dziejów promocji zdrowia w Polsce, t. III, Kraków, Akademia Wychowania Fizycznego.
Google Scholar

Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: Sprawozdanie z działalności Kursów Naukowych 1906–1917 (1917), Warszawa, Nakładem Zarządu Towarzystwa Kursów Naukowych.
Google Scholar

E. B. (1932) Lekarze a przebudowa życia społecznego, „Warszawskie Czasopismo Lekarskie”, nr 33, s. 771.
Google Scholar

Fijałek J., Indulski J. (1990) Opieka zdrowotna w Łodzi do roku 1945. Studium organizacyjno-historyczne, Łódź, [b. w.].
Google Scholar

Hirszfeld L. (1989) Historia jednego życia, Warszawa, Instytut Wydawniczy PAX.
Google Scholar

Hulewicz J. (1964) Wstęp. Helena Radlińska – historyk oświaty w: Z dziejów pracy społecznej i oświatowej, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Google Scholar

Konarski S. (1986) Radlińska Helena (1879–1954) w: Polski Słownik Biograficzny, t. 29, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, s. 696–703.
Google Scholar

Lepalczyk I., Marynowicz-Hetka E. (2004) Helena Radlińska. Portret osoby badaczki, nauczycielki i działaczki społecznej w: Sylwetki łódzkich uczonych. Profesor Helena Radlińska, z. 75, Łódź, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, s. 9–14.
Google Scholar

Marynowicz-Hetka E. (2019) Pedagogika społeczna. Pojmowanie aktywności w polu praktyki, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8142-557-5

Mazurkiewicz E. A. (1983) Sprawność działania socjalnego w pedagogice społecznej Heleny Radlińskiej, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Google Scholar

Mieszkowski J. T. (1960) Stefan Kopciński (1878-1934), „Przegląd Historyczno-Oświatowy” nr 4, s. 68–73. Polski Słownik Biograficzny (1968), t. 13, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 615–166.
Google Scholar

Ossowska M. (1969), Socjologia moralności. Zarys zagadnień, Warszawa, PWN.
Google Scholar

Radlińska H. (1926) Po pierwszym roku działalności Studjum Pracy Społeczno-Oświatowej, odbitka z nr 28 „Samorządu”, s. 11.
Google Scholar

Radlińska H. (1934) Wspomnienia uczennicy w: Nasza walka o szkołę polską 1901–1917. Opracowania, wspomnienia, dokumenty, B. Nawroczyński (red.). t. II, Warszawa, „Nasza Księgarnia”, s. 391–398.
Google Scholar

Radlińska H. (1961) Pedagogika społeczna, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Radlińska H. (1964a) Listy o nauczaniu i pracy badawczej w: Z dziejów pracy społecznej i oświatowej, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Google Scholar

Radlińska H. (1964b) O szkołę polską w: Z dziejów pracy społecznej i oświatowej, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Google Scholar

Radlińska H. (1964) Z dziejów pracy społecznej i oświatowej, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Google Scholar

Suleja W. (1995) Józef Piłsudski, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Google Scholar

Supady J. (2010) Profesor Seweryn Sterling – łódzki lekarz i społecznik w: Polscy lekarze Żydzi w XIX i XX wieku, Z. Podgórska-Klawe (red.), Warszawa, Instytut Historii Nauki PAN, Żydowski Instytut Historyczny im. E. Ringelbluma, s. 153–158.
Google Scholar

Szulcowie J. i E. (1989) Cmentarz Ewangelicko-Reformowany w Warszawie, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Waldorff J. i in. (1984) Cmentarz Powązkowski w Warszawie, Warszawa, Krajowa Agencja Wydawnicza.
Google Scholar

Walewska C. (1930) W walce o równe prawa: nasze bojownice, Warszawa, wydane nakładem „Kobiety Współczesnej”.
Google Scholar

Wolska-Prylińska D. (2018) Współdziałanie w obszarze profesji społecznych i medycznych, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Wroczyński R. (1961) Wstęp. Helena Radlińska – działalność i system pedagogiczny w: Pedagogika społeczna, H. Radlińska, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, s. V–XIX.
Google Scholar

Wspomnienie pośmiertne (1932), „Medycyna” nr 22, R. 22, s. 673–675.
Google Scholar

Wyka K. (1977) Pokolenia literackie, Kraków, Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar

Żurawicka J. (1978) Inteligencja warszawska w końcu XIX wieku, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Szczerba A. (2018) Bohaterowie stulecia: Helena Radlińska, https://biuroprasowe-uni-lodz.prowly.com/44061-bohaterowie-stulecia-helena-radlinska [dostęp 20.04.2022].
Google Scholar

Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego (2000), oprac. zespół pod kier. M. Tarczyńskiego, Warszawa, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, https://katyn.miejscapamieci.gov.pl/media/download_gallery/Ksiega_Cmentarna_Katyn.pdf s. 710[789] [dostęp: 1.08.2022].
Google Scholar