Antyfeministyczne kultury wiedzy na przykładzie badań o samodzielnym rodzicielstwie w Polsce
DOI:
https://doi.org/10.18778/2450-4491.14.02Słowa kluczowe:
antyfeministyczne kultury wiedzy, badania nad samodzielnymi rodzicami, PolskaAbstrakt
Artykuł dotyczy antyfeministycznych kultur wiedzy na przykładzie badań samodzielnych rodziców w Polsce. Tło teoretyczne stanowi perspektywa queer-feministyczna, służąc analizie antyfemistycznych kultur wiedzy w badaniach samodzielnego rodzicielstwa. Uwzględniono publikacje naukowe od lat 70. do lat 2000. W artykule będą przedstawione trzy antyfeministyczne wzorce argumentacji w badaniach nad samodzielnymi rodzicami w Polsce: rodzina samodzielnej matki jako miejsce zagrożenia dla dziecka; brak ojca jako problem dla (seksualnego) rozwoju dziecka; uzasadniona nieobecność ojca.
Bibliografia
Ahmed S. (2018) Feministisch leben! Manifest für Spaßverderberinnen, Übersetzung E. Gagalski, Münster, Unrast.
Google Scholar
Busche M., Maikowski L., Pohlkamp I., Wesemüller E. (2014) Feministische Mädchenarbeit weiterdenken. Eine Einleitung, in: Feministische Mädchenarbeit weiterdenken. Zur Aktualität einer bildungspolitischen Praxis, dies. (Hg.), Bielefeld, transcript Verlag, S . 7–20, https://doi.org/10.1515/transcript.9783839413838.intro
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1515/transcript.9783839413838.intro
Butler J. (2011) Ist Verwandtschaft immer schon heterosexuell? in: Die Macht der Geschlechternormen und die Grenzen des Menschlichen, dies. (Hg.), Frankfurt am Main, Suhrkamp, S. 167–213.
Google Scholar
Desperak I. (Hg.) (2008) Homofobia, mizoginia i ciemnogród? Burzliwe dzieje kontrowersyjnych ustaw, Łódź, Omega-Praksis.
Google Scholar
Dickopf L. (2019) Positive Mutterschaft. Vom Leben mit Kind und HIV, Münster, edition assemblage.
Google Scholar
Engel A. (2003) Sandkastenträume - Queer/feministische Gedanken zur Verwandtschaft und Familie, „Femina Politica“, Nr. 1, S. 36–46.
Google Scholar
Engel A. (2009) Bilder von Sexualität und Ökonomie. Queere kulturelle Politiken im Neoliberalismus, Bielefeld, transcript, https://doi.org/10.1515/9783839409152
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.14361/9783839409152
Foucault M. (1999) In Verteidigung der Gesellschaft. Vorlesungen am Collège de France (1975–76), Frankfurt am Main, Suhrkamp.
Google Scholar
Groß M. (2007) Feministischer Widerstand aus post-/queer-/linksradikal-feministischer Perspektive in: Queer-/feministische Kritiken neoliberaler Verhältnisse, M. Groß., G. Winker (Hg.), Münster, Unrast Verlag, S. 169–189.
Google Scholar
Hark S. (2005) Dissidente Partizipation. Eine Diskursgeschichte des Feminismus, Frankfurt am Main, Suhrkamp.
Google Scholar
Hark S. (2007) Kritisches Bündnis: Feminismus und Wissenschaft in: Dis/Kontinuitäten: feministische Theorie, dies. (Hg.), Wiesbaden, VS Verlag für Sozialwissenschaften, S. 239–246.
Google Scholar
Hark S. (2009) Was ist und wozu Kritik? Über Möglichkeiten und Grenzen feministischer Kritik heute, „Feministische Studien“, Nr. 1, S. 22–35, https://doi.org/10.1515/fs-2009-0104
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1515/fs-2009-0104
Hark S. (2017) Koalitionen des Überlebens. Queere Bündnispolitiken im 21. Jahrhundert. Göttingen, Wallstein Verlag.
