Le sens des transformations et les transformations du sens : les changements du sens de l’activité à l’échelle biographique

Daniela Rodriguez

doi:10.18778/2450-4491.13.11

Autor

Daniela Rodriguez Conservatoire National des Arts et Métiers, Paris, France https://orcid.org/0000-0002-5166-9105

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.13.11

Słowa kluczowe:

construction de sens, dirigeants, événements marquants, activité professionnelle, formation

Abstrakt

W artykule omawiany jest proces transformacji sensu aktywności profesjonalnej odczuwanego przez osoby kierujące przedsiębiorstwami z obszaru ekonomii społecznej (towarzystwa ubezpieczeniowe, stowarzyszenia, spółdzielnie, fundacje). Dokonano w nim rozpoznania elementów strukturyzujących te transformacje, powstałe w efekcie zdarzeń znaczących. Transformacje sensu aktywności kierowania odnoszą się do procesu kształcenia związanego z przygotowaniem do zawodu (Rodriguez 2008). Proces transformacji uruchamiają doświadczenia jednostkowe/epizodyczne (Rogalski, Leplat 2011), które zidentyfikowaliśmy jako zdarzenia znaczące. Sens towarzyszący doświadczeniom aktywności profesjonalnej ujmowany jest tu jako proces i wypadkowa aktywności symbolizacyjnych, wyrażanych w narracji (Bruner 1991). Transformacje sensu są formułowane jako dynamiczne artykulacje pięciu elementów. Są nimi: wymiar temporalny, emocje; dostrzeżenie zmiany przez podmiot; sformułowanie zasad działania; przeplatanie wymiarów indywidualnych i zespołowych. Te elementy charakteryzują proces konstruowania i rekonstruowania sensu w perspektywie diachronicznej. Nasze analizy są oparte na wynikach badań jakościowych przeprowadzonych z trzynastoma kierownikami przedsiębiorstw, w formie wywiadów swobodnych. W rezultacie badań otrzymaliśmy 39 narracji odnoszących się to tych sytuacji w sferze zawodowej, w których narratorzy mieli poczucie zderzenia z sytuacją zupełnie nową i nieoczekiwaną. Kierujący przedsiębiorstwami z obszaru ekonomii społecznej są szczególnie uprzywilejowani do analizowania transformacji sensu podejmowanej aktywności, ponieważ ich działania należą do ruchu idei i inicjatyw ekonomicznych o silnym zabarwieniu wartościującym, które je tworzą (solidarność, odpowiedzialność, zaangażowanie...). Co zmusza ich do podwójnego postępowania: ułatwianie aktywności współpracownikom poprzez wskazywanie im kierunku działania oraz wpisywanie sensu i ich działań w idee tego ruchu.

Biogram autora

Daniela Rodriguez - Conservatoire National des Arts et Métiers, Paris, France

Rodriguez Daniela, doktor w zakresie kształcenia dorosłych, badaczka w Centrum Badań nad pracą i rozwojem, w zespole Psychosocjologii Pracy i Kształcenia, Antropologii praktyki w Conservatoire National des Arts et Métiers w Paryżu. Jej prace badawcze podejmują zagadnienia związków między pracą i kształceniem analizowanych w indywidualnych biografiach profesjonalnych.

Bibliografia

Adam J.-M., Revaz F. (1996) L’analyse des récits, Paris, Seuil.
Google Scholar

Association pour l’emploi des cadres (2012) Les cadres de l’économie sociale et solidaire, Paris, Apec.
Google Scholar

Barbier J.-M. (2017) Vocabulaire d'analyse des activités. Penser les conceptualisations ordinaires, Paris, Presses Universitaires de France.
Google Scholar

Barbier J.-M. (2020) Sémantique de l’action et sémantique d’intelligibilité des actions. Le cas de la formation in : Manières de penser et manières d’agir en éducation et en formation, B. Maggi (dir.), Paris, Presses Universitaires de France : 89–104, https://doi.org/10.3917/puf.maggi.2000.01.0089
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3917/puf.maggi.2000.01.0089

Barbier J.-M., Chauvigné C., Vitali M.-L. (2011) Diriger : un travail, Paris, L’Harmattan.
Google Scholar

Betton E., Cros F., Rodriguez D., Thiévenaz J. (2008) L’activité dirigeants de l’économie sociale, Paris, Cnam, MRPP.
Google Scholar

Bruner J. S. (1990) Acts of meaning, London, Harcard University Press.
Google Scholar