Google Scholar
Herbst-Debby A. (2018) Doing good motherhood. Creating their own responsible single mother model, “Women’s Studies International Forum“, Nr. 69, S. 151–158, https://doi.org/10.1016/j.wsif.2018.06.002
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.wsif.2018.06.002
Hryciuk R. E. (2012) O znikającej matce. Upolitycznione macierzyństwo w Ameryce Łacińskiej i w Polsce in: Pożegnanie z Matką Polką? Dyskursy, praktyki i reprezentacje macierzyństwa we współczesnej Polsce, R. E. Hryciuk, E. Korolczuk (Hg.), Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, S. 267–288, https://doi.org/10.31338/uw.9788323511175 pp.267-288.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323511175.pp.267-288
Hryciuk R. E., Korolczuk E. (Hg.) (2012) Pożegnanie z Matką Polką? Dyskursy, praktyki i reprezentacje macierzyństwa we współczesnej Polsce, Warszawa, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, https://doi.org/10.31338/uw.9788323511175
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323511175
Janus M., Nosek A., Zadumińska B., Besser J. (2008) „Alimentare znaczy jeść”. Raport z monitoringu pracy komorników i innych organów państwowych powołanych do ustalania faktycznej sytuacji majątkowej oraz egzekwowania należnych świadczeń alimentacyjnych in: Homofobia, mizogina i ciemnogród? Burzliwe dzieje kontrowersyjnych ustaw, I. Desperak (Hg.), Łódź, Omega-Praksis.
Google Scholar
Jilek B. (2020) Doing Motherhood, Doing Home: Mothering as Home-Making Practice in Half of a Yellow Sun, “Humanities“, Bd. 9, Nr. 3: 107, https://doi.org/10.3390/h9030107
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.3390/h9030107
Kasten A. (2019) Alleinerziehende Mutterschaft. Eine Technologie heteronormativer Familienordnung in Deutschland und Polen, Bielefeld, transcript, https://doi.org/10.1515/9783839447604
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1515/9783839447604
Knorr-Cetina K. (2002) Wissenskulturen. Ein Vergleich naturwissenschaftlicher Wissensformen, Frankfurt am Main, Suhrkamp.
Google Scholar
Kroll R. (Hg.) (2002) Metzler-Lexikon Gender Studies, Geschlechterforschung. Ansätze – Personen – Grundbegriffe, Stuttgart; Weimar, J. B. Metzler, https://doi.org/10.1007/978-3-476-05004-5
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-476-05004-5
Kruppa D. (2009) “…dass ich durchaus hin- und hergerissen bin, ob nicht ‚n anderes Model her sollte, mit einer Lebensgemeinschaft, mit ‚nem Mann und ‚ner Frau …“. Heteronormativität am Beispiel gleichgeschlechtlicher Paare in: Mütter - Väter: Diskurse, Medien, Praxen, P. I. Villa, B. Thiessen (Hg.), Münster, Verlag Westfälisches Dampfboot, S. 143–161.
Google Scholar
Maihofer A., Schutzbach F. (2015) Vom Antifeminismus zum ‚Anti-Genderismus‘. Eine zeitdiagnostische Betrachtung am Beispiel Schweiz in: Anti-Genderismus. Sexualität und Geschlecht als Schauplätze aktueller politischer Auseinandersetzungen, S. Hark, P. I. Villa, Bielefeld, transcript, S. 201–217, https://doi.org/10.14361/9783839431443-012
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.14361/9783839431443-012
McRobbie A. (2010) Top Girls. Feminismus und der Aufstieg des neoliberalen Geschlechterregimes, Wiesbaden, Springer VS.
Google Scholar
Młodawska A. (2012) Tradycyjna polska stygmatyzacja czy ponowoczesne neoliberalne wykluczenie? Analiza internetowego dyskursu kobiecej bezdzietności in: Pożegnanie z Matka̜ Polka̜? Dyskursy, praktyki i reprezentacje macierzyństwa we współczesnej Polsce, R. Hryciuk, Korolczuk E. (Hg.), Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, S. 95–124, https://doi.org/10.31338/uw.9788323511175.pp.97-124
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323511175.pp.97-124
Poferl A., Keller R. (2018) Form und Feld. Soziologische Wissenskulturen zwischen diskursiver Strukturierung und erkenntnisorientiertem Handeln in: Wissenskulturen der Soziologie, dies. (Hg.), Weinheim; Basel, Beltz Juventa, S. 18–39.
Google Scholar
Riegel C. (2017) Queere Familien in pädagogischen Kontexten – zwischen Ignoranz und Othering, „JB Frauen- und Geschlechterforschung in der Erziehungswissenschaft“, Nr. 1, S. 69–94, https://doi.org/10.3224/jfgfe.v13i1.05
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.3224/jfgfe.v13i1.05
Schenk H. (1992) Die feministische Herausforderung. 150 Jahre Frauenbewegung in Deutschland, München, C.H.Beck.
Google Scholar
Schmincke I. (2015) Das Kind als Chiffre politischer Auseinandersetzung am Beispiel neuer konservativer Protestbewegungen in Frankreich und Deutschland in: Anti-Genderismus. Sexualität und Geschlecht als Schauplätze aktueller politischer Auseinandersetzungen, S. Hark, P. I. Villa (Hg.), Bielefeld, transcript, S. 93–107, https://doi.org/10.14361/9783839431443-006
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.14361/9783839431443-006
Schmincke I. (2018) Frauenfeindlich, sexistisch, antifeministisch? Begriffe und Phänomene bis zum aktuellen Antigenderismus, „Aus Politik und Zeitgeschichte”, Nr. 68(17), S. 28–33.
Google Scholar
Schutter S. (2011a) Arme Alleinerziehende: Strukturen, Folgen und Mythen, „Sexualaufklärung und Familienplanung“, Nr. 1, S. 24–27.
Google Scholar
Schutter S. (2011b) „Richtige“ Kinder. Von heimlichen und folgenlosen Vaterschaftstests, Wiesbaden, VS Verlag für Sozialwissenschaften, https://doi.org/10.1007/978-3-531-92867-8_7
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-531-92867-8_7
Singer M. (2010) Feministische Wissenschaftskritik und Epistemologie: Voraussetzungen, Positionen, Perspektiven in: Handbuch Frauen- und Geschlechterforschung, R. Becker, B. Kortendiek (Hg.), Wiesbaden, Springer Fachmedien, S. 292–301, https://doi.org/10.1007/978-3-531-92041-2_34
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-531-92041-2_34
Spiegel v. H. (2004) Methodisches Handeln in der sozialen Arbeit. Grundlagen und Arbeitshilfen für die Praxis; Mit 4 Tabellen und 25 Arbeitshilfen, München, Reinhardt.
Google Scholar
Stecklina G., Wienforth, J. (2017) Queer-heteronormativitätskritische Reflexionen für die psychosoziale Arbeit mit Jungen* und Männern*, „Journal für Psychologie. Theorie, Forschung, Praxis“, Bd. 25, Nr. 2, S. 37–67.
Google Scholar
Sturm G. (2010) Forschungsmethodologie: Vorüberlegungen für eine Evaluation feministischer (Sozial-)Forschung In: Handbuch Frauen- und Geschlechterforschung, R. Becker, B. Kortendiek (Hg.), Wiesbaden, Springer Fachmedien, S. 400–408, https://doi.org/10.1007/978-3-531-92041-2_48
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-531-92041-2_48
Szczepaniak R. (2007) Feministyczne inspiracje w badaniach nad rodziną in: Problemy rodziny na początku trzeciego tysiąclecia, t. 1, H. Marzec, M. Pindera (Hg.), Piotrków Trybunalski, Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie przy Filii Akademii Świętokrzyskiej, S. 77–88.
Google Scholar
Tolasch E. (2015) Die protokollierte gute Mutter in Kindstötungsakten, Wiesbaden, Springer VS, https://doi.org/10.1007/978-3-658-11288-2
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-658-11288-2
Wehr C. (2007) Queer und seine Anderen. Zu den Schwierigkeiten und Möglichkeiten queerer Bündnispolitik zwischen Pluralismusansprüchen und Dominanzeffekten in: Queer-/feministische Kritiken neoliberaler Verhältnisse, M. Groß, G. Winker (Hg.), Münster, Unrast Verlag, S. 149–168.
Google Scholar
Wenzel M., Baur N. (2016) Wissenschaft und Öffentlichkeit. Die mediale Konstruktion von Gesundheitsrisiken
Google Scholar
im Trinkwasser in: N. Baur, C. Besio, M. Norkus, G. Petschick (Hg.), Wissen - Organisation - Forschungspraxis. Der Makro-Meso-Mikro-Link in der Wissenschaft, Weinheim; Basel, Beltz Juventa, S. 71–94.
Google Scholar
Władyka K. (2009) Konstruowanie roli samodzielnej matki z wyboru, icht veröffentlichte Dissertation an der Universitӓt Warschau, Institut für Sozialwissenschaften.