Bruner J. (1991) The narrative construction of reality, « Critical Inquiry », n° 18–1 : 1–21, https://www.journals.uchicago.edu/doi/abs/10.1086/448619, https://doi.org/10.1086/448619
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1086/448619

Clot Y. (2004) Travail et sens du travail in : Ergonomie, P. Falzon (éd.), Paris, Presses Universitaires de France : 317–331, https://doi.org/10.3917/puf.falzo.2004.01.0317
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3917/puf.falzo.2004.01.0317

Crossley M. L. (2000) Introducing Narrative Psychology. Self, trauma and the construction of meaning, Buckingham, Open University Press.
Google Scholar

Demoustier D. (2001) L’économie sociale et solidaire. S’associer pour entreprendre autrement, Paris, La découverte.
Google Scholar

Dewey J. (1993) Logique. La théorie de l’enquête, Paris, Presses Universitaires de France.
Google Scholar

Draperi J.-F. (2009) L’année de l’économie sociale et solidaire 2010 : une alternative à rédecouvrir en temps de crise, Paris, Dunod, https://doi.org/10.3917/dunod.drap.2011.01
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3917/dunod.drap.2011.01

Gendlin E. (1962) Experiencing and the creation of meaning, New York, The free press of Glencoe, https://doi.org/10.1037/t29376-000
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/t29376-000

Jeantet T. (2004) L’économie sociale en perspective. Rester fidèle aux principes, « Informations Sociales », n° 116 : 58–70.
Google Scholar

Labov W. (1993) Le parler ordinaire. La langue dans les ghettos noirs des Etats-Unis, trad. A. Kihm, Paris, Minuit.
Google Scholar

Labov W. (2003) Uncovering event structure of narrative in : Georgetown University Rownd Table on Languages and Linguistics. Linguistics, Language and the Real World: Discourse and Beyond, D. Tannen, J. Alatis (éds.), Georgetown, Georgetown University Press: 63–83.
Google Scholar

Labov W. (2010) Oral narratives of personal experiences in : Cambridge Encyclopedia of the Language Sciences, Cambridge, P. Hogan (éd.), Cambridge University Press: 546–548.
Google Scholar

Leclerc-Olive M. (1997) Le dire de l’événement (biographique), Paris, Presses Universitaires Septentrion.
Google Scholar

Leplat J., Hoc J.-M. (1983) Tâche et activité dans l’analyse psychologique des situations, « Cahiers de Psychologie Cognitive », n° 3 : 49–63.
Google Scholar

Mintzberg H. (1984) Le manager au quotidien. Les dix rôles du cadre, trad. P. Romelaer Paris, Les éditions d’organisation.
Google Scholar

Mintzberg H. (1990) The Manager’s job. Folklore and facts, « Harvard Business Review », n° mars-avril : 1–13, https://hbr.org/1990/03/the-managers-job-folklore-and-fact
Google Scholar

Mispelblom Beyer F. (2010) Diriger et encadrer l’économie sociale et solidaire : l’exception ou la règle ? in : Management humain des organisations. Grandeurs et misères de la fonction de dirigeant, F. Ben Hassel, B. Raveleau (dir.), Paris, L’Harmattan : 307–322.
Google Scholar

Nicolas S. (2005) Comment l’homme conserve-t-il des souvenirs ? in : L’homme cognitif, A. Weil-Barais, Paris, Presses Universitaires de France : 317–430.
Google Scholar

Robert V. (2007) L’irrésistible montée de l’économie sociale. Un projet, une culture, des valeurs, Paris, Autrement.
Google Scholar

Rodriguez D. (2017) Evènements marquants et (re)construction de sens des dirigeants de l’économie sociale, thèse de doctorat, Paris, Conservatoire national des arts et métiers.
Google Scholar

Rogalski J., Leplat J. (2011) L’expérience professionelle : expériences sédiméntées et expériences épisodiques, « Activités », 8 (2) : 4–31, https://doi.org/10.4000/activites.2556
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4000/activites.2556

Sarbin T. R. (1986) Narrative Psychology : The storied nature of human conduct, New York, Praeger.
Google Scholar

Throne A., McLean K., Lawrence A. (2004) When remembering is not enough: reflecting on self-defining memories in late adolescence, « Journal of Personality », n° 72 : 513–542, https://doi.org/10.1111/j.0022-3506.2004.00271.x
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.0022-3506.2004.00271.x

Tulving E. (1983) Elements of episodic memory, New York, Oxford University Press.
Google Scholar