Google Scholar
Amadeu Antonio Stiftung, Was ist Antifeminismus?, https://www.amadeu-antonio-stiftung.de/antifeminismus/was-ist-antifeminismus/ [zuletzt aufgerufen am 3.10.2021].
Google Scholar
Meissner H. (2008) Die soziale Konstruktion von Geschlecht – Erkenntnisperspektiven und gesellschaftstheoretische Fragen in: gender…politik…online, https://www.fu-berlin.de/sites/gpo/soz_eth/Geschlecht_als_Kategorie/Die_soziale_Konstruktion_von_Geschlecht_____Erkenntnisperspektiven_und_gesellschaftstheoretische_Fragen/hanna_meissner.pdf [zuletzt aufgerufen am 3.10.2021].
Google Scholar
Schutzbach F. (2018) Gerechtigkeit zum Nulltarif? Worum es bei Anti-Feminismus und Gender-Kritik geht, Vortrag am 9.03.2018 im Rahmen der Tagung: „Geschlecht, Differenz und Identität: Zum Verhältnis von Subjektivierung und Gewalt“ an der TU Darmstadt. Heinrich Böll Stiftung, Gunda Werner Institut, https://www.gwi-boell.de/de/2018/02/16/gerechtigkeit-zum-nulltarif-worum-es-bei-anti-feminismus-und-gender-kritik-geht [zuletzt aufgerufen am 3.10.2021].
Google Scholar
Speck S. (2019) Mutterschaft. (5 Absätze), https://gender-glossar.de/ [zuletzt aufgerufen am 23.2.2021].
Google Scholar
Adamczuk E. (1988) Wychowanie dzieci w rodzinach samotnych matek, Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.
Google Scholar
Dykcik W. (1995) Odpowiedzialność rodzicielska matek i ojców samotnie wychowujących dzieci (przejawy, uwarunkowania, skutki) in: Metodologiczne problemy pedagogiki opiekuńczej, Z. Dąbrowski, G. Gajewska (Hg.), Zielona Góra, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Tadeusza Kotarbińskiego, S. 139–149.
Google Scholar
Graniewska D. (Hg.) (1992) Rodziny niepełne w warunkach bezrobocia, Warszawa, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.
Google Scholar
Kawula S., Brągiel J., Jahnke A. W. (Hg.) (2007) Pedagogika rodziny. Obszary i panorama problematyki. Wydanie drugie poprawione i uzupełnione, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar
Kozdrowicz E. (1989) Sytuacja dziecka w rodzinie matki samotnej, Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar
Lachowska B. (1999) Samotne macierzyństwo in: Oblicza macierzyństwa, D. Kornas-Biela (Hg.), Lublin, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, S. 281–288.
Google Scholar
Lipiński S. (2003) Poczucie koherencji u chłopców i dziewcząt wychowywanych przez samotne matki in: Zagrożenia życia rodzinnego, G. Poraj, J. Rostowski (Hg.), Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, S. 37–50.
Google Scholar
Napora E. (2005) Konsekwencje samotnego rodzicielstwa dla społecznego funkcjonowania dziecka, „Małżeństwo i Rodzina”, Nr. 3, S. 39–42.
Google Scholar
Pielkowa J. (1983) Rodzina samotnej matki jako środowisko wychowawcze, Katowice, Uniwersytet Śląski.
Google Scholar
Pospiszyl K. (2006) Ojciec a wychowanie dziecka, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Google Scholar
Remisz M. (2005) Funkcje opiekuńczo-wychowawcze rodzin niepełnych i ich wspomaganie, Piotrków Trybunalski, Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie Filii Akademii Świętokrzyskiej.
Google Scholar
Tyszka Z. (1991) Stan i przeobrażenia współczesnych rodzin polskich, Poznań, Wydawnictwo UAM.
Google Scholar
Więcławska A. (2005) Nieletnie dziewczęta samotnie wychowujące dzieci a ich przygotowanie do radzenia sobie z ograniczeniami losu. Diagnoza stanu kompetencji, Toruń, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Google Scholar
Wiktor J. (1975) Atmosfera wychowawcza w niektórych typach rodzin polskich, „Zagadnienia Wychowawcze a Zdrowie Psychiczne”, Nr. 2, S. 7–18.
Google Scholar
Ziemska M. (1975) Rodzina a osobowość, Warszawa, Wydawnictwo Wiedza Powszechna.
Google Scholar
Strona czasopisma, prowadzona przez Zespół redakcyjny NOWiS na platformie Index Copernicus: 